واقعیت‌های طرح مالیات بر عایدی سرمایه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ اما و اگرهای بسیاری در زمینه مالیات بر عایدی سرمایه میان صاحبان سرمایه و کارشناسان وجود دارد، اما آنچه مسلم است، اینکه مالیات بر عایدی سرمایه برخلاف تصور بسیاری از صاحبان سرمایه، به ویژه طلافروشان به همه سرمایه افراد تعلق نمی گیرد.

طبق آخرین اخبار منتشر شده، بررسی های شورای نگهبان در تیرماه سال ۱۴۰۲ سبب ۱۹ مورد ایراد به طرح مالیات بر عایدی سرمایه شد و برای اصلاح نهایی بار دیگر آن را به مجلس شورای اسلامی بازگرداند.

مالیات برعایدی سرمایه سرانجام نیمه نخست اردیبهشت سال جاری در ایستگاه پایانی خود و رفع تمام ایرادات بار دیگر برای تأیید نهایی به شورای نگهبان ارسال شد. طرحی که در آن املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل، انواع خودروی سواری دارای شماره انتظامی (پلاک) شخصی، انواع طلا، نقره، پلاتین و جواهرات و انواع ارز (ارز، رمز پول، رمز دارایی) مشمول پرداخت مالیات تنها در زمان فروش دارایی می شوند. همچنین افرادی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند که در فعالیت‌های اقتصادی غیرمولد و سفته بازی مانند خرید و فروش مسکن، خودرو، طلا و ارز، مشغول هستند.

طلافروشان معترض به قانون مالیات بر عایدی سرمایه ادعا می کردند اگر لازم باشد موجودی طلایشان را ثبت و هر سال بابت قسمتی از آن مالیات پرداخت کنند، بعد چند سال چیزی باقی نمی ماند

ابهامات و اعتراضات

انتشار این اخبار و عنوان شدن ضمائمی با عنوان لزوم ثبت موجودی طلا برای صاحبان سرمایه در طلافروشی ها اعتراضاتی به همراه داشت که به گمان بسیاری بر اثر شفاف نبودن زوایای قانون و کارشناسی های غیرعلمی رخ داد.

هدف اصلی طرح مالیات بر عایدی سرمایه هدایت منابع مالی مردم به سمت فعالیت های مولد است. فعالیت های غیر مولد فعالیت هایی است که بازدهی بسیار بالایی دارند، ولی ارزش افزوده ای در اقتصاد ایجاد نمی‌کنند و صرفاً از ناحیه افزایش قیمت موجب کسب درآمد برای صاحبان دارایی هایی که معمولاً با آنها فعالیت های غیر مولد و سوداگری دارند، انجام می‌شود. مالیات بر عایدی سرمایه می تواند به عنوان ابزاری  برای کنترل تورم جلوی سفته بازی و سوداگری بانک ها را بگیرد.

اعتراض به ثبت موجودی طلا

طلافروشان معترض به قانون مالیات بر عایدی سرمایه ادعا می کردند اگر لازم باشد موجودی طلایشان را ثبت و هر سال بابت قسمتی از آن مالیات پرداخت کنند، بعد چند سال چیزی باقی نمی ماند؛ لذا با اعتراض و اعتصاب صنف خود را تعطیل کردند. با وجود این، وزارت صنعت، معدن و تجارت در نامه‌ای خطاب به رئیس اتحادیه طلا، اعلام کرد ثبت موجودی طلا در سامانه جامع تجارت صرفاً برای واردات، صادرات و تولید اصل طلاست.همچنین زنجیره‌های بعد از تولید، همچون کارگاه‌های ساخت، پرداخت و طلافروشی‌ها مصداق آن نیستند. 

پاسخی که اما و اگرهایی به دنبال داشت و سؤالاتی مطرح کرد که آیا طرح از ابتدا به این شکل بوده است و تاکنون شفاف‌سازی درست انجام نمی شد؟ یا اینکه اعتراض طلافروشان و تعطیلی بازار به کوتاه آمدن وزارت مسئولان منجر شد؟ سؤال دیگر اینکه آیا مالیات بر عایدی سرمایه شامل حال کل جامعه یا فقط شامل صاحبان سرمایه های خاص می شود؟

معافیت بخش زیادی از جامعه

بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود برخی نگرانی‌ها، بخش زیادی از جامعه از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف خواهند بود. در حالی که به دنبال اخبار تصویب اصلاحات مدنظر شورای نگهبان در رابطه با قانون مالیات بر عایدی سرمایه به ویژه در زمینه طلا تصور می شد باید برای هر میزان موجودی طلا مالیات داده شود. همان برداشت غلطی که بر اثر شفاف نبودن قانون در جامعه ایجاد شده بود؛ در حالی که بررسی متن دقیق مصوبات مجلس  در زمینه قانون واقعیت های دیگری نشان می دهد. یکی از این واقعیت ها عنوان می کند  بخش زیادی از جامعه از پرداخت این مالیات معاف هستند.

