نبود بازدارندگی قانونی موجب شده تا چوب حراج به جنگل ها زده شود

به گزارش راهبرد معاصر؛ گسترش پديده قاچاق و تاثير مخرب آن در امر توليد و تجارت قانوني و سرمايهگذاري و اشتغال خطر جدي و بزرگي است كه بايد با جديت تمام با آن مبارزه كرد و برهمه دستگاههايي كه به نحوي ميتوانند در اين امر دخيل باشند واجب است سهم خود را در اين مبارزه ايفا كنند. 

در سال‌های اخیر در کنار حوادث و اتفاقاتی مانند سیل، آتش‌سوزی، خشکسالی و ... که باعث از بین رفتن جنگل‌ها می‌شود، همه روزه در لابه‌لای اخبار شاهد اخباری از حوزه قاچاق هستیم و این پدیده نامبارک این روزها به معضل شومی تبدیل شده است که سرمایه‌های ملی کشور را نشانه گرفته است، سرمایه‌هایی که تنها متعلق به نسل امروز نیست.

اگرچه در قانون جنگل‌ها و مراتع کشور مصوب هشتم شهریور سال ۱۳۳۸، قانون‌گذار سوءاستفاده و بهره‌برداری غیرمجاز از جنگل‌ها و مراتع را مشمول مقررات مربوط به قاچاق قرار داده است و همچنین قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور مصوب ۲۵ مردادماه ۱۳۴۶، حمل چوب، هیزم و زغال حاصله از درختان جنگلی در همه نقاط کشور به استثنای داخل شهرها بدون تحصیل پروانه حمل از سازمان جنگل‌بانی ممنوع است، اما بسیاری از مسئولان و کارشناسان معتقدند که این قانون بازدارنده نیست و یا به درستی اجرا نمی‌شود و همین امر باعث افزایش قاچاق چوب در سال‌های اخیر شده است.

هشدار نسبت به افزایش قاچاق چوب

افزایش کشفیات نشان دهنده این است که با افزایش قاچاق چوب در سطح کشور مواجه هستیم، چراکه بعد از طرح تنفس و همچنین با توجه به وضعیت بازار، قیمت چوب افزایش بسیار قابل توجهی داشته است. وقتی قیمت بالا می رود و بهره‌برداری نیز از جنگل کم یا ممنوع می شود و از سوی دیگر نیز واردات با موانع مختلفی مواجه است، بسیاری از افراد رو به قاچاق چوب آورده‌اند و از همین روی مشکلات ما افزایش پیدا کرده است.

علی عباس‌نژاد (فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: در بحث قاچاق چوب مقداری شدت عمل را در برخورد و تشدید مبارزه با قاچاقچیان بیشتر کردیم و دستورالعمل‌ها را به استان‌ها در این زمینه ابلاغ کردیم و براساس این دستورالعمل هم در مسیرهای تردد ایست‌های بازرسی قرار داده شده است و هم مقصدهای چوب مانند کارخانجات چوب بری و هم کارگاه‌ها به صورت مستمر توسط بازرسان مورد بازدید قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: افزایش کشفیات ما نشان‌دهنده این است که با افزایش قاچاق چوب در سطح کشور مواجه هستیم، چراکه بعد از بحث طرح تنفس و همچنین با توجه به وضعیت بازار قیمت چوب افزایش بسیار قابل توجهی داشته است. وقتی قیمت بالا می‌رود و بهره‌برداری نیز از جنگل کم یا ممنوع می‌شود و از سوی دیگر نیز واردات با موانع مختلفی مواجه است، بسیاری از افراد روی به قاچاق چوب آورده‌اند و از همین روی مشکلات ما افزایش پیدا کرده است.

عدم بازدارندگی باعث تکرار جرم شده است

فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور درباره قوانین گفت: طبیعتا دستگیری و برخورد قضایی در این خصوص اگر بازدارنده نباشد، ما با تداوم این موضوع مواجه هستیم و این واقعیت وجود دارد که برخوردها در این زمینه بازدارنده نیست و عدم بازدارندگی باعث تکرار جرم در این حوزه شده است و افرادی هستند که بارها دستگیر شده‌اند، اما باز هم اقدام به قاچاق می‌کنند، قاعدتاً وقتی یک جرمی تکرار می شود باید قانون درباره آن بازدارنده باشد و قوانین به شکلی باشد که افراد دیگر مرتکب جرم نشوند اما متاسفانه این مشکل در حال حاضر وجود دارد.

