چشم انداز تداوم همکاری‌های دوستانه ایران با روسیه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ یکشنبه گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در مسکو با کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه جلسه اضطراری تشکیل داد و سایر افراد تأثیرگذار در ساختار قدرت روسیه مانند وزیر دفاع جدید روسیه، رئیس شورای امنیت و رئیس ستاد کل ارتش در نشست حضور داشتند.

هدف اصلی نشست اعلام حمایت بی‌چون و چرای مسکو از تلاش‌های ایران برای یافتن بالگرد آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه دولت وی بود. پیام اصلی نشست سطح بالا کاملاً صریح و مبنی بر این بود که تعهدات روسیه به ایران وابسته به شخص نخواهد بود.

مواضع آیت الله رئیسی و تمایلش برای گسترش روابط با مسکو دارایی بزرگی برای پوتین به شمار می‌رفت. باید توجه داشت، همکاری با همفکر مخالف غرب ارزشمند بود

در این راستا و چند ساعت پس از پایان جلسه، دو هواپیما و حدود ۵۰ نیروی ویژه امداد و نجات از مسکو به تبریز اعزام شدند. گرچه ایران در زمان فرود هواپیماهای روسی شهادت آیت الله رئیسی و امیرعبداللهیان را به طور رسمی اعلام کرده بود، اما اقدام روسیه باور ایران را برای همکاری با این کشور تقویت می‌کند.

 تلاش روسیه نشان دهنده اهمیت رابطه با تهران و در مواجهه با تحریم‌های غرب، به دنبال بهره گیری از تاکتیک‌های ایران برای عبور از تأثیرات و پیامدهای اقتصادی است. 

نامه به رهبر انقلاب اسلامی

پوتین در نامه خود به رهبر ایران پس از سقوط بالگرد رئیس جمهور، به بهبود روابط دو کشور در دوره آیت الله رئیسی پرداخت و نوشت، وی به عنوان دوست واقعی روسیه، مشارکت شخصی ارزشمندی در توسعه روابط حسن همجواری میان دو کشور داشت و تلاش زیادی برای رساندن آنها به مشارکت راهبردی انجام داد.

مواضع آیت الله رئیسی و تمایلش برای گسترش روابط با مسکو دارایی بزرگی برای پوتین به شمار می‌رفت. باید توجه داشت، همکاری با همفکر مخالف غرب ارزشمند بود. البته، همسویی آیت الله رئیسی با دیدگاه‌های رهبر ایران برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱ بسیار مهم بود و وی را به عنوان بازیگری کلیدی در ساختار ایران معرفی کرد.

پیروزی وی نشانه تغییر بزرگتری در داخل و دور شدن از تلاش ناموفق دولت قبل در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود که به توافق هسته‌ای ایران نیز معروف است. خروج ایالات متحده از برجام در دوران دونالد ترامپ، ریاست جمهوری پیشین آمریکا و اعمال مجدد تحریم‌ها ضربه شدیدی به رویکرد اصلاح طلبان وارد کرد و باعث به حاشیه راندن جناح‌های اصلاح‌طلب شد.

می‌توان تقویت روابط ایران و روسیه را از سال ۲۰۱۵ و مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه ردیابی کرد که دو کشور رویکرد همسو در راستای حمایت از دولت بشار اسد، رئیس جمهور سوریه داشتند

روابط روسیه و ایران پس از آیت الله رئیسی

در واقع، ریاست جمهوری آیت الله رئیسی تغییری در سیاست داخلی و خارجی ایران بود. در بخش خارجی، وی تأکید بیشتری بر روابط ایران با چین و روسیه داشت، گرچه این روند تنها نتیجه ریاست وی نیست. در نظام سیاسی ایران، سیاست خارجی عمدتاً به وسیله رهبر ایران با نظر مشاوران، اعضای شورای عالی امنیت ملی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد. این نهادها نفوذ قابل توجهی بر روابط بین‌الملل ایران دارند.

در اصل، آیت الله رئیسی مجری سیاست‌های ساختاری بود که روسیه را به عنوان جایگزینی مطلوب برای کاهش فشار غرب تلقی می‌کند.  می‌توان تقویت روابط ایران و روسیه را از سال ۲۰۱۵ و مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه ردیابی کرد که دو کشور رویکرد همسو در راستای حمایت از دولت بشار اسد، رئیس جمهور سوریه داشتند. کارزار مشترک زمینه را برای افزایش همکاری گسترده‌تر کانال‌های نظامی میان مسکو و تهران فراهم کرد. این روابط تقویت‌شده حتی در دولت آیت الله رئیسی بسیار مهم بود، زیرا ایران به عنوان تأمین‌کننده کلیدی تجهیزات نظامی روسیه به شمار می‌رود.

روسیه همچنین با تسهیل عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و حمایت از آن در برنامه هسته‌ای‌اش، چندین پیروزی برای سیاست خارجی آیت الله رئیسی به ارمغان آورد. این موفقیت‌ها به نفوذ فزاینده و انعطاف‌پذیری ایران در برابر فشار غرب کمک‌های بسیاری کرد.

اکنون، شهادت آیت الله رئیسی به عنوان یکی از حامیان قدیمی روابط روسیه و ایران، در  میانه تغییرات اخیر در روسیه ازجمله انتصاب وزیر دفاع جدید رخ داده است. به نظر می‌آید حمایت سریع و هماهنگ مسکو نشان می‌دهد روابط روسیه و ایران تحت تأثیر تغییرات داخلی در هر یک از دو کشور قرار نخواهد گرفت.  بنابراین، جانشین آیت الله رئیسی هر که باشد، روسیه به دنبال همکاری با آن در راستای کاهش انزوای غرب و ایفای نقش مهم در سیاست خارجی ایران خواهد بود.