اهداف ریاض از گسترش روابط با پکن چیست؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ هفتم دسامبر شی جین پینگ برای سومین بار به عنوان دبیر کل حزب کمونیست و رهبر جمهوری خلق چین وارد عربستان سعودی شد. وی با شکوه و جلال قابل توجهی همراه با فرش های بنفش، نمایش هوایی، گارد سلطنتی و شلیک توپ های تشریفاتی مواجه و سپس با پذیرایی با شکوه در کاخ الیمامه به میزبانی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی پذیرفته شد.

رسانه های جهانی سعی کردند سفر رئیس جمهور چین به عربستان سعودی را با سفر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به این کشور مقایسه کنند. در واقع سفر پینگ را تا حد زیادی می توان از دریچه روابط عربستان سعودی و آمریکا به ویژه تنش میان دو کشور بر سر تصمیم اوپک پلاس برای افزایش قیمت نفت با کاهش عرضه نگریست.

دولت آمریکا تصمیم عربستان سعودی را در راستای کمک به روسیه در جنگ اوکراین دانست؛ زیرا می تواند جریان نقدینگی صنایع نظامی مسکو را افزایش دهد؛ اما برخی دیگر با نگاه وسیع تر معتقدند این سفر بخشی از راهبرد کلان چین برای ترویج جایگزینی برای نظم امنیتی به رهبری غرب است.

در سفر اخیر میان دو کشور انبوهی از تفاهم نامه های جدید امضا شد که به دنبال تنوع بخشیدن و گسترش این مشارکت در حوزه های جدید است، گرچه نفت و مواد شیمیایی مطمئناً زیربنای این مشارکت باقی خواهد ماند

گرچه بهبود روابط چین و عربستان سعودی تا حد زیادی تحت تأثیر مناسبات ریاض و واشنگتن است، اما این دلیل اصلی نیست. مناسبات چین و عربستان سعودی عمیق تر از آن چیزی است که رسانه ها بازتاب می دهند. در دهه گذشته روابط چین و عربستان به طور قابل توجهی افزایش یافت که به همکاری گسترده دو کشور در زمینه صنعت نفت منجر شد.

در 10 ماه نخست سال ۲۰۲۲ نفت عربستان سعودی ۱۸ درصد از کل واردات نفتی چین را به خود اختصاص داده که در مجموع این عدد به ۱.۷۷ میلیون بشکه در روز رسیده و این کشور را به بزرگترین تأمین کننده نفت چین تبدیل کرده است.

همچنین چین خریدار نخست مواد شیمیایی و نفت عربستان سعودی و شریک تجاری شماره یک سعودی هاست. تجارت دوجانبه در سال 2021 به حدود 87 میلیارد دلار رسید که 95 درصد آن نفت، پلاستیک و سایر محصولات شیمیایی بود. عربستان سعودی همچنین سرمایه گذاری های قابل توجهی با پالایشگاه های نفت چین دارد.

در سفر اخیر میان دو کشور انبوهی از تفاهم نامه های جدید امضا شد که به دنبال تنوع بخشیدن و گسترش این مشارکت در حوزه های جدید است، گرچه نفت و مواد شیمیایی مطمئناً زیربنای این مشارکت باقی خواهد ماند. 34 توافق دوجانبه در روز نخست سفر اعلام شد، ازجمله با شرکت مخابراتی جنجالی هوآوی که پایه و اساس سرمایه گذاری چین در زمینه هایی مانند انرژی سبز، فناوری اطلاعات، حمل و نقل، خدمات ابری، صنایع پزشکی و ساخت و ساز مسکن است.

اعلام فوری تعداد زیادی از توافق ها نشان می دهد مقدمات این سفر بسیار قبل از سفر بایدن در ژوئیه آغاز شده است. در حالی که این قراردادها الزام آور نیستند، دلیل کمی وجود دارد باور کنیم چین این تعهدات را دنبال نخواهد کرد، زیرا عربستان سعودی بزرگترین دریافت کننده سرمایه گذاری چین در سال 2022 بود و سرمایه گذاری های قبلی بسیار موفق بوده است.

در حالی که مشارکت چین و عربستان در سال‌های اخیر عمیق‌تر شده است، اساساً همچنان محدود است. عامل محدود کننده اصلی این واقعیت اجتناب ناپذیر است که عربستان سعودی برای امنیت خود کاملاً به آمریکا وابستگی دارد و راهبرد واشنگتن در خاورمیانه به روابط نزدیک با عربستان سعودی وابسته است.

