نگاهداری: 90 درصد مقالات در کشور مسأله‌محور نیستند
رئیس مرکز پژوهش های مجلس، گفت: بیش از ۹۰ درصد مقالات در کشور ما، مسأله‌محور نبوده است، یعنی ما نتوانسته‌ایم که پژوهش‌ها را به سمت نیازهای جامعه و پاسخ دادن به حل مسائل آن سوق دهیم.
به گزارش راهبرد معاصر، بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی امروز (چهارشنبه ۲۲ آذر ۱۴۰۲) در جمع اساتید، پژوهشگران و دانشجویان سازمان نقشه‌برداری کشور در مراسم گرامیداشت روز دانشجو و هفته پژوهش، با اشاره به اینکه جهان در عصر دانایی مسیر خود را ادامه می‌دهد، اظهار کرد: الآن قدرت در دانش و اندیشه است و همه گزارش‌های جهانی درباره تحولات دنیا نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۵۰، علم و دانش و فناوری پیشران همه تحولات در همه عرصه‌های زندگی بشر خواهد بود.
وی با بیان اینکه حتی سیاست و حکمرانی در دنیای امروز دانش‌بنیان شده است، افزود: واژه‌هایی که از ۱۹۵۰ به این سو، در ادبیات اقتصادی مطرح می‌شود، مانند اقتصاد اینترنت، اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصاد دیجیتال و مواردی از این دست، حول محور دانش و فناوری می‌چرخد.
تکیه‌بر دانش و فناوری یک الزام برای جامعه ما است
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با تأکید بر اینکه تکیه بر دانش و فناوری در عرصه‌های مختلف اجتماع دیگر یک انتخاب بین گزینه‌های متفاوت نیست، یک اجبار است، گفت: اگر می‌خواهیم بقا و کمال کشورمان را تداوم ببخشیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه علم و پژوهش را پیشران همه تصمیم‌گیری‌ها و حرکت‌هایمان قرار دهیم.
نگاهداری تصریح‌کرد: اگر در گذشته فعالیت علمی و پژوهشی نزد گروهی از مدیران، فعالیت فانتزی تلقی می‌شد، در حال حاضر برای ماندن و بهتر شدن، چاره‌ای جز دانش‌بنیان کردن همه فعالیت‌ها و اقدامات و تکیه بر علم و فناوری نیست.
وی با اشاره به اینکه هر کاری با شرف زیباست، گفت: شرافت پژوهش و پژوهشگری به این است که علم نافع تولید کرده و مسأله حل کند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه‌داد: بسیاری از پژوهش‌هایی که انجام‌می‌شود، با اینکه بودجه‌های زیادی را برای این پژوهش‌ها صرف می‌کنیم، هیچ مسأله‌ای از مسائل کشور را حل نمی‌کند.
نگاهداری بیان کرد: بنابراین اگر به دنبال شرافت علم و پژوهش هستیم، باید به سمت پژوهش‌های مسئله‌محور و پژوهش‌های نافع حرکت کنیم که بالاخره ذائقه مردم به حلاوت این پیشرفت‌های علمی شیرین شود.
وی ادامه‌داد: زمانی که مردم احساس کنند کار علمی و پژوهشی، کیفیت زندگی را بهتر و سفره‌شان را غنی‌تر کرده است، می‌توانیم بگوییم که در مسیر رسالت واقعی و شرف علم و پژوهش قرار گرفته‌ایم.
وضعیت نابسامان ارتباط صنعت با دانشگاه در ایران
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه ۱.۶ درصد علم جهان در ایران تولید می‌شود و مقالات پژوهشی ما در رتبه ۱۵ دنیا قرار گرفته است، گفت: وجود این ظرفیت به همراه مجموعه عظیمی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در کشور، به معنی این است که زیرساخت حرکت ما به‌سمت اقتصاد دانش‌بنیان، فراهم است.
نگاهداری ادامه‌داد: با این حال، راه‌های نرفته‌ای در این مسیر داریم، با اینکه رتبه ۱۵ تولید علم دنیا در اختیار پژوهشگران و دانشمندان کشور ما است، اما در شاخص ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه و مسأله‌محوری پژوهش‌ها، رتبه ما به ۱۲۱ در میان کشورهای جهان می‌رسد، این امر نشان‌می‌دهد که آنجا که علم و پژوهش ما باید در خدمت حل مسائل و رفع نیازهای کشور قرار گیرد، به‌خوبی حرکت نکرده‌ایم.
