رویکرد غرب به انتخابات ریاست جمهوری ترکیه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ یکشنبه آینده (14 می) قرار است انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه برگزار شود که به دلیل اوضاع داخلی این کشور و معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی علاوه بر ترک‌ها، برای بسیاری از دولت‌های منطقه و جهان مهم تلقی می‌شود.

پس از آنکه رجب طیب اردوغان به‌عنوان رئیس‌جمهور ترکیه به قدرت رسید، محیط بین‌المللی و داخلی ترکیه کاملاً تغییر کرده بود. دیگر شوروی وجود نداشت و دغدغه‌ای نبود که ترکیه تحت تأثیر کمونیسم قرار بگیرد. اردوغان خیلی زود متوجه شد آمریکایی‌ها با وجود اینکه قدرت جهانی هستند، دچار «کاهلی راهبردی» شده‌اند.

ترکیه آن زمان هرچند نزدیک‌ترین روابط را با رژیم صهیونیستی داشت، اما اردوغان سعی می‌کرد فاصله خود را با شیمون پرز حفظ کند

همسایگان ترکیه در غرب آسیا کشورهایی نیستند که تمایل به مواجهه نظامی با ترکیه داشته باشند، درواقع کشورهای دارای توان نظامی بالا فرهنگ توسعه‌طلبی ندارند و کشورهای دارای این فرهنگ حقارت اقتصادی‌شان باعث می‌شود جسارت مواجهه با ترکیه نداشته باشند.

خوی اقتدارگرایی رئیس‌جمهور ترکیه

اردوغان وقتی قدرت را در ترکیه به‌دست گرفت متوجه شد احزاب چپ به شدت ضعیف شده‌اند و پایگاه طبقاتی خود را از دست داده‌اند. وی فهمید در این کشور پایگاه طبقاتی وجود دارد و می‌بایست چپ‌ها را با خود همراه کند. به همین دلیل دغدغه خود را از سال ۲۰۰۳ بر توسعه اقتصادی گذاشت تا بتواند گروه‌های مخالف را با خود همراه کند.

سیاست واشنگتن در غرب آسیا تا سال ۲۰۰۵ بر این مبنا بود که منطقه به جراحی اجتماعی نیاز دارد؛ یعنی آمریکا باید در منطقه جراحی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی انجام دهد، اما تحولات افغانستان و عراق نشان داد آمریکا موفق نخواهد شد.

ترکیه آن زمان هرچند نزدیک‌ترین روابط را با رژیم صهیونیستی داشت، اما اردوغان سعی می‌کرد فاصله خود را با شیمون پرز حفظ کند. وی همچنین نسبت به سیاست‌های آمریکا انتقادات فراوانی داشت و خوب می‌دانست چگونه از کارت هویتی استفاده کند، اما در غرب آسیا دچار خوی اقتدارگرایی شد.

اردوغان در سال ۲۰۱۱ میلادی و با توجه به تحولات غرب آسیا پی برد باید «ترکیه بزرگ» ایجاد کند. طبعاً هر بازیگری در صحنه بین‌المللی دنبال فرصت طلایی است که جایگاه کشورش را ارتقا دهد و رئیس‌جمهور ترکیه این فرصت را مغتنم شمرد.

به تدریج حزب جمهوری‌خواه آمریکا به این نتیجه دست یافت نباید خون و ثروت آمریکایی‌ها در منطقه خرج شود. با وجود این، حزب دموکرات موافق حضور آمریکا در صحنه بین‌الملل به شکل سرمایه‌گذاری، فرستادن مشاور، کمک و ... بود. مجموع این عوامل باعث شد آمریکا دچار کاهلی راهبردی شود؛ یعنی هرچند در غرب آسیا دارای قدرت است، اما اراده اعمال قدرت ندارد.