فروش تسلیحات دوجانبه چین و عربستان میان سال‌های 2003 تا 2021 تنها 245 میلیون دلار بوده است، در حالی که در مدت مشابه میان آمریکا و عربستان سعودی 17.85 میلیارد دلار فروخته شد. در حالی که چین به تازگی فروش قابل توجهی از پهپاد به ارزش 4 میلیارد دلار را اعلام کرده است، سخت افزارهای مهم تری مانند موشک های هوا به هوا و جت های جنگنده در انحصار آمریکا باقی مانده است.

مقام های چینی و محققان منتقد نقش چین در خاورمیانه عنوان کرده اند، آمریکا احتمالاً مانند گذشته برای جلوگیری از فروش تسلیحات مهمتر مداخله خواهد کرد.

فروش تسلیحات دوجانبه چین و عربستان میان سال‌های 2003 تا 2021 تنها 245 میلیون دلار بوده است، در حالی که در مدت مشابه میان آمریکا و عربستان سعودی 17.85 میلیارد دلار فروخته شد

این نباید تعجب آور باشد، زیرا چین علاقه چندانی به جایگزینی ایالات متحده به عنوان هژمون امنیتی در خاورمیانه نشان نداده و تا حدی به این دلیل است که چین از محیط با ثباتی که به وسیله آمریکا ایجاد شده، برای تجارت و سرمایه گذاری در منطقه سود می برد.

علاوه بر این، پکن حتی اگر بخواهد فاقد ابزار اقتصادی و نظامی برای ایجاد چنین شبکه ای است. تا امروز چین تنها یک پایگاه نظامی برون مرزی در جیبوتی ایجاد کرده است که به نظر نمی آید باعث ایجاد تنش با ایالات متحده شده باشد. با وجود شایعات در زمینه برنامه ریزی برای ایجاد پایگاه دوم در امارات، هیچ مدرکی دال بر صحت این موضوع وجود ندارد. دولت چین تنها به دنبال ایفای نقش بیشتر در موضوعات امنیتی خاورمیانه و انتقاد از یکجانبه گرایی ایالات متحده است؛ نه اینکه به طور کامل جایگزین آمریکا شود.

روابط چین و عربستان در خلاء رخ نمی دهد. علاوه بر چین، عربستان سعودی به دنبال افزایش و جذب سرمایه گذاری از کشورهای مختلف آسیایی بوده است که بر خلاف چین، روابط بسیار پیچیده تری با ایالات متحده دارند. به عنوان نمونه، پادشاهی سعودی در سال 2016 روابط خود را با تایلند احیا کرد و به دنبال استفاده از آن به عنوان سکوی پرشی برای سرمایه گذاری در سراسر آسیای جنوب شرقی است. ریاض همچنین به تازگی قرارداد سرمایه گذاری 30 میلیارد دلاری با کره جنوبی امضا کرده و این در حالی است که تایلند و کره جنوبی هر دو متحد آمریکا هستند.

علاوه بر این، عربستان سعودی دست کم از سال 2016، زمانی که برای نخستین بار پروژه چشم انداز اقتصادی 2030 را اعلام کرد، به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و جست و جوی شرکای متنوع تری با هدف کاهش وابستگی پادشاهی سعودی به صادرات نفت است. عربستان سعودی نه تنها به دنبال تقویت روابط با چین، بلکه به دنبال تنوع بخشیدن به روابط دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی خود است.

چین همچنین در حال تعامل با عربستان سعودی به عنوان بخشی از تلاش بزرگتر برای تعامل با همه کشورهای خلیج فارس و همچنین ایران است که نیاز به تعادل دقیق دارد و مانع از قرار دادن تمام تخم مرغ های چین در یک سبد می شود.

تعامل ریاض با پکن بیش از بازی کردن با کارت چین در برابر ایالات متحده و حتی بیشتر در راستای تنوع بخشیدن و جهانی کردن اقتصادشان است. این بخشی از برنامه ای بزرگتر است که به تقویت ثبات داخلی و رشد اقتصادی مستمر آنها کمک می کند.

در حالی که بن سلمان ممکن است به دنبال ترغیب ایالات متحده برای ارائه حمایت بیشتر باشد، تعامل خود را با چین گسترش می دهد تا اهداف سیاسی و اقتصادی داخلی خود را پیش ببرد. با وجود گسترش این روابط، سعودی ها همچنان متحد نزدیک آمریکا هستند و احتمال اینکه پکن جایگزین واشنگتن به عنوان مهم ترین متحد عربستان سعودی شود، بسیار پایین است.