وی توضیح داد: مقالات تولیدی تقاضامحور در دانشگاه‌های ما ۲ درصد است و مقالاتی که با همکاری سازمان‌های تولیدی، صنعتی و اجتماعی نوشته شده، یک درصد، بنابراین می‌توان گفت که بیش از ۹۰ درصد مقالات در کشور ما، مسأله‌محور نبوده است، یعنی ما نتوانسته‌ایم که پژوهش‌ها را به سمت نیازهای جامعه و پاسخ دادن به حل مسائل آن سوق دهیم.
ضرورت هم پوشانی تولید علم با صنایع در کشور
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: کشورهای توسعه‌یافته در مرز تولید دانش کار می‌کنند و تولید دانش در این کشورها با نیازهای صنایع همپوشان است. در کشورهای در حال توسعه این هم‌پوشانی بین علم و نیاز جامعه کمتر است، هر چند بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که می‌توان این هم‌پوشانی را در کشورمان ایجاد کنیم؛ یعنی علمی تولید شود که در صنایع و جامعه کاربرد عینی داشته باشد.
نگاهداری به راهکارهای قرار دادن علم و پژوهش در جایگاه واقعی خود اشاره کرد و گفت: طرح کلان اقتصادی کشور و استراتژی توسعه صنعتی و فناوری باید به درستی تدوین شود و بین این دو مقوله، همبستگی و انسجام شکل گیرد.
وی با بین اینکه تصمیم‌گیری در این زمینه در سطح کلان و نظام حکمرانی باید انجام شود، گفت: نظام حکمرانی باید تصمیم بگیرید که باید روی چه صنایعی تمرکز کنیم که براساس آن دانشگاه‌ها در مسیر پاسخ به نیاز این صنایع حرکت کنند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: چند سال است که استراتژی توسعه‌ای صنعت کشور را می‌نویسیم، اما هنوز نسخه‌ای از این استراتژی روی میز نیامده است، در واقع نظام حکمرانی باید بتواند ارتباط دانشگاه و صنعت و مسأله‌محور شدن پژوهش‌ها را تعیین کند.
رویکرد دانش‌بنیان باید در صنایع و اجتماع جاری شود
نگاهداری با اشاره به اینکه صنایع و جامعه نیز باید پاسخ سؤالات خود را از پژوهشگران کشور بخواهند، گفت: رویکرد دانش‌بنیان و تحقیق و توسعه باید در اقدامات صنایع و فعالیت‌های اجتماعی جاری و ساری شود.
وی توضیح داد: بنابراین یک طرف مسأله‌محوری پژوهش‌ها این است که باید رویکرد تحقیق و توسعه را در صنایع، سازمان‌ها و جامعه خود ترویج کنیم که یکی از این سازمان‌ها می‌تواند همین سازمان نقشه‌برداری باشد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس به نقش دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برای رسیدن به شرافت علم اشاره کرد و گفت: یک اشتباه ما این است که همه پژوهشگران را بدون ساماندهی، مستقیماً به نظام نشر جهانی متصل کرده‌ایم و نظام نشر ملی را شکل نداده‌ایم.
استثمار پژوهشگران توسط نشریات بین‌المللی
نگاهداری با بیان اینکه نشر ملی یعنی انتشار و تولید علم در راستای نیازهای ملی ما باشد، گفت: نبود این فضا از یک سو و اتصال مستقیم پژوهشگران به نظام نشر جهانی باعث شده که پژوهش‌های ما در اختیار حل مسائل کشورهای توسعه‌یافته قرار گیرد.
وی با بیان اینکه نشریات دانشگاهی با تعریف اولویت‌های علمی و هدف‌گذاری برای پژوهش‌ها، به استثمار پژوهشگران می‌پردازد، گفت: این نشریات پژوهشگران را مجبور می‌کند در راستای نیازها و اولویت‌های کشورهای مبدأ این نشریات باشد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس توضیح داد: در کنار این استثمار پژوهشگران، نشریات علمی بین‌المللی، از نویسندگان مقالات برای انتشار مقاله مبالغی را دریافت می‌کنند و از طرف دیگر، برای در اختیار گذاشتن این مقالات به دیگر پژوهشگران، از آنان هم مبالغی را می‌گیرند، بنابراین پژوهشگران ما در خدمت این کشورها هستند و در نهایت برای استفاده از این علم، باید مبالغی هم پرداخت کنند.
