سناریوهای پیش‌روی عربستان در یمن

به گزارش راهبرد معاصر؛ مقامات سعودی‌ تصور می‌کردند با تشکیل ائتلاف نظامی علیه یمن قادر خواهند بود در مدت کمتر از یک ماه کنترل کامل یمن را به دست بگیرند؛ اما مقاومت ارتش، انصارالله و پیوستن نیروهای مردمی به این گروه، موجب شده تا سعودی‌ها غرق در باتلاقی شوند که تاکنون با گذشت پنج سال از آن و هزینه نمودن میلیاردها دلار و برجای گذاشتن تلفات سنگین نظامی، دستاوردی به جز کشتار غیرنظامیان و نابودی زیرساخت‌های اقتصادی یمن نداشته باشد.

ائتلاف علیه یمن در زمان تأسیس خود شامل 9 کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، بحرین، قطر، مصر، اردن، سودان و مغرب بود تا مواضع حوثی‌ها را هدف حملات هوایی خود گرفته و صنعا، پایتخت یمن را بازپس بگیرند. اما به مرور کشورهای کشورهای عضو ائتلاف نظیر: قطر و مغرب و امارات از ائتلاف خارج شدند. پس از خروج قطر و مغرب از ائتلاف، نوبت به امارات رسید تا در اقدامی مشابه از صحنه یمن خارج شود. هر چند توجیه اماراتی‌ها، انتقال از «استراتژی نظامی» به رویکرد «صلح جویانه» است، اما نتیجه آن ناکامی عربستان در حفظ ائتلاف و تسریع در فروپاشی ائتلاف است.

به هر روی خروج امارات متحده عربی از ائتلاف علیه یمن این پرسش را به ذهن متبادر می کند که با تنها ماندن عربستان چه سناریوهایی پیرامون جنگ یمن مطرح است؟ به نظر می‌رسد که گزینه‌های عربستان در پاسخ به حملات انصارالله بسیار محدود است. ریاض در این زمینه گزینه های زیادی را ارائه کرد که هیچ یک موثر و کارساز نبود. در این زمان اعلام عقب نشینی امارات به عنوان مهم ترین شریک عربستان در ائتلاف جنگی آن ضد یمن، فشارها را برعربستان بیشتر و آن را مجبور می کند تا برای پاسخ به این حملات به دنبال گزینه های دیگری بگردد.

سناریوهای پیش‌روی عربستان

سناریوی نخست: مذاکره و گفتگوی عربستان با انصارالله

فرآیند عملیاتی و ابتکارات راهبردی گروه های مقاومت یمنی برای هدف قرار دادن عمق استراتژیک عربستان توسط سامانه های موشکی و پهپادی، ضمن تغییر در معادلات و آرایش میدانی جنگ، زمینه را برای تغییر ادراک ائتلاف عربی و بازیگران فرامنطقه ای در از سرگیری مذاکرات صلح نیز فراهم کرده است.

جبش انصار الله تلاش می‌کند از این طریق شروط خود را به ویژه مذاکرات مستقیم با خانواده حاکم سعودی و نه وکلای یمنی آنها را اعمال کند و با نمایندگان سعودی در موقعیت برابر و اگر ممکن باشد از موضع طرف پیروز سر یک میز بنشیند. بمباران فرودگاه ابها که سومین فرودگاه مهم پس از فرودگاه‌های ریاض و جده در عربستان محسوب می‌شود موضع انصار الله در مذاکرات را تقویت می‌کند در صورتی که رهبران عربستان به مهم ترین شرط انصارالله پاسخ داده و پشت میز مذاکرات برای دستیابی به راه حل سیاسی بنشینند که به این جنگ پایان بدهد.

این یک راه حل واقعی و عملی است. رهبران عربستان وقتی متوجه شدند که راه حل نظامی در سوریه غیرممکن شده و پروژه آنها برای تغییر نظام سوریه از طریق مسلح کردن مخالفان تقریبا محال است چند قدم به عقب بازگشتند و از کمک به «هیات عالی مذاکره کنندگان از طرف مخالفان سوریه» دست کشیدند و حتی کانال‌های ارتباط با دولت سوریه را هم گشودند.

علاوه بر آن نتیجه خروج امارات از یمن، تسریع در فروپاشی ائتلاف عربی، رها شدن عربستان در باتلاقی خودساخته و زمین‌گیر شدن ریاض در برابر حملات مکرر موشکی - پهپادی انصارالله خواهد بود. تحلیلگران تأکید کردند که عقب‌نشینی امارات به تضعیف توانمندی‌های نظامی عربستان سعودی در یمن منجر خواهد شد و همین امر فشارها به ریاض را جهت قبول راه‌حل سیاسی به جای راه‌حل نظامی افزایش می‌دهد. توئیت اخیر مجتهد، افشاگر سعودی در مورد درخواست ولیعهد عربستان از طائفه‌های یمنی برای مذاکره با انصارالله و پایان دادن به جنگ یمن در همین راستا قابل تحلیل و ارزیابی است.

