ابعاد تشکیل بلوک اقتصادی ایران-عربستان-ترکیه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ از منظر اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، عربستان و ترکیه در حال تشکیل ائتلاف سه گانه هستند که می تواند مسیر نزدیکی مواضع سه کشور به یکدیگر را هموار کند. در این راستا حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در کنفرانس خبری مشترک با هاکان فیدان، همتای ترک خود در تهران از تلاش‌ها برای برگزاری نشست سه جانبه میان ایران، عربستان و ترکیه با هدف توسعه همکاری های اقتصادی و سرمایه گذاری پرده برداشت. 

درهم تنیدگی مشکلات روابط میان ایران و عربستان باعث شده است دو کشور برای نزدیکی روابط دوجانبه دروازه اقتصاد را انتخاب کنند

بی‌تردید از زمان ازسرگیری روابط ایران و عربستان و حتی پیش‌تر با ترکیه و دیدارهای مقام‌های سه کشور، ناظران بین‌المللی شرایط را مهیای اقدامات رو به جلو به ویژه در حوزه اقتصادی و تجاری توصیف می‌کردند. اما سؤالی که مطرح است، اینکه آیا این موضوع می تواند به ایجاد بلوک یا اتحاد اقتصادی تبدیل شود تا الگویی برای پیشرفت سریع روابط اقتصادی در سایر نقاط جهان باشد؟

توسعه روابط ایران و عربستان

علیرضا عنایتی، سفیر جدید تهران در ریاض در راستای اظهارات وزیر امور خارجه کشورمان درباره نشست سه جانبه ایران، عربستان و ترکیه، از تمایل شدید تهران و ریاض برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور خبر داد و از «ارتقای سطح روابط اقتصادی تهران و ریاض به موازات توسعه روابط سیاسی دو کشور» گفت.

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان چندی پیش در جده برای نخستین بار در نوع خود از ابتدای سال 2016 میلادی با وزیر امور خارجه کشورمان دیدار کرد. درواقع درهم تنیدگی مشکلات روابط میان ایران و عربستان باعث شده است دو کشور برای نزدیکی روابط دوجانبه دروازه اقتصاد را انتخاب کنند. در همین راستا دو کشور بارها از زبان مسئولان خود از تمایل برای توسعه روابط اقتصادی سخن گفته‌اند.

لزوم ارتقای روابط ترکیه و عربستان

ترکیه در سال‌های اخیر روابط پرچالشی با ایران و عربستان داشته است که دلیل آن تداخل پرونده های منطقه ای است.

روابط میان آنکارا و ریاض پس از بحران خلیج فارس به دنبال حمایت ترکیه از مواضع قطر در تقابل با چهار کشور عربستان، امارات، بحرین و مصر در اوایل ژوئن 2017 میلادی پرتنش دنبال شد و شاهد سردی روابط سیاسی بودیم. این تنش ها پس از قتل جمال خاشقجی، فعال مخالف سعودی در استانبول شدت گرفت. 

روابط ریاض و آنکارا از آن تاریخ به نقطه حساسی رسید و شاهد سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به عربستان در 28 آوریل 2022؛ یعنی کمتر از دو ماه بعد از سفر بن سلمان به ترکیه بودیم. دومین سفر رئیس جمهور ترکیه به عربستان سعودی نیز پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در 17 جولای انجام شد.

روابط پر فراز و نشیب ایران و ترکیه

درباره ایران و ترکیه، سوریه مهم‌ترین نقطه تلاقی دو کشور است، زیرا آنکارا در دوران بحران سوریه کنار معارضان و علیه نظام سوریه قرار گرفت و تهران موضع حمایت از نظام بشار اسد، رئیس جمهور سوریه را در پیش گرفت. 

ایران و ترکیه علاوه بر سوریه در موضوعاتی همچون سدسازی های بالادست رود ارس و تنش‌های جنوب قفقاز با یکدیگر دچار چالش هستند که مواضع آنکارا هر از چند گاهی نگرانی تهران را افزایش می دهد.

با وجود این، تهران برای تقویت همکاری‌های اقتصادی با آنکارا در راستای خروج از دایره تحریم‌های اعمال شده علیه ترکیه تمایل فوری نشان می‌دهد. به گزارش بلومبرگ، توافقاتی میان تهران و آنکارا شکل گرفته است تا سازوکار مؤثری برای رفع موانعی که جلوی اجرای توافقات میان دو کشور را می‌گیرد، یافت شود.

در این راستا ترکیه و ایران قصد دارند سقف مبادلات تجاری میان دو کشور را به 30 میلیارد یورو در سال افزایش دهند. در این میان مبادلات تجاری میان ایران و عربستان در سال 2022 میلادی بهبود یافت و به 60 میلیون دلار رسید.

تهران برای تقویت همکاری‌های اقتصادی با آنکارا در راستای خروج از دایره تحریم‌های اعمال شده علیه ترکیه تمایل فوری نشان می‌دهد

در دوره توسعه روابط، دو کشور قصد دارند سقف مبادلات تجاری را به 1 میلیارد دلار افزایش دهند. احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی چندی پیش تأکید کرد، ایران در حال کار بر روی تهیه نقشه راهی برای تجارت با عربستان سعودی است.

پیش به‌سوی ائتلاف های چندجانبه

ایران، ترکیه و عربستان با ثبات ترین و بزرگترین کشورهای دارای اقتصاد باثبات در منطقه هستند و بی‌تردید نشست‌های آتی میان مقام‌های سه کشور به نفع منطقه خواهد بود و باعث توزیع ثروت این سه قدرت بزرگ اقتصادی در منطقه خواهد شد.

علاوه بر این، ثبات منطقه به آرامش و قدرت نفوذ هر سه کشور بستگی دارد و طبیعی است بازتاب مثبت روابط دو یا چند جانبه بر کل منطقه اثرگذار خواهد بود. ترکیه می تواند میانجی توسعه روابط اقتصادی میان عربستان و ایران باشد، هرچند دو کشور در این زمینه نیازی به آن ندارند. با وجود این، تمرکز ترکیه در آینده بر یکپارچگی اقتصادی منطقه‌ای خواهد بود.