عباس‌نژاد در پاسخ به این سوال که آیا قانون اجرا نمی شود یا قوانین بازدارندگی لازم را ندارند؟ تصریح کرد: من معتقدم در هر دو جنبه با مشکل مواجه هستیم وقتی فردی یک درخت تنومند را در جنگل قطع می‌کند و با جریمه اندکی آزاد می شود، نشان دهنده این است که این فرد دوباره اقدام به قاچاق چوب خواهد کرد.

طرح تنفس جنگل ها

در ایده تنفس جنگل‌های شمال مقرر شد که بهره‌برداری از جنگل‌های شمال متوقف شود. ایده تنفس را نخستین بار مرحوم دکتر جزیره‌ای که در واقع یکی از متخصصان به نام جنگل و تنها چهره ماندگار در حوزه منابع طبیعی کشور است، مطرح کرد و البته آنچه را که وی درباره تنفس جنگل مطرح کرد به این شکل مطرح شده فعلی نبود.

بیشترین کشفیات مربوط به جنگل‌های گیلان و مازندران است

وی با اشاره به بیشترین کشفیات چوب در جنگل‌های شمالی یادآور شد: ما هم در جنگل‌های شمال و هم در جنگلهای زاگرس و ارسباران کشفیات بسیاری داریم، اما در ماه گذشته که آمارها را بررسی می کردیم، بیشترین کشفیات مربوط به جنگلهای گیلان و مازندران بود.

فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در پاسخ به این سوال که آیا مافیا و باندهای بزرگ در این زمینه نقش دارند؟ گفت: یک سری از قاچاق‌ها توسط روستاییانی است که در دل جنگل هستند و منبع درآمدی و امکانات سوختی ندارند، بنابراین هم برای استفاده خودشان و هم برای فروش اقدام به قاچاق می کنند. مسیرهای جنگلی توسط نیروهای ما کنترل می‌شود، اما باز هم مشاهده می‌کنیم انتقال چوب از طریق روستاها توسط اسب و قاطر بسیار زیاد شده است و عموما چوب را با قاطر جابجا می‌کنند و از مسیرهای ناهموار به بیرون از جنگل منتقل می کنند و بیرون از جنگل نیز با نیسان جابجا ‌می‌شود.

عباس‌نژاد خاطرنشان کرد: خیلی از این بار قاچاق‌ با ماشین‌ها و خودروهای معمولی مانند پراید و پژو جابجا می‌شود. در جنگل‌های زاگرس این اتفاق بسیار مشاهده می‌شود. با توجه به قیمت بسیار بالای چوب‌های باارزش، قاچاق چوب برای قاچاقچیان به صرفه است و همانطور که گفتم قانون ما به گونه‌ای است که وقتی درختی قطع می شود بسیار ساده به نظر می آید در صورتی که آن درخت ممکن است از نمونه های کمیاب باشد و قطع آن باعث حذف این گونه گیاهی شود.

در اعمال قانون ملاحظه‌کاری می‌شود

قانون وجود دارد، اما مسیر رسیدگی و مسیر برخورد طولانی است و اصل قانون نیز عموما بازدارنده نیست و در اعمال قانون ملاحظه‌کاری می‌شود و ما در این سال‌ها با افزایش قاچاق مواجه بودیم. عموما چوب‌های قاچاق در کارخانجات داخلی و همچنین زغال مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته مزرعه چوب نیز وجود دارد و گسترش این مزارع در برنامه سازمان جنگل‌ها قرار گرفته، اما هنوز نتوانسته است بازار را اقناع کند.

وی همچنین با بیان اینکه دو نوع تخریب جنگل‌ها وجود دارد، گفت: تخریب جنگل‌ها یا عمدی یا غیرعمدی هستند، تخریب‌های عمدی جنگل عموما به این علت است که بخشی از جنگل را آتش زده تا درختان از این طریق خشک شده و بتوانند زمین را تصرف کنند و بتوانند از این طریق برای تغییر کاربری نیز استفاده کنند.

فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به قانون جنگل‌ها گفت: قانون وجود دارد اما مسیر رسیدگی طولانی است. همچنین مسیر برخورد طولانی است و اصل قانون نیز عموما بازدارنده نیست و در اعمال قانون ملاحظه‌کاری می‌شود و ما در این سال‌ها با افزایش قاچاق مواجه بودیم. این قاچاق عموما در کارخانجات داخلی و همچنین زغال مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته مزرعه چوب نیز وجود دارد و گسترش این مزارع در برنامه سازمان جنگل‌ها قرار گرفته است اما هنوز نتوانسته است بازار را اقناع کند.

درحالی که فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور معتقد است؛ افزایش کشفیات نشان‌دهنده افزایش قاچاق چوب است، اما رییس انجمن علمی جنگلبانی کشور معتقد است از آنجا که آمار دقیقی در خصوص قاچاق چوب وجود ندارد، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که قاچاق افزایش داشته است. همچنین کیادلیری معتقد است که افرادی که ادعا می‌کنند با اجرای طرح تنفس قاچاق چوب زیاد شده است به دنبال بهره‌برداری مجدد از جنگل‌ها هستند که این به ضرر کشور و جنگل‌ها است.

هادی کیادلیری (رئیس انجمن علمی جنگل‌بانی کشور) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره قاچاق چوب گفت: قاچاق چوب همیشه بوده و چیز عجیب و غریبی نیست، چراکه دلایل آن از بین نرفته است که حالا بخواهیم قاچاق چوب نداشته باشیم. افرادی که می‌گویند قاچاق چوب کم یا زیاد شده است باید آماری در این خصوص ارائه کنند و نمی‌توانیم همینطوری بگوییم که قاچاق افزایش داشته است، چراکه باید آمارها را بررسی کنیم.

وی با اشاره به اینکه باید ببینیم که خریداران این چوب‌های قاچاق چه کسانی هستند، گفت: اگر قاچاق چوب در سطح کلان است، بنابراین مشتری کلان دارند و مشتری کلان چه کسانی می‌توانند باشند جز کارخانه‌های صنایع چوب بنابراین خیلی عجیب و غریب نیست و قابل بررسی است و می‌توانیم مشخص کنیم که آیا قاچاق انجام می‌شود یا خیر؟

رییس انجمن علمی جنگل‌بانی کشور با تاکید براینکه قطعا قاچاق چوب وجود دارد، تصریح کرد: من افزایش قاچاق چوب را قبول ندارم، چراکه آماری در این خصوص ارائه نشده است و معتقدم بعید است زیاد شده باشد چراکه با وجود ممنوعیت بهره‌برداری از جنگل‌ها همه می‌دانند که اگر درختی از جنگل قطع شده و خارج شود، قاچاق است.

کیادلیری با بیان اینکه همیشه پتانسیل قاچاق چوب وجود داشته، اما برای مقابله با آن راهکار نیز وجود دارد، خاطرنشان کرد: ما باید غیر از حفاظت و نگهبانی از قطع درختان نیازهای جامعه را نیز برطرف کنیم تا کسی به قاچاق روی نیاورد. نیازهای جامعه ما حتی زمانی که از جنگل‌ها بهره‌برداری هم می‌کردیم تامین نمی‌شد و آنطور که گفته می‌شد در آن زمان هم فقط می‌توانستیم ۱۰ درصد از نیاز چوبی کشور را تامین کنیم.

اجرای طرح تنفس جنگل باعث افزایش قاچاق چوب نشده است

قاچاق چوب وجود دارد، اما عده‌ای آنچنان آن را بزرگ می‌کنند که واقعی نیست، چراکه می‌خواهند طرح تنفس برداشته شود و معقتدند چون طرح تنفس اجرا می‌شود قاچاق زیاد شده‌است. آنها نمی‌گویند جنگل‌ها را محافظت کنیم یا کارخانه‌ها را کنترل کنیم تا جلوی قاچاق گرفته شود، بلکه می‌گویند اجرای طرح تنفس متوقف شود و دوباره بهره‌برداری از جنگل آغاز شود.