سناریوی دوم: تشدید حملات عربستان علیه یمن

موفقیت یمنی‌ها در ورود به مرزهای عربستان علاوه بر تغییر معادلات میدانی باعث شده تا عربستان در یک وضعیت تعلیق و بی عملی قرار گیرد. از دست دادن ابتکار عمل علاوه بر آنکه می تواند منجر به انتقادهای جدید از جنگ یمن برای عربستان شود، همچنین می تواند در دورنمای بحران نیز اثرات تخریبی بیشتری را برای سعودی به همراه داشته باشد. بنابراین محتمل است که اگر این فشار به ادراک مذاکراتی شکل ندهد، تشدید جبهه های نبرد از سوی عربستان را بدنبال داشته باشد. با توجه به اینکه سعودی وضعیت کنونی در ورود به گفت وگو را از سر ضعف تفسیر می کند و با توجه به پیچیدگی های مذاکره و از دست رفتن زمان، محتمل باشد که عربستان اقدامات تشدیدکننده و حمایت های لجستیکی بیشتر را در جنگ یمن کلید بزند و تلاش کند تا معادلات تغییر یافته را مجددا به وضعیت قبلی بازگرداند.

پس از حمله انصار الله به تاسیسات عربستان، ائتلاف جنگی عربستان ضد یمن، به عنوان واکنش انتقام جویانه، اقدام به اجرای یک سری حمله هوایی کرد. در این زمان سخنگوی ائتلاف عربستان اعلام کرد که مواضع حوثی‌ها را در صنعا و گروه های مردمی را در مناطق دیگر مورد هدف قرار داده اند. البته این اتفاق جدیدی نیست؛ ائتلاف عربستان از زمان شروع جنگ، نزدیک به 19748 حمله هوایی ضد ملت یمن راه اندازی کرده و بااین وجود نتوانسته انصارالله را شکست دهد یا تسلط خود را بر مناطق تحت سیطره کنونی تقویت کند. حملات هوایی ائتلاف عربستان دیگر تهدید بزرگی برای حوثی ها به شمار نمی آید؛ چرا که آنها توانسته اند در طول سالهای جنگ توانایی های خود را گسترش دهند.

 در این سناریو این احتمال وجود دارد که عربستان سعی خواهد کرد تا آمریکا را بیشتر در جنگ یمن وارد کند اما رویکرد آمریکا همچنان پرهیز از ورود مستقیم به جنگ و تغییر معادلات میدانی به نفع سعودی است. به خصوص که ترامپ هم حال تبلیغات انتخاباتی است و تلاش دارد تا عربستان را در یک وضعیت فرسایشی و اضطراری در جنگ یمن قرار دهد تا هم زمینه برای خرید سلاح های جدید فراهم شود و هم بتواند از ضعف های عربستان در موعد مشخص امتیازات تجاری و سرمایه ای دریافت کند.

سناریوی سوم: ادامه وضع موجود و تکاپوی عربستان برای جلب حمایت بین‌المللی

در مقابل اما موفقیت عملیات آفندی ارتش یمن و انصارالله که آرایش صحنه میدانی را برهم زده و موازنه را به نفع این گروه تغییر داده است، می تواند در مقیاس های دیگر هم تداوم پیدا کند. در واقع تداوم این وضعیت ناشی از چند علت است: عامل اول؛ عدم تن دادن عربستان به توقف حملات هوایی و زمینی. عامل دوم؛ فراهم نشدن زمینه های مذاکرات جدید و عامل سوم؛ عدم پاسخ متقابل عربستان و تغییر وضعیت شکل گرفته تا زمانی که هدف گذاری های گروه های یمنی محقق شود و متجاوزگر هم نتواند با تغییر فضا ابتکار عمل را بدست گیرد.

از طرف دیگر عربستان سعودی در آینده سعی در جلب حمایت سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد کرد. پس از حمله انصار الله به تاسیسات نفتی عربستان، این کشور به منظور برگزاری یک نشست سه گانه سران در 30 مه 2019 از کشورهای حاشیه خلیج فارس و عربی و اسلامی دعوت کرد. در طی این نشست بیانیه هایی مبنی بر محکومیت حوثی ها و همبستگی با عربستان صادر شد؛ اما در کمتر از 10 روز پس از این نشست، فرودگاه های این کشور مجددا مورد هدف قرار گرفته شد.

عربستان از طریق نماینده خود در سازمان ملل، شکایتی ضد حوثی ها ارائه کرد و آنها را مسئول خسارت های تاسیسات نفتی شرکت آرامکو دانست. شورای امنیت نیز به دنبال این شکایت، اقدام حوثی ها محکوم کرد؛ اما حوثی ها بار دیگر در 14 ژوئن با پنج هواپیمای بدون سرنشین، حمله جدیدی به فرودگاه های بین المللی ابها و خمیس مشیط ترتیب دادند.