توسعه افقی شهرها راه حلی برای مشکل مسکن
در حالی برخی همچنان بر لزوم توسعه عمودی شهرها پافشاری می‌کنند که عده‌ای از پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه مسکن معتقدند تنها راه بهینه و متناسب با شرایط اقتصادی و جغرافیایی کشورمان توسعه افقی و گسترش محدوده شهرهاست.
به گزارش راهبرد معاصر، رویکرد دولت سیزدهم در برنامه هفتم توسعه در حوزه بازار مسکن، عملیاتی کردن توسعه افقی شهرهاست.
در همین راستا، کارشناسان حوزه مسکن با تاکید بر این نکته که مدل معماری و شهرسازی تاثیرات تعیین کننده‌ای بر روی شهر و ساکنان آن می‌گذارد، تبعات فراگیری توسعه عمودی در سه دهه اخیر را مکررا گوشزد کردند.
*افزایش تراکم جمعیت نتیجه حبس زمین
بر این اساس، تراکم جمعیتی در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها یکی از مسائل اصلی حوزه مسکن کشور است. بالا بودن تراکم جمعیت در شهرهای بزرگ کشور، تبعات مختلفی نظیر پایین آمدن زیست‌شهری و گران‌شدن شهر به دنبال دارد. متاسفانه با وجود اینکه این عوارض در شهرهای ما مشکل‌ساز شده است، اما برخی فقط به درصد رشد جمعیت در این سال‌ها، توجه کرده و افزایش بعد خانوار را در نظر نمی‌گیرند و بدین ترتیب، تراکم موجود در شهرها حتی کلان‌شهر تهران را مناسب می‌دانند.
در همین راستا، محمد صالح شکوهی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت، در رد این استدلال و با اشاره به مغالطه‌آمیز بودن مقایسه صورت گرفته، توضیح داد: اینکه توسعه 78 درصدی پهنه‌های سکونتگاهی را در مقابل افزایش 19 درصدی جمعیت قرار می‌دهند، مقایسه صحیحی نیست؛ چرا که اولا توسعه شهرها را فقط نسبت به افزایش جمعیت مقایسه کرده‌اند و تغییر بعد خانوار و افزایش خانوار را لحاظ نکرده‌اند.
این کارشناس حوزه مسکن تاکید کرد: از سال 84 تابه حال بعد خانوار تغییر کرده است؛ تعداد خانواده‌ها 50 درصد افزایش داشته است، بنابراین نمی‌توان ادعا کرد جمعیت تنها 19 درصد افزایش پیدا کرده است. ثانیا این افزایش گسترش شهرها در کجا اتفاق افتاده؟ آیا در کلان‌شهرها هم این گسترش انجام شده است؟
وی افزود: آمار و ارقام مساحت شهرها در 40 سال گذشته نشان می‌دهد که نه تنها مساحت کلان‌شهرها گسترش پیدا نکرده، بلکه کاهش هم یافته است. به طوری که تراکم جمعیتی در اهواز از 30 نفر بر هکتار به 56 نفر بر هکتار رسیده است، تراکم جمعیتی در اصفهان از 71 نفر به 103 نفر بر هکتار رسیده است. تراکم جمعیتی مشهد از 76 نفر بر هکتار به 98 نفر رسیده، تراکم جمعیتی در کرج از 45 نفر به 98 نفر برهکتار رسیده است، در شیراز از 62 نفر به 79 نفر بر هکتار و در قم از 34 نفر به 94 نفر بر هکتار رسیده است.
شکوهی بیان کرد: طرح چنین ادعایی که شهرها توسعه پیدا کرده‌اند و تراکم جمعیتی افزایش پیدا نکرده است، ابدا حرف کارشناسی و دقیقی نیست. در تهران هم وضعیت چندان متفاوت نیست و حتی به مراتب بدتر است؛ محدوده قانونی شهر تهران در طرح سال 1347، 650 کیلومتر مربع بوده است، اما این مساحت در حال حاضر تنها تا 620 کیلومتر مربع کاهش پیدا کرده است.
*آپارتمان‌سازی یک راه‌کار در شرایط اضطرار است نه شرایط عادی
فارغ از مسئله زمین، آپارتمان‌سازی نیز یکی از رویکردهای ساخت مسکن طی 30 سال گذشته بوده است. بازپخش سریال پدرسالار پس از 30 سال و تاکید بر حرکت به سمت آپارتمان‌سازی نیز بیانگر ان است که در دوره‌ای متولیان مسکن کشور به ویژه در تهران زمینه حرکت به سوی این حوزه را در دستور کار قرار دادند.
در این راستا، حمیدرضا آرامی کارشناس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به توسعه شهرهای کشور اظهار داشت: وقتی در مورد شیوه توسعه شهرها صحبت می‌کنیم، در واقع نسخه‌ای در مورد شیوه زندگی به افراد، خانواده‌ها و به طور کلی اجتماع می‌دهیم. این مساله عمیقی است و باید به آن توجه کرد.
کارشناس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: باید ببینیم تجربه‌های شرقی و غربی به ما درباره به کارگیری توسعه عمودی چه می‌گوید؟ طبق بررسی‌های انجام شده جهانی و به لحاظ جامعه شناسی، اخلاق، اجتماع، انسان‌شناسی و زیبایی شناسی می‌توان یک تحلیلی ارائه کرد که بر اساس آن می‌توان گفت آپارتمان یک مکروه اجتماعی است. آپارتمان در شرایط اضطرار، تجویز می‌شود نه در شرایط عادی.
وی افزود: طبق پژوهش‌های انجام شده خواست مردم زندگی در خانه‌های ویلایی است. نظر سنجی که توسط موسسه پژوهشی گالوب در سال‌های 2011 و 2018 انجام شده به خوبی نشان می‌دهد مردم تمایل چندانی برای زندگی در مرکز شهر نداشته و ترجیح آنها زندگی در حومه شهر با کیفیت بیشتر و محل زیسته فراخ‌تر است.
آرامی گفت: جمع مساحت 6 کشور اروپایی شامل هلند، اتریش، انگلستان، اسپانیا، آلمان و ایتالیا از مساحت کشور ما کمتر است. مجموع جمعیت این کشورها یک میلیون و 500 کیلومتر و با جمعیت 280 میلیون نفر است در حالی که مساحت کشور ما 1میلیون 600 کیلومتر است. با وجود اینکه مساحت ما بیش از این کشورهاست و جمعیت آنها چندبرابر ماست، اما آمار نشان می‌دهد سرانه‌های مسکونی کشور با این کشورها فاصله جدی دارد.
به گزارش فارس، کلیه آمارهای مسکن شهری در کشور بیانگر آن است که ایران یک کشور بسیار متراکم از منظر بافت شهری نسبت به سایر کشورهای جهان است. این در حالی است که کمتر از 0.5 درصد مساحت کشور ایران زیر بار مسکونی‌سازی رفته و اساس زمین معضلی در این حوزه به حساب نمی‌آید./ فارس