پیام‌های توافق مشارکت راهبردی ایران و روسیه
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در آستانه ورود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در ۲۰ ژانویه، ایران و روسیه توافقنامه مشارکت راهبردی جامع را در سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان به مسکو امضا کردند. این زمان‌بندی حاوی پیام‌های مهمی است که دو کشور قصد انتقال آن را دارند، به‌ویژه با توجه به تحولات منطقه‌ای که ایران نقش مهمی در آن ایفا می‌کند.
بازگشت قریب‌الوقوع ترامپ به کاخ سفید که دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش با تنش‌های گسترده با ایران همراه بود، ایران و روسیه را به امضای توافقنامه راهبردی سوق داد
سابقه همکاری راهبردی ایران و روسیه به سال ۲۰۰۱ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که توافقنامه‌ای ۱۰ ساله با قابلیت تمدید خودکار پنج ساله امضا شد. در پرتو تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای که منافع تهران و مسکو را بیش از پیش به هم نزدیک کرده است، دو طرف به دنبال گسترش حوزه‌های همکاری در زمینه‌های دفاعی، تجاری، انرژی، حمل و نقل، صنعت، کشاورزی، فرهنگ، آموزش، فناوری و اکتشافات فضایی هستند.
تأخیر در امضای این توافقنامه از زمان توافق اولیه در سال ۲۰۲۱ میلادی، ناشی از چند عامل کلیدی بود؛ ازجمله شهادت آیت الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید کشورمان و نیز تجربه محدود ایران در بهره‌برداری از توافقنامه مشابه با چین که مارس ۲۰۲۱ میلادی امضا شده بود.
شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی، ازجمله بازگشت قریب‌الوقوع ترامپ به کاخ سفید که دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش با تنش‌های گسترده با ایران همراه بود، ایران و روسیه را به امضای توافقنامه راهبردی سوق داد.
امضای توافقنامه درست پیش از ورود ترامپ به کاخ سفید، چالشی آشکار برای غرب و آمریکا به شمار می رود، به‌ویژه در شرایطی که آنها تلاش می‌کنند با افزایش تحریم‌های اقتصادی، اتحاد ایران و روسیه را تضعیف کنند. این تحریم‌ها عمدتاً به دلیل اتهامات واهی مربوط به همکاری نظامی ایران با روسیه در جنگ اوکراین اعمال شده‌اند.
توافقنامه جامع نشان‌دهنده امکان شکل‌گیری مشارکت‌های راهبردی میان قدرت‌های مخالف غرب است. با وجود برخی اختلافات، منافع مشترک و مخالفت با نظام تک‌قطبی و هژمونی آمریکا زمینه تقویت همکاری‌های دوجانبه را فراهم کرده است. این توافقنامه می‌تواند راه را برای همکاری در زمینه دور زدن تحریم‌ها و تبادل منابع و تخصص‌ها هموار کند.
توافقنامه راهبردی ایران و روسیه فرصتی برای تقویت محور روسیه-چین-ایران فراهم می‌کند که شامل پروژه‌های بزرگی مانند کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب و ابتکار «یک کمربند یک راه» می‌شود. این همکاری به‌ویژه در منطقه آسیای مرکزی که حوزه مناسبی برای همکاری‌های اقتصادی و لجستیکی است، اهمیت ویژه‌ای دارد.
توافقنامه راهبردی ایران و روسیه فرصتی برای تقویت محور روسیه-چین-ایران فراهم می‌کند
امضای توافقنامه پیامدهای مهمی در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد داشت که از آن جمله می‌توان افزایش تنش با غرب، تأثیر بر بازار نفت جهانی به دلیل هماهنگی دو تولیدکننده بزرگ و تقویت توانمندی‌های اقتصادی دو کشور در مقابله با تحریم‌های غربی را بیان کرد.
در نهایت، گرچه اهداف مشترک ایران و روسیه می‌تواند تداوم همکاری‌های دوجانبه را تضمین کند، اما تحولات ژئوپلیتیک منطقه و جدی بودن دو طرف در اجرای مفاد توافقنامه، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت مشارکت راهبردی خواهد داشت. این توافقنامه می‌تواند نقطه عطفی در روابط دو کشور باشد، اما تحقق اهداف آن نیازمند تعهد عملی دو طرف و مدیریت چالش‌های پیش روست.