تیرگی روابط آمریکا با اعراب و فرصت طلایی ایران

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ آمریکا با چالش کاهش نفوذ خود در غرب آسیا مواجه است و با توجه به افزایش نفوذ مخالفان راهبردی خود مانند ایران، روسیه و چین، این موضوع به کاهش توانایی واشنگتن برای تأثیرگذاری بر متحدان سنتی خود مانند ترکیه و عربستان سعودی منجر می شود.

روسیه توانست روابط خوبی با ترکیه برقرار کند و باعث شد آنکارا به عنوان میانجی درگیری های شدید در اوکراین مطرح شود. به موازات آن، چین توانست روابط نزدیکی با ایران و در عین حال با عربستان سعودی برقرار کند که این موضوع باعث شد پکن برای نخستین بار در تاریخ خود نقش میانجی را میان ریاض و تهران ایفا کند.

نگرانی آمریکا از افزایش نفوذ چین در غرب آسیا

این تحولات باعث شد دولت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، ویلیام برنز رئیس سیا را راهی سفری منطقه ای کند که مهم ترین آن سفر غیرمنتظره به ریاض برای دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان بود.

برنز نگرانی واشنگتن را درباره روابط رو به رشد چین و عربستان سعودی با توجه به اخباری مبنی بر قصد ریاض برای فروش نفت خود به یوان چین ابراز کرد

به نظر می‌آید اهمیتی که دولت بایدن برای تحولات کنونی غرب آسیا قائل است و حساسیت این تحولات در رابطه با امنیت ملی این کشور باعث شده کانال‌های دیپلماتیک سنتی که از وزارت امور خارجه می‌گذرد را دور بزند و به رئیس سیا برای برقراری ارتباط با رؤسای منطقه غرب آسیا تکیه کند؛ آن هم با وجود انتقادهای زیادی که سیاست خارجه آمریکا وارد است، زیرا همگان می‌دانند واشنگتن تاکنون سفیری در پادشاهی عربستان تعیین نکرده است.

دیدار برنز و بن سلمان بر دو موضوع اصلی مورد توجه واشنگتن، یعنی درخواست آمریکا از آنها برای افزایش تولید نفت به وسیله سازمان کشورهای تولیدکننده نفت «اوپک» با هدف کاهش قیمت نفت پس از افزایش آن در غرب و به ویژه در آمریکا و نیز اعتراض واشنگتن به عزم ریاض برای ولردات سلاح از پکن که می تواند هیمنه تسلیحاتی آمریکا و غرب را بر بازار عربستان بشکند، متمرکز بود. علاوه بر این، راهبرد جدید سعودی ها می تواند باعث افزایش نفوذ چین در غرب آسیا و کاهش نفوذ آمریکا در منطقه شود.

اطلاعاتی درباره قصد ریاض برای واردات موشک های بالستیک از چین افشا شده است. برنز نگرانی واشنگتن را درباره روابط رو به رشد چین و عربستان سعودی با توجه به اخبار دیگری مبنی بر قصد ریاض برای فروش نفت خود به یوان چین ابراز کرد که می تواند به انحصار دلار آمریکا بر فروش نفت عربستان برای نخستین بار از سال 1976 میلادی پایان دهد و سلطه دلار را در بازار جهانی نفت تهدید کند؛ آن هم در شرایطی که اقتصادهای بزرگی مانند روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی و برزیل به دنبال حذف دلار از معاملات تجاری میان خود هستند.

این موضوع خشم نخبگان سیاسی آمریکا را برانگیخت و در جلسات کنگره به بررسی پیامدهای آن پرداختند و نگرانی خود را از پیشرفت روابط چین و روسیه با کشورهای غرب آسیا ازجمله متحدان آمریکا مانند عربستان سعودی و امارات ابراز کردند.

کاهش روابط با ریاض و ابوظبی

به نظر می آید دور زدن کانال های دیپلماتیک واشنگتن و تکیه بر رئیس سیا برای برقراری ارتباط با رهبری عربستان به دلیل وخامت قابل توجه روابط عربستان و آمریکا در دولت بایدن باشد.