راهبرد انتخاباتی آمریکا درقبال ترکیه

آمریکایی‌ها متوجه هستند اردوغان شخصیتی به شدت رند سیاسی و اقتدارگرا دارد؛ بنابراین با چنین شخصیتی بیشتر می‌توانند تعامل کنند تا اینکه با شخصی دیگر مواجه باشند. واشنگتن ترجیح می دهد اردوغان پیروز انتخابات باشد؛ زیرا شخصیتی دارد که پای میز مذاکره راحت‌تر امتیاز می‌دهد و البته امتیازهایی دریافت می‌کند، اما مخالفانش که از زمره فرهیختگان ترکیه به‌شمار می‌روند و ماهیت چپ دارند، سخت‌تر به هر توافق و معامله‌ای راضی می‌شوند.

اردوغان ثابت کرد در منطقه برای آمریکایی‌ها بازیگری قدرتمند است که می‌خواهد منافع کشورش را حفظ کند و ضربه زدن به آمریکا هدفش نیست، بلکه دغدغه منافع کشورش را دارد. رئیس‌جمهور ترکیه زبان قدرت را می‌فهمد و به راحتی کنار می‌آید. وی فهمیده است نمی‌توان در شطرنج سیاسی بدون مهره بازی کرد؛ مهره علاوه بر موشک، نیروی نظامی و ... قدرت اقتصادی نیز هست.

رویکرد نامزدهای انتخابات ترکیه به غرب

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه تأثیر چندانی بر نوع و ساختار روابط این کشور با غرب نخواهد داشت و روند چند سال اخیر آنکارا ادامه خواهد یافت. با وجود این، امکان دارد با انتخاب هر یک از نامزدها روند اجرای سیاست‌ها دستخوش تغییر شود.

اردوغان ثابت کرد در منطقه برای آمریکایی‌ها بازیگری قدرتمند است که می‌خواهد منافع کشورش را حفظ کند و ضربه زدن به آمریکا هدفش نیست

نکته قابل توجه اینکه هیچ یک از نامزدها ازجمله مخالفان اردوغان موضوعات مربوط به سیاست خارجی را در برنامه های تبلیغاتی خود مطرح نکرده‌اند، زیرا چارچوب سیاست خارجه ترکیه تغییر نخواهد کرد و بعد، اینکه موضوع مهم و مورد توجه مردم در بازه زمانی کنونی اقتصاد ورشکسته ترکیه و اوضاع نابسامان سامان داخلی است.

مردم ترکیه عمده ترین خریدی که این روزها انجام می دهند، طلاست و بازار طلا خیلی رونق دارد، زیرا فکر می کنند با خرید طلا می توانند ارزش اموال خود را بیشتر حفظ کنند.

رابطه ترکیه و غرب در زمان اردوغان بسیار پیچیده دنبال شد و کاری که انجام داد، این بود توازن میان رابطه اش با غرب و شرق ایجاد و سیاست نیمه شرقی دنبال کرد. مخالفان اردوغان در این باره انتقاداتی مطرح کرده و گفته اند، ممکن است این سیاست در درازمدت به سود منافع ترکیه نباشد. با وجود این، چه اردوغان پیروز انتخابات شود و چه مخالفان، همین سیاست با اندکی خط مشی تند یا کُند ادامه خواهد یافت.

کمال قلیچدار اوغلو قصد دارد ساختار سیاسی و مالی ترکیه مانند غرب شود و به همین دلیل اروپا و آمریکا از این نامزد پشتیبانی می‌کنند و امیدوار به پیروزی وی بر اردوغان هستند. ترکیه نگران سیاست‌های درازمدت غرب نسبت به خود است و این نگرانی از سال ۲۰۱۸ به بعد ایجاد شد که آمریکا به عنوان یکی از متحدان اصلی این کشور برای نخستین‌بار علیه آنکارا تحریم اقتصادی اعمال کرد.

اعمال تحریم‌ها ترکیه را به این نتیجه رساند آمریکا ممکن است بار دیگر و به بهانه های مختلف علیه آنکارا دست به تحریم بزند، بنابراین تصمیم گرفت در حوزه سیاست خارجی احتیاطی میان رابطه با غرب داشته باشد و حتی در جنگ اوکراین موضعی محتاطانه اتخاذ کرد.