نگرانی از انتقال زالو‌ها به حیات‌وحش / جان یوزپلنگ‌ها در خطر است؟
مرداد ماه خبر تلف شدن یک یوز در توران منتشر شد که نه توسط سگ‌های گله دریده شده بود و نه آثار تصادف در بدنش بود. چند روز بعد پس از کالبد گشایی و بررسی دقیق دامپزشکان اعلام کردند ۳۰ زالو در دهان و مری این یوز جوان شمارش شده است.
به گزارش راهبرد معاصر؛ کالبد گشایی و بررسی دقیق این یوز نشان داد این یوز جوان، دچار نکروز سراسری قلب، خونریزی وسیع مخچه، آب آوردگی یا آمفیزم سراسری ریه و کم خونی شدید شده و البته دهان و مری‌اش تعداد زیادی زالو دارد؛ زالویی که معمولاً از طریق آبشخور به حیوانات اهلی منتقل می‌شود و در یوز تا به حال سابقه نداشته است.
این روز‌ها دام‌های سبک کم‌کم به وسیله کامیون راهی منطقه حفاظت شده توران می‌شوند؛ جایی که تا پیش از این تصور می‌شد تنها مخاطره دام و یوزپلنگ سگ‌های گله باشد. حالا باید نگران انتقال زالو‌ها در آبشخور‌ها به حیات‌وحش نیز باشیم. امید‌ها برای ازدیاد جمعیت یوز‌ها با فیلمی که احمد شیرخانی محیطبان پارک ملی توران توانست از ۵ یوز به تصویر بکشد، بیشتر از قبل شده است، اما مخاطرات زندگی یوز‌ها در منطقه همچنان باقی است.
سگ‌ها عامل تلف شدن ۲۴ قلاده یوز در یک دهه اخیر
ذخیرگاه زیست‌کره توران بیش از ۱ میلیون هکتار است. به گفته مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست، در محدوده ۱۰۰ هزار هکتاری قلب این ذخیره‌گاه که پارک ملی توران در آن قرار دارد، هیچ آغل و دامی وجود ندارد. حقوق عرفی بهره‌برداران خریداری شده است. این کار البته در سال‌های قبل با کمک کمپین مردمی «یوز تا ابد» تقویت شد، ولی ادامه نیافت.
اصلی‌ترین دلیل مخالفت حضور گله‌ها در منطقه حفاظت شده، سگ‌های گله (با یا بدون صاحب) است. احمد رادمان، رئیس پیشین پارک ملی توران چندی پیش گفته بود «اگر جاده میامی-سبزوار فنس‌کشی شده بود شاید دیگر کمتر شاهد مرگ جاده‌ای این گونه ارزشمند در کشور بودیم. یوز‌های توران را یا تصادفات جاده‌ای از بین می‌برد و یا سگ‌های گله؛ در این منطقه در یک‌دهه گذشته بالغ بر ۲۴ قلاده یوز توسط سگ‌های گله از بین رفته است؛ این آمار نشان می‌دهد که توران منطقه‌ای پویا برای زادآوری یوز‌ها است، اما نمی‌توانیم بدرستی آن را مدیریت کنیم. باید دام‌ها خارج شده و به تبع آن‌ها سگ‌های گله نیز در منطقه حضور پیدا نکنند»
زیستگاه‌های یوز در توران، میاندشت و خوش ییلاق تحت مدیریت سازمان محیط زیست قرار گرفته است، ولی مدیریت بر این ۱.۵ میلیون هکتار با سازمان حفاظت محیط زیست نیست. بر اساس قوانین سازمان منابع طبیعی، در همه منطقه حفاظت شده به استثنای مناطق امن (یک‌پنجم مساحت منطقه) باید پروانه چرا صادر شود. یعنی حتی اگر سامانه عرفی یک دامدار خریداری شود، اداره کل منابع طبیعی استان آن را به عنوان مراتع مازاد تلقی و برای آن پروانه صادر می‌کند.
دام‌هایی که این روز‌های وارد منطقه توران می‌شوند، تا ۱۵ خرداد یعنی زمان تولد توله یوز‌ها در منطقه باقی می‌مانند. تعداد جمعیت دام‌ها بستگی به میزان بارش و شرایط مراتع منطقه دارد. این تعداد در سال‌هایی بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ هزار رأس (گوسفند و بز) در نوسان است. اگرچه پروانه چرا در توران ۹۰ هزار راس است. با این تعداد دام حدود ۱۵ هزار سگ گله نیز وارد منطقه می‌شود. به این تعداد، حدود ۵-۴ هزار نفر شتر هم اضافه کنید که هر کدام می‌توانند ۲۰۰ لیتر آب را یکجا ببلعند و در آبشخور‌هایی که برای حیات وحش تعبیه شده چیزی باقی نگذارند. ۱۷۳ منبع آبشخور در زیستگاه توران وجود دارد که ۱۱۱ مورد از این آبشخور‌ها چشمه طبیعی بوده که بین دام و یوز مشترک است.
ممنوعیت ورود دام‌ها به زیستگاه یوز بودجه می‌خواهد
حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست: براساس قانون ما تنها زمانی می‌توانیم دام را از یک منطقه خارج کنیم که تمام اوقافی آن را پرداخت کرده باشیم. این اقدام بسیار هزینه‌بر است و تاکنون دولت‌ها چنین بودجه‌ای را به ما نداده‌اند. دولت‌ها بسیار شفاف این موضوع را بیان می‌کنند که در تمامی آن‌ها این اعتبارات درخواست شده، اما تاکنون اعتباری که بتوانیم تمام دام‌های موجود در یک منطقه حساس را خارج کنیم، محقق نشده است.
محمد حمیدی، معاون استاندار سمنان: طرح ممنوعیت چرای دام در پارک ملی توران به منظور حفاظت از گونه‌های نادر جانوری خصوصاً یوزپلنگ آسیایی از آذرماه امسال اجرایی می‌شود. ممنوعیت چرا در زمره مصوبات نشست بررسی وضعیت قشلاق چرای دام در توران شاهرود بود. مقرر شد تیم‌های پایش با مشارکت کارشناسان اداره محیط زیست، منابع طبیعی، امور عشایری و دامپزشکی تشکیل شود. نظارت دقیق بر نحوه ورود و خروج دام عشایر به محدوده مجاز پارک ملی توران از آذرماه اجرایی می‌شود. ورود دام به منطقه مجاز توران الزاماتی نیز خواهد داشت. دام‌هایی که وارد منطقه می‌شوند می‌بایست واکسن‌های استاندارد را دریافت کرده باشند تا شاهد عدم ورود بیماری‌ها از اقصی نقاط مختلف کشور به توران نباشیم. کنترل سگ‌های گله به لحاظ کمی و همچنین پایش سلامت از دیگر اقداماتی است که از آذرماه صورت خواهد گرفت. تمام این اقدامات برای حفظ گونه‌های نادر جانوری موجود در توران به خصوص یوز و گور است. / همشهری