توافق ایران با چین و روسیه؛ ائتلاف سازی در برابر آمریکا

به گزارش راهبرد معاصر؛ ایران در کنار تمدید قرارداد بیست ساله با روسیه به دنبال مذاکره برای توافق نامه مشارکت استراتژیک بیست و پنج ساله با چین می باشد و این اقدام را می توان سیگنال و نشانه ای از ائتلاف سازی جدید بین المللی در مقابل فشارهای سیاسی و اقتصادی ایالات متحده در نظر گرفت.

سه شنبه «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه برای مذاکره وارد مسکو شد که در این سفر ایران به دنبال تمدید توافق دوساله برای همکاری با روسیه بود. اگر چه محتوای این توافق علنی نشده، اما دو کشور درصدد تمدید و گسترش توافق بر سر فروش نفت، تسلیحات و همکاری های هسته ای امضا شده ( 12 مارس 2001) می باشند. پوتین قبل از دیدار با ظریف، با حسن روحانی در مورد موضوعاتی از قبیل مقابله با اپیدمی کروناویروس، توافق هسته ای، جنگ در سوریه و مباحث دوجانبه از جمله اجرای پروژه بزرگ مشترک در حوزه انرژی رایزنی و گفتگو کردند.

این توافق نامه حدود یک هفته پس از اعلام پیش نویس 18 صفحه ای توافق نامه جامع با چین انجام شد.  اگر چه این توافق همچنان نهایی نشده اما بر اساس پیش نویس فوق، چین در بخش انرژی و زیرساختی 400 میلیارد دلار سرمایه گذاری خواهد کرد. به نظر می رسد که منافع تهران – مسکو و پکن به شکلی همگرا شده که می تواند چالشی برای تلاش های آمریکا برای حفظ سلطه بر نظام بین الملل می باشد. « گای برتون» استادیار دانشگاه وسالیوس بروکسل در مصاحبه با نیوزویک گفت: « این سه کشور به دلایل راهبردی و عمل گرایانه با یکدیگر متحد شده اند. از  بعد استراتژیک، آن ها نسبت به نظم جهانی تحت رهبری آمریکا نگرانی های مشترکی دارند».

دولت حسن روحانی در ابتدا به برقراری روابط نزدیک و تنگاتنگ با شرق و غرب روی آورد زیرا سه کشور اروپایی به همراه چین و روسیه در دستیابی و تحصیل توافق هسته ای نقش مهمی را ایفا کردند. خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم های سنگین، از تمایل اروپا برای تجارت با ایران جلوگیری کرد. « حمید رضا عزیزی » استاد مدعو در انستیتو امور بین الملل و امنیت آلمان گفت: «استراتژی آمریکا باعث شد تا تهران به سمت همکاری بیشتر با مسکو و پکن روی آورد. این مسئله در تاریخ جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی مبتنی بر ایده رد اتحاد با قدرت های بزرگ موضوعی کاملا بی سابقه است».

در همین حال، این اتفاق در حالی رخ می دهد که اختلافات و درگیری های سیاسی بین روسیه و چین از یک سو و ایالات متحده از سوی دیگر رو به افزایش است. بنابراین در سطح بین المللی، ایران ظاهرا این را وضعیت مناسبی برای اقدام پیش رو به سمت یک سیاست خارجی جدید در نظر می گیرد.

در طی سال های اخیر روسیه و چین در مسئله انرژی، اقتصاد و دفاع، روابط استراتژیک فزاینده ای ایجاد کرده اند. این رابطه به صورت بالقوه موازنه قوای بین المللی را شکل داده و نگرانی های عمیقی را برای ایالات متحده ایجاد کرده است. مسکو و پکن با اجرای پروژه های بلندپروازانه در خارج از کشور، از جمله حضور گسترده در خاورمیانه، به جلو حرکت کرده اند. اواخر سال گذشته، ایران علیرغم تنش های زیاد در خلیج فارس، همراه با روسیه و چین در اقیانوس هند رزمایش دریایی بی سابقه ای شکل دادند. اما روسیه و چین سعی نمی کنند روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود با اسرائیل و عربستان سعودی را قربانی همکاری با ایران کنند. مقامات ایرانی همچنین بارها تاکید داشتند که کشورشان به دنبال پیشبرد منافع خود حرکت می کنند تا ایجاد آسیب به رقبا و دشمنان.

شکل گیری توافقات تهران با چین و روسیه در دوره دشوار و سخت جمهوری اسلامی شکل می گیرد. البته این دوره دشواری هم برای واشنگتن می باشد زیرا که آمریکا با مشکلاتی ناشی از اپیدمی کروناویروس، رکود اقتصادی، ناآرامی های مدنی روبرو می باشد و یکجانبه گرایی و سیاست خارجی تهاجمی آمریکا شرایطی را فراهم کرده تا ایران  - روسیه و چین به زمینه و بستر مشترکی برای همکاری دست یابند.

« مایکل کوگلمن» معاون برنامه آسیا و کارشناس ارشد آسیای جنوبی مرکز ویلسون گفت: « سیاست های ایالات متحده در طی سال های ترامپ در خاورمیانه و فراتر از آن باعث شده تا زمینه همکاری بیشتر رقبای آمریکا را فراهم سازد. در نظم جهانی در حال تغییر و تحول، ما باید توافقات نوظهور ایران با چین و روسیه را مقاومت و واکنشی در برابر آمریکا در نظر گرفت».