تصور افراد بر این بود همین که طلا خریداری کنند یا در خانه طلا داشته باشند، باید برای آن مالیات پرداخت کنند. این در حالی است که بررسی دقیق‌تر مصوبه مجلس نشان می‌دهد چنین موضوعی صحت ندارد و معافیت‌های مالیات بر عایدی سرمایه  بسیار گسترده‌تر است.

اخذ مالیات در زمان فروش

 شاید نخستین و مهم ترین نکته ای که بسیاری به آن توجه نکردند، این بود که افراد هر میزان طلا داشته باشند تا زمان فروش آن مشمول مالیات نیستند؛ زیرا این مالیات روی سود حاصل از فروش دارایی وضع می‌شود، نه روی کل دارایی و سرمایه ای که از طلا دارند. شاید بیان این بند نیز لازم باشد که «هر فرد بالای ۱۸سال برای فروش تا ۱۵۰ گرم طلا از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است».

اما اگر طلایی که قصد فروش آن است از این میزان بیشتر باشد، از سود حاصل از فروش آن و البته پس از کسر تورم از سود آن مالیات اخذ خواهد شد.

اما با چه فرمولی این مالیات اخذ می شود؟ اگر کسی قصد فروش طلایی بالای ۱۵۰ گرم در بازه زمانی زیر یک سال داشته باشد، به سود عاید از آن ۳۰ درصد مالیات تعلق می گیرد. اگر همین مقدار در بازه میان یک تا دو سال باشد، ۲۰ درصد و بیش از دو سال ۱۰ درصد مالیات بر سود آن (پس از کسر تورم) وضع می‌شود. 

یعنی اگر فردی از فروش طلای بالای ۱۵۰ گرم خود 1 ‌میلیون تومان سود کند، ابتدا با کسر تورم سود واقعی وی را محاسبه خواهند کرد و پس از آن با توجه به زمانی که از تملک آن گذشته باشد، ۱۰ تا ۳۰ درصد از سود واقعی آن به‌عنوان مالیات اخذ خواهد شد.

اگر فروش طلا به وسیله صورت‌حساب الکترونیک به صرافی‌های مجاز یا طلا فروشی‌های دارای پایانه فروشگاهی و ثبت صورت‌حساب‌های الکترونیک انجام شود، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد بود.

مطابق با آنچه سخنگوی سازمان مالیاتی عنوان کرده است، افراد در زمان فروش طلا باید صورت‌حساب الکترونیک مطالبه کنند. در واقع  طلافروش باید صورت‌حساب الکترونیک مبنی بر خرید این میزان طلا را به فروشنده ارائه دهد؛ اگر چنین اتفاقی بیفتد، معامله مشمول مالیات نخواهد بود. همچنین معاملات اوراق بهادار طلا نیز از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.

اگر فروش طلا به وسیله صورت‌حساب الکترونیک به صرافی‌های مجاز یا طلا فروشی‌های دارای پایانه فروشگاهی و ثبت صورت‌حساب‌های الکترونیک انجام شود، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد بود

اعتراض به سامانه جامع تجارت

اما اصل ماجرای اعتراض طلافروشان به ثبت اطلاعاتشان در سامانه جامع تجارت بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد، ثبت موجودی طلا الزامی نیست؛ اما باید توجه کرد، طلافروشان اگر اطلاعات موجودی طلای خود را ثبت کنند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهند شد؛ زیرا اصولا آن قانون مربوط به افراد غیرتجاری است. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، اینکه مالیات بر عایدی سرمایه سه سال پس از قانونی شدن اجرایی می شود، لذا تاکنون قانونی نشده و تنها ایرادات شورای نگهبان به آن در مجلس اصلاح شده است. 

وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف شفاف‌سازی در بیانیه ای عنوان کرد: لازم است اطلاع‌رسانی شود که طبق متن مصوبات مجلس، مالیات بر عایدی سرمایه مشمول واحد‌های صنفی نمی‌شود و در زمینه نگرانی‌های ایجاد شده میان مردم به عنوان مشتریان اصناف نیز باید توجه کرد، در متن مصوبات علاوه بر معافیت تا ۱۵۰ گرم برای هر گونه فروش طلا به واحد‌های صنفی که به وسیله این واحد‌ها در سامانه مؤدیان ثبت می‌شود، معافیت کامل از هرگونه مالیات بر عایدی سرمایه درنظر گرفته شده است و لذا در صورت اطلاع‌رسانی صحیح نه تنها مردم نگرانی نخواهند داشت، بلکه مشتاق ثبت اطلاعات برای بهره‌مندی از معافیت مالیاتی خواهند بود.

اعتراض صنف طلافروشان به طور کامل تمام نشده است، اعتراضی که بر اثر اطلاعات ناقص یا بهتر بگوییم شفاف نبودن وضعیت ایجاد شد و امید است با بیانیه ای که وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره شفاف سازی مالیات بر عایدی سرمایه انجام داد، نگرانی های مردم و طلافروشان به طور کلی برطرف شود و بازار روال عادی خود را داشته باشد.