پس از آنکه رئیس جمهور آمریکا در سال 2021 قدرت را در واشنگتن به دست گرفت، بر پاسخگویی ولیعهد سعودی به دلیل قتل جمال خاشقجی، فعال مخالف سعودی در کنسولگری عربستان در ترکیه تأکید کرد. به همین دلیل بایدن از میزبانی بن سلمان در واشنگتن خودداری کرد و خواستار آزادی تعدادی از اعضای خانواده بازداشت شدگان سعودی ازجمله محمد بن نایف شد که روابط نزدیکی با سیا داشت و در سال 2017 از تاج و تخت پادشاهی کنار گذاشته شد.

طبق آنچه وال استریت ژورنال فاش کرد، همه این موارد باعث شد بن سلمان به خواسته های بایدن که پیش تر به وسیله جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا به وی برای افزایش تولید نفت گفته شده بود، پاسخ ندهد. به نظر می آید شرط دولت بایدن درقبال بن سلمان مبنی بر لزوم افزایش تولید نفت در ازای حمایت نظامی واشنگتن در مقابل انصارالله یمن، همان چیزی است که خشم ولیعهد سعودی را برانگیخت و او را به سمت چین واداشته است. همچنین دستیابی به توافق با ایران می تواند او را از باتلاق یمن خلاص کند.

به نظر می آید دولت بایدن همچون رابطه با ریاض، نگران کاهش هژمونی خود بر ابوظبی است. به موازات سفر برنز به ریاض، وی از ابوظبی بازدید و با محمد بن زاید، ولیعهد امارات درباره بهبود چشمگیر روابط میان امارات و چین رایزنی کرد؛ آن هم در حالی که این کشور در مسیر تبدیل شدن به شریک تجاری بزرگ چین قرار دارد.

ترس آمریکا و رژیم صهیونیستی از افزایش قدرت نفوذ ایران 

دولت بایدن با توجه به روابط پرتنش خود با متحدانش در منطقه، از افزایش قدرت و نفوذ ایران در غرب آسیا به گونه‌ای که امکان مهار آن را برای آمریکا و غرب امکان‌پذیر نکند، هراس دارد. تهران در دوران ریاست جمهوری آیت الله سید ابراهیم رئیسی برای ایجاد ائتلاف راهبردی با چین سیاست «نگاه به شرق» را دنبال کرد. این در حالی است که هم زمان روسیه به دنبال کاهش روابط اقتصادی خود با غرب است.

به نظر می آید شرط دولت بایدن درقبال بن سلمان مبنی بر لزوم افزایش تولید نفت در ازای حمایت نظامی واشنگتن در مقابل انصارالله یمن، همان چیزی است که خشم ولیعهد سعودی را برانگیخت

این روند باعث می‌شود ایران کمتر تمایلی به پذیرش شروط آمریکا و غرب برای امضای توافق هسته‌ای جدید داشته باشد که شامل محدود کردن قابلیت‌های موشکی و کنار گذاشتن ائتلاف‌های منطقه‌ای خود، طبق نظر واشنگتن است.

تهران از تنش روابط واشنگتن با تعدادی از پایتخت‌های عربی متحد خود برای تقویت این ایده استفاده می‌کند که هژمونی آمریکا در غرب آسیا رو به کاهش است و امنیت منطقه را می‌توان بدون حضور این کشور تضمین کرد.

این تفکر به افزایش نفوذ چین در منطقه خلیج فارس و پر کردن خلاء توافق هسته ای کمک می کند و باعث می شود ایران از حاشیه امن زیادی برای توسعه برنامه هسته ای خود بهره مند شود. ایران همچنین از تیرگی روابط واشنگتن و متحدان عربش برای توقف اثرات عادی سازی روابط میان این پایتخت ها و رژیم صهیونیستی و پایان دادن به توافق ابراهیم که بخشی از طرح صلح ادعایی موسوم به «معامله قرن» را تشکیل می داد، سود برده است.