تقابل آمریکا با ایران در فضا
با انتشار توئیت ترامپ در رابطه با ناکامی پرتاب ماهواره بر ایرانی به فضا، شواهد قطعی بدست می آید که ایالات متحده، خواه از طریق حمله سایبری، خواه با نفوذی و جاسوس، دست به خرابکاری در برنامه فضایی ایران می زند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ با خروج ساخته های دست بشر از جو زمین و ورود به فضا، قدرت های مطرح رقابتی سخت، ممتد و هزینه بر را برای تسلط بر این عرصه آغازکردند. از آن دوره تاکنون، 10 کشور عضو باشگاه فضایی شده اند. نکته مهم در رابطه با این کشورها، وابستگی نسبتا متقابل آن ها با یکدیگر است تا جایی که روسیه و امریکا، دو رقیب اول و سنتی، با همکاری هم برخی پروژه ها را انجام داده اند. اما از سال 1387، برای اولین بار، کشوری به این جمع اضافه شد که مشی نسبتا مستقلی داشته و دارد. این کشور جمهوری اسلامی ایران است که ضمن حفظ موازین عادلانه در رابطه با حقوق فضا، حاضر به کرنش در قبال ساختارهای هژمونی طلبانه امریکا نیست. درست به همان دلیلی که ایالات متحده با گسترش محبوبیت و نفوذ ایران در سطح منطقه غرب آسیا مقابله می کند، ورود ایران به خارج از جو هم برای مقامات واشنگتن قابل تحمل نبوده و نیست و به همین خاطر به مرور حساسیت کاخ سفید در قبال برنامه فضایی ایران بیشتر می شود.
ایران و تلاش برای ورود به فضا
سابقه پرتاب موشک به فضا از سوی ایران به سال 55 باز می گردد که دولت پهلوی، با به کار گیری 100% دانشمندان امریکایی و فناوری و تجهیزات ساخته آن ها، یک موشک را از جو زمین خارج ساخت. این گام اولیه که در وابستگی کامل برداشته شد، پس از وقوع انقلاب به حاشیه رفت تا آن که جمهوری اسلامی ایران در دهه 70 شمسی به مرور، متوجه فضا شد. پس از انقلاب اسلامی، اولین بار ایران در سال 1386، یک آزمایش موشکی موفق برای پرتاب ماهواره به فضا انجام داد و در سال 1387، برای اولین بار، یک ماهواره بومی را با ماهواره بر "سفیر"، از جو خارج و به مدار دور زمین فرستاد. این ماهواره که "امید" نام داشت. پس از این عملیات موفق فضایی، ایران در سال 1388، موشک ماهواره بر دیگری به نام "کاوشگر-1" را با موفقیت آزمایش کرد. در پس کاوشگر 1، کاوشگر 4 در سال 1389 به فضا پرتاب شد تا زمینه لازم برای پرتاب موجود زنده به فضا فراهم گردد. این موجود زنده همان میمون معروف است که با ماهواره بر کاوشگر پیشگام، از جو زمین خارج شد. آزمایشات فضایی ایران همچنان ادامه داشت و در آخرین مورد در دولت احمدی نژاد، بهمن سال 1393، با ماهواره بر سفیر فجر، یک ماهواره دیگر را از مدار زمین خارج کرد که در مجموع تا آن تاریخ، تعداد ماهواره های ایرانی را به 4 عدد می رساند. با این حساب در دولت نهم و دهم، ایران تقریبا هر سال یک آزمایش فضایی داشته و 4 ماهواره اعزام کرده است.
با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، احتمالا به دلیل اولویت پرونده هسته ای و نبود بودجه کافی، برنامه فضایی ایران تا حد زیادی به حاشیه رفت ولی در دولت دوازدهم، سال 96، ماهواره بر سیمرغ به هوا پرتاب شد که البته ناکام ماند. پس از آن در سال 97 هم ماهواره بر دیگری پرتاب شد که باز هم با شکست مواجه شد. اخیرا نیز با انفجار یا مشکل فنی آتش ساز در سکوی پرتاب ماهواره بر سفیر، بار دیگر یک ناکامی برای جمهوری اسلامی ایران در این حوزه رقم خورد. حال سوال اینجاست: ایران که از سال 1386، در خارج کردن موشک ماهواره بر از فضا توانمند بوده، چرا یک دهه بعد، نه تنها پیشرفتی نکرده، بلکه از تکرار دستاوردهای خود نیز نتوان مانده است؟
رد پای امریکا در ناکامی های فضایی ایران
ایالات متحده، به شدت مخالف ورود هر کشور دیگری به باشگاه فضایی جهان بوده و هست. حتی روسیه هم از این قاعده مستثنی نبوده است. زمانی که شوروی با مشاهده ارسال آدم به ماه، پروژه هایی جهت تکرار این تجربه طراحی کرد، در دو مورد ناکام ماند و پروژه را رها کرد. ماجرا از این قرار بود که هر دو ماهواره بر طراحی شده توسط روس ها در 1971 و 1972، به مقصد مطلوب نرسیدند و رویای فرود یک روسی به روی ماه تعبیر نشد. اما این ناکامی ها مشکوک بود. روسیه پیش از این بارها توانسته بود ماهواره به فضا بفرستد ولی پس از طراحی پروژه فرستادن آدم به ماه، دو بار به فاصله کوتاهی، شکست خورد.