وی با اشاره به اینکه طرح تنفس جنگل یکی از مهمترین‌ طرح‌ها برای حفظ جنگل‌ها است، گفت: معتقدم طرح تنفس باعث کاهش قاچاق چوب شده است، در حال حاضر نیز نیاز چوبی کشور درحدود ۱۳ میلیون مترمکعب است در حالی که کل بهره‌برداری ما از جنگل‌ها در سال‌های آخر و قبل از اجرای طرح تنفس ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار مترمکعب هم نبوده است، بنابراین طرح تنفس علت قاچاق چوب نیست. قاچاق چوب وجود دارد، اما عده‌ای آنچنان آن را بزرگ می‌کنند که واقعی نیست، چراکه می‌خواهند طرح تنفس برداشته شود و معتقدند چون طرح تنفس اجرا می‌شود قاچاق زیاد شده است. آنها نمی‌گویند جنگل‌ها را محافظت کنیم یا کارخانه‌ها را کنترل کنیم تا جلوی قاچاق گرفته شود بلکه می‌گویند اجرای طرح تنفس متوقف شود و دوباره بهره‌برداری از جنگل آغاز شود.

نباید از جنگل‌های مرده و در حال احتضار درخت برداشت کنیم

رییس انجمن علمی جنگل‌بانی کشور با اشاره به دلایل متعدد قاچاق چوب در جنگل‌های شمالی و جنگل‌های زاگرسی گفت: مقصد چوب‌های قاچاق در جنگل‌های شمالی کارگاه‌های چوب است و بیشتر چوب‌های صنعتی قاچاق می‌شود البته در بحث جنگل‌های زاگرس موضوع فرق می‌کند و بحث ذغال نیز مطرح است. معتقدم ما باید حتما موضوع واردات چوب را پیگیری کنیم جنگل‌های شمالی کشور هم از لحاظ کیفیت و هم از نظر کمیت سقوط کرده بنابراین باید با چنگ و دندان آن را حفظ کنیم و با توجه به اینکه جنگل‌های هیرکانی هم ثبت جهانی شده است بنابراین باید بیش از پیش مراقبت کنیم.

کیادلیری درباره راه‌های مقابله با قاچاق چوب خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین اقدامات این است که این کارگاه‌ها را به درستی نظارت کنیم و همچنین مسیر واردات را باز بگذاریم و از کشورهای همسایه شمالی کشورمان که دارای جنگل‌های صنعتی بوده و در جهان معروف هستند و چوب‌های با کیفیتی دارند چوب‌های صنعتی را وارد کنیم. در همه جای دنیا هم روال همینگونه است، ما که ۹۳ درصد کشورمان خشک و نیمه خشک است که نباید از جنگل‌های مرده و در حال احتضارش درخت برداشت کنیم.

وی ادامه داد: در مقابل نیز باید نیازهای روستاییان را برطرف کرد در حقیقت مقابله با قاچاق چوب یک زنجیره است و شامل همه موضوعات از جمله اشتغال و کار روستاییان نیز می‌شود در کشوری که می‌خواهد به پایداری برسد بحث توسعه پایدار مطرح است و نمی‌توانیم نیاز امروز را برطرف کنیم، اما در مقابل برای آیندگان محدودیت‌های بسیاری را ایجاد کنیم. کاری که ما انجام می‌دادیم این بود که با تمام وجود تلاش می‌کردیم نیازهای روزمان را با قطع درختان برطرف کنیم و فردا برایمان مهم نبود.

رییس انجمن علمی جنگل‌بانی کشور تصریح کرد: وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم زاگرس نشین با ساکنان شمال کشور متفاوت است اما همه آنها به طور مستقیم از طبیعت بهره‌برداری می‌کنند و به طور مثال جنگل‌های زاگرس جنگل‌های معیشتی هستند و مردم از نظر اقتصادی با مشکلاتی در این مناطق روبرو هستند و از همین‌رو به طور مستقیم از جنگل ارتزاق می‌کنند و همچنین دام‌هایشان در سطح بسیار وسیع و بدون برنامه و نظارت از جنگل‌ها بهره می‌گیرند و چه چوب سوخت و چه قاچاق از جنگل بهره‌برداری می‌شود، اما میزان تخریب در جنگل‌ها در همه جای ایران یکسان است.

وی درباره بازدارندگی قانون قاچاق چوب خاطرنشان کرد: قانون‌های خوبی در زمینه قاچاق چوب داریم، اما هر کاری انجام دهیم باز هم یک سری افراد اقدام به قاچاق چوب خواهند کرد. اما مجری که باید قانون را اجرا کند آیا واقعا قانون را اجرا می‌کند. باز هم معتقدم که ضعف مدیریت در این بخش وجود دارد.متاسفانه مردم هم مسئولیت‌پذیر نیستند و با یک سرعت سرسام‌آور در حال تخریب منابع طبیعی کشورمان هستیم.