نگاهداری گفت: وقتی نظام نشر ملی را ایجاد نکردیم، اینطور می‌شود که ۹۰ درصد پژوهش‌های ما در اختیار نیازهای پژوهشی دیگر کشورها قرار می‌گیرد و در واقع مانند کارگر آنان هستیم.
وی با بیان اینکه پژوهشگاه‌ها یا سازمان‌های پژوهشی هم رسالت مأموریت‌گرا کردن پژوهش‌ها را به عهده دارند، گفت: فلسفه شکل‌گیری چنین مراکزی این بوده که در خدمت حل مسائل کشور و نیازمحوری و تقاضامحوری پژوهش‌ها باشد.
ضرورت مشارکت بخش خصوصی در تأمین مالی پژوهش‌ها
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: محور دیگری که در زمینه تقاضامحوری پژوهش‌ها باید مدنظر قرار دهیم، تأمین مالی پژوهش‌ها است، یعنی در کنار بخش دولتی، بخش خصوصی نیز باید در این زمینه فعال باشد.
نگاهداری با بیان اینکه در کشورهای توسعه‌یافته بیش از ۶۰ درصد تأمین مالی پژوهش‌ها از بخش خصوصی صورت می‌گیرد، گفت: در حالیکه این رقم در کشور ما به چهار یا پنج درصد می‌رسد.
وی با تأکید بر اینکه باید بخش خصوصی برای ورود به عرصه پژوهش تقویت کنیم، گفت: تأمین مالی پژوهش و رشد اقتصادی رابطه عمیقی با یکدیگر دارند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: رشد اقتصادی با سه عامل سرمایه‌گذاری، بهره‌وری و نیروی انسانی ایجاد می‌شود. افزایش بهره‌وری در دنیای امروز با ارتقاء دانش و فناوری صورت می‌گیرد و نیروی انسانی نخبه و متخصص است که رشد اقتصادی را برای کشور ایجاد می‌کند؛ همین امر نشان‌دهنده پیوند عمیق بین رشد اقتصادی و رشد پژوهش در یک جامعه است.
نگاهداری با بیان اینکه برای حکمرانی در کشور به نیروی نخبه و جذب نخبگان و نگهداشت آنان نیاز داریم، گفت: هیچ مسئولی حق ندارد با گفته‌ها یا مواضع نابه‌جا یا غیرحرفه‌ای، باعث آزرده خاطر شدن متخصصان و کارآفرینان در کشور شود، به‌طوری که آنان را تشویق به مهاجرت کند.
رقابت بزرگ کشورهای دنیا برای جذب متخصصان و نخبگان
وی با بیان اینکه رقابت بزرگی در دنیا برای جذب متخصصان وجود دارد، گفت: باید بتوانیم علاوه بر حفظ نخبگان و متخصصان خودمان، نخبگان کشورهای دیگر را نیز جذب کنیم و به‌کار گیریم.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین خطاب به دانشجویان حاضر در این نشست، اظهار کرد: دست آهنین کشورهای غربی از زیر دستکش چرمی‌شان بیرون آمده و پلیدی آنان را به وضوح می‌بینیم، اتفاقاتی که در غزه رخ داده و وتوی آمریکایی‌ها به قطعنامه‌های سازمان ملل و شورای امنیت علیه اسرائیل، هر انسان آزاده و شرافتمندی را به این نتیجه می‌رساند که آنان در جبهه باطل ایستاده‌اند.
نگاهداری تأکید کرد: ممکن است ضعف‌ها و نابسامانی‌هایی در جامعه ما وجود داشته‌باشد، اما باید این مشکلات را خودمان چاره کنیم و این نابسامانی‌ها نباید دلیلی برای رها کردن جبهه حق و قرار گرفتن در جبهه باطل باشد، بنابراین تنها راه پیش روی ما این است که برای ساختن ایران و آینده بهتر، بیشتر از گذشته تلاش کنیم./ فارس