پر واضح است که در چنین بستری، ورود بازیگر تجدید نظر طلبی به شدت ایران، به هیچ عنوان از سوی ایالات متحده تحمل نشود. ایران مستقلی که بتواند به فضا برود، اولا الگویی علمی برای جهان اسلام خواهد شد، ثانیا پرستیژ سیاسی خود را بالا خواهد آورد، ثالثا می تواند فناوری فضایی خود را به کشورهای دیگر بفروشد و در آمدهایی کسب کند و رابعا می تواند به خوبی سطح زمین را رصد کند و اطلاعات مورد نیاز برای تعیین هدف نظامی علیه دشمنانش را بدست آورد. ژوان جانسون، استاد کالج جنگ امریکا در سال 2009، در همین راستا به نیو ساینتیست گفته بود: «ایران حق مشروع در ارسال ماهواره به فضا دارد.. این حق ایران است و برای این کشور منافع اقتصادی و پرستیژ به ارمغان خواهد آورد».
به همین خاطر، غرب به محض ارسال ماهواره امید به فضا و اثبات توانمندی فضایی ایران مستقل به تکاپو برای توقف تهران در این حوزه افتاد. روزنامه تلگراف، سال 2008، پس از پرتاب موفق ماهواره امید، در تیتر خود عنوان کرد که امریکا باید از این مسئله نگران باشد چون ممکن است توانمندی پرتاب ماهواره ایران به بخش موشکی انتقال یابد و برد موشک های ایران بیشتر شود. دقیقا تحلیلی با همین محتوا چندی بعد در ایندیپندنت منتشر شد. واکنش مقامات غربی در قبال آزمایش های فضایی ایران هم از چنین رویکردی بر می آمد. حتی نیکی هیلی، نماینده سابق امریکا در سازمان ملل، پس از پرتاب ناکام سیمرغ، ضمن ابراز نگرانی آن را به پرونده موشکی ایران ربط داد. در همین برهه زمانی، طبق گزارش نیویورک تایمز، پمپمئو در سیا، شخصا پروژه ای برای نفوذ به برنامه فضایی ایران طراحی می کند. به تازگی هم امریکا به بهانه سرایت توانمندی فضایی به برنامه موشکی، سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران را تحریم کرده است.
بر اساس چنین رویکرد منفی به پیشرفت های ایران در فضا، طبیعی است که ایالات متحده باز هم با نقض قوانین بین المللی، دست به خرابکاری علیه برنامه فضایی ایران بزند. در این زمینه شواهدی هم وجود دارد که در خور توجه است. در فوریه امسال، طی یک آتش سوزی در مرکز پژوهش های فضایی ایران، سه دانشمند این حوزه جان باختند. تایمز اسرائیل، سلسله گزارش هایی از فعالیت های فضایی ایران منتشر می کند و با عکس های ماهواره ای از تمامی گام های ایران برای پرتاب ماهواره خبر دارد. در این روزنامه از ژانویه 2019، با استناد به عکس ها هوایی، نشان داده شد که ایران در مراحل نهایی پرتاب یک ماهواره بر است. حتی 10 روز قبل از پرتاب ناکام سفیر و پیش از آن که ترامپ خبرش را در توئیتر منتشر کند، تایمز اسرائیل تصاویر سکوی پرتاب را منتشر کرده بود و نوشته بود ایران به زودی ماهواره بر خود را پرتاب خواهد کرد.
گذشته از تمام این ها، اطلاع ایالات متحده از زمان دقیق آزمایش ماهواره بر، انتشار عکس با کیفیت از سکوی پرتاب پر از دود، نوشته های ترامپ در توضیح آن، همگی نشان می دهد که واشنگتن جزئیاتی از برنامه فضایی ایران را می داند و از طریق نفوذ یا حمله سایبری، قادر به خرابکاری در این حوزه است.
ناکامی در آزمایش های فضایی؛ نقطه آغازی برای اصلاح ساختار یا دست کشیدن از آرمان؟
به نظر می رسد که اکنون، واشنگتن سناریوی هسته ای را در برنامه فضایی ایران پیاده می سازد. همانطور که استاکس نت از طریق جاسوس ها و نفوذی ها به تاسیسات هسته ای ایران وارد شد، اکنون احتمالا به روش مشابهی، اتفاق مشابهی می افتد. همچنین اخبار هزینه فضایی ایران به مرور افزایش یافته تا به ایرانی ها القا شود که هزینه های هنگفتی برای هیچ می کنند. در نهایت هم باز شمشیر تحریم بالای سر ایرانی ها قرار می گیرد چراکه وارد منطقه ممنوعه قدرت ها شده اند. توقع دولت ترامپ این است که برآیند این اقدامات، ایرانی ها را ناچار به برجامیزه سازی برنامه فضایی کند. اما باید دانست که آزموده را آزمودن خطاست. کاهش فعالیت فضایی به امید گشایش اقتصادی، باز هم به در بسته عهدشکنی ایالات متحده می خورد. بهتر آن است که دولت نظارت اطلاعاتی دقیق تری در ساختار فضایی داشته باشد و در زمینه سایبری، امنیت بیشتری در این حوزه فراهم سازد. نباید به خاطر هزینه یک هدف، از آن دست کشید. خود امریکا از 1967 تا 2003، سه پرتاب ناموفق فضایی داشته که علاوه بر نابودی صدها میلیون دلار، حداقل 12 فضانور در آن کشته شده اند (آپولو در 1968، چلنجر در 1984 و کلمبیا در 2003). در کنار لزوم مقاومت در برابر فشارهایی از این دست، نباید از قلم انداخت که ایران یک بار در 2011، توانسته ماهواره رصدی امریکا را با لیزر کور کند. می توان از چنین توانمندی برای مقابله به مثل با خرابکاری های امریکا در برنامه فضایی بهره جست.