قاچاقچیان همیشه در جنگل چوب‌های با ارزش و بعضا غیرقابل احیا را از بین می‌برند و این موضع هیچ ربطی به قانون تنفس جنگل ندارد‌.

جنگل‌ها در حال از بین رفتن هستند

علی ابراهیمی (نماینده مردم شازند و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: اگر بخواهند قانون تنفس جنگل را زیر سوال را ببرند کاملا توجیه پر از اشکالی را مطرح کرده‌اند، چراکه به اندازه کافی برداشت بی‌رویه در این سالها از جنگل صورت گرفته است و جنگل‌ها در حال از بین رفتن است و همه افراد این موضوع را کاملا مشاهده می‌کنند.

وی ادامه داد: لازم بود به جنگل یک فرصت تنفس داده شود تا خود را احیا کند نمی‌توان تصور کرد که جنگل را باید با برداشت مدیریت کرد. اساسا هدف برداشت از جنگل برای چوب است. قاچاقچیان همیشه در جنگل چوبهای باارزش و بعضا غیرقابل احیا را از بین می‌برند و این موضع هیچ ربطی به قانون تنفس جنگل ندارد‌.

این نماینده مردم ادامه داد: مهمترین مشکل ما این است که سیستم نظارتی‌مان توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع هم از نظر نیروی انسانی و هم از نظر ابزاری بسیار ضعیف است و نمی‌توانند به خوبی کنترل کنند و قاچاقچیان به راحتی از جنگلها برداشت می‌کنند این مهمترین و اساسی‌ترین عیب و مشکل ما در حوزه صیانت از جنگل است.

وی با بیان اینکه قاچاق چوب از آنجا که از اسم آن مشخص است، اساسا به شکل رسمی اتفاق نمی افتد و با هیچ شاخصه‌ای نمی توانیم ادعا کنیم که قاچاق افزایش یافته است یا نه و اگر کشفیات در این زمینه زیاد شده است نیز به دلیل این است که نظارت بیشتر شده است.

باید از طریق واردات نیاز چوب کشور را برطرف کنیم

ابراهیمی خاطرنشان کرد: معتقدم جنگلهای ما به عنوان منابع تنفسی این کشور با توجه به اینکه به سختی تجدیدپذیر هستند باید مراقبت بسیاری از آنها داشته باشیم هر چند که قیمت کاغذ و چوب زیاد باشد و باید سالیان سال این نیاز را از کشورهای دیگر و به صورت واردات تامین کنیم، چرا که در مناطق مرکزی جنگلهای تنک بلوط را دارد و در مناطق شمالی نیز همین مقداری که مشاهده می کنیم وجود دارد و اگر بخواهیم همین مقدار را هم برداشت کنیم که دیگر چیزی از آن برای نسل آینده باقی نخواهد ماند.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس خاطرنشان کرد: قانون برای حفظ خاک، آب، منابع طبیعی و جنگل به اندازه کافی در اسناد بالادستی داریم، اما باید به روز شود که این موضوع باید توسط دستگاه‌های اجرایی از مجلس درخواست شود به عنوان مثال اگر کسی یک چوب گران قیمت را برداشت می کند، اما در مقابل برای او جرم درجه ۷ در قانون در نظر گرفته می‌شود و برای آن اهمیتی ندارد اشکالاتی است که باید اصلاح شود و مبالغ جرائم و نحوه برخوردها را به روز کنیم و مجلس باید در این زمینه دقت بیشتری کنید و به شکلی جرایم و مجازات هایی که برای این قضیه در نظر می‌گیرد باید متناسب با وقوع جرم باشد.

وی درباره واردات چوب گفت: کشورهایی مانند روسیه و کشورهای شمالی ما منابع خوبی برای تأمین چوب هستند و معتقدم که ما وقتی چوب وارد کنیم به نوعی آب و هوای مجازی را وارد کشور کرده‌ایم و باید تلاش کنیم چوب و کاغذ مورد نیازمان را تا جایی که امکان دارد از طریق واردات تامین کنیم، چراکه اگر در این حوزه واردات داشته باشیم قطعا ضرر نخواهیم کرد.