واکاوی رابطه ترامپ با اعراب حوزه خلیج‌فارس

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ دونالد ترامپ بار دیگر رئیس جمهور ایالات متحده شد و به کاخ سفید بازگشت. شاید با توجه به انتظارات، به ویژه تحولات جهان و منطقه در سال‌های ریاست جمهوری جو بایدن، بازگشت ترامپ به قدرت سیاست خارجی آمریکا را بار دیگر زیر و رو کند.

کارشناسان و تحلیلگران اتفاق نظر دارند بازگشت ترامپ به قدرت تأثیر زیادی بر خاورمیانه به ویژه منطقه خلیج فارس خواهد داشت؛ منطقه ای که نزدیک به یک قرن است روابط راهبردی نزدیکی با واشنگتن دارد.

ترامپ قبل از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری با مقام های بلندپایه حوزه خلیج فارس برای بررسی سیاست هایش در دوره جدید ملاقات کرد

خوف و رجا

نگرانی ها درباره سیاست های ترامپ و وسواسش برای جمع آوری پول و انعقاد قرارداد با کشورهای منطقه، چه برای اقتصاد آمریکا و چه برای پروژه های خودش بار دیگر به وجود آمده است. سناریوهای مختلفی پیشنهاد شد که ترامپ می‌تواند در دوره جدید نسبت به دوره گذشته ریاست جمهوری اش انجام دهد، ازجمله توسل به قراردادهای دفاعی با کشورهای حاشیه خلیج فارس برای جمع‌آوری پول بیشتر.

ترامپ قبل از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری با مقام های بلندپایه حوزه خلیج فارس برای بررسی سیاست هایش در دوره جدید ملاقات کرد. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، نخست وزیر قطر 22 سپتامبر 2023 با ترامپ دیدار کردند که وی از این بابت خوشحال به نظر می آمد. ترامپ در آن زمان در حساب کاربری اش نوشت: در سال‌های حضورم در کاخ سفید با قطر رابطه فوق‌العاده‌ای داشتیم و این بار قوی‌تر خواهد بود.

ترامپ افزود: شیخ تمیم را فردی مایل به دستیابی به صلح در خاورمیانه و نقاط مختلف جهان یافتم و قدرت و رهبری عالی کشورش (قطر) را در همه سطوح و با سرعت بی سابقه ثابت کرده است.

چند روز بعد شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات که به واشنگتن سفر کرده بود، با رئیس‌جمهور جدید آمریکا که دوره ریاست‌ جمهوری گذشته اش پر از توافق و تفاهم با ابوظبی بود، دیدار کرد. دو طرف درباره روابط راهبردی دو کشور و نیز تعدادی از موضوعات مورد علاقه تبادل نظر کردند.

بن زاید تأکید کرد، روابط امارات و آمریکا بر مبنای دیدگاه مشترک برای پیشرفت و رفاه از زمان تأسیس در بیش از 50 سال پیش شکل گرفته است و مشارکت در توسعه، ستون اساسی تقویت مشارکت راهبردی میان امارات و ایالات متحده را تشکیل می دهد.

ترامپ و حوزه خلیج فارس

در حدود هشت سال اخیر روابط آمریکا و حوزه خلیج فارس فراز و نشیب های مختلفی پشت سر گذاشته است که سنگ بنای آن اقامت رئیس جمهور آمریکا در کاخ سفید و سیاست هایش در قبال کشورهای حاشیه خلیج فارس بود. میان حضور ترامپ و بایدن در قدرت، روابط کاخ سفید و بلوک خلیج فارس بر مبنای منافع اقتصادی و سیاسی دوجانبه شکل گرفت.

در سال‌های حاکمیت دو رئیس‌جمهور آمریکا روابط نفتی، تجاری و نظامی محورهای مهمی بودند که ارتباط متقابل ترامپ و بایدن از سویی و کشورهای حوزه خلیج فارس را از سوی دیگر شکل دادند. ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری اش به دنبال ایجاد بلوک خلیج فارس در برابر ایران بود، بر کشورهای منطقه برای عادی سازی روابط سیاسی و اقتصادی با اسرائیل به شکل بی سابقه ای فشار آورد و اورشلیم اشغالی را به عنوان پایتخت این رژیم به رسمیت شناخت.

انتظار می‌رود وی در دوره جدید ریاست ‌جمهوری اش به فشارها برای دادن انگیزه قوی به پرونده عادی‌سازی، به‌ویژه با عربستان سعودی با وجود تمام نسل‌کشی هایی که در ماه‌های اخیر در غزه به وسیله ارتش اشغالگر روی داده است، ادامه دهد.

با وجود انطباق مواضع دولت های قبلی آمریکا با ابتکار عربی پیشنهاد شده از سوی عربستان سعودی در سال 2002 که با اجماع اعراب مواجه شد، تعصب آمریکا نسبت به اشغالگری اسرائیل در جریان جنگ غزه روابط دو طرف را در معرض آزمون دشواری قرار داد. روابط آمریکا با حوزه خلیج‌فارس پیش تر با بحران‌های متوالی اعتماد مواجه بود که با کاهش نیروهای این کشور در منطقه، رابطه با ایران و خروج ناگهانی از افغانستان در سال 2021 به اوج رسید.

در عین حال، افزایش رقابت ایالات متحده و چین لایه دیگری از پیچیدگی را به چشم انداز خاورمیانه اضافه می کند. با ریاست جمهوری ترامپ، درگیری چین و آمریکا می تواند افزایش یابد، گسل های جدیدی ایجاد و جرقه درگیری های احتمالی برانگیخته شود. نیت ها و اهداف رئیس جمهور آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری اش هرچه باشد، همه در خاورمیانه نگران خواهند بود چگونه این نیت ها را اجرا می کند و به آنچه آرزو دارد، دست می یابد.

انتظار می‌رود وی در دوره جدید ریاست ‌جمهوری اش به فشارها برای دادن انگیزه قوی به پرونده عادی‌سازی، به‌ویژه با عربستان سعودی با وجود تمام نسل‌کشی هایی که در ماه‌های اخیر در غزه به وسیله ارتش اشغالگر روی داده است، ادامه دهد

ترامپ تغییر نخواهد کرد

برخی تحلیلگران آمریکایی معتقدند، نگاه ترامپ به خلیج فارس به ویژه با توجه به رشد اقتصادی این کشورها و نیز موقعیت جغرافیایی یا حتی منطقه‌ای آن‌ها، از نظر مالی و نقش میانجیگری تغییر نخواهد کرد. با وجود این، از بُعد سیاسی شاید پس از ازسرگیری روابط عربستان و ایران، در برخورد با موضوع ایران بازتاب داشته باشد.

پرونده روابط ایران و عربستان آزمایشی واقعی برای سیاست خارجی ترامپ در کاهش تنش با ایران یا کاهش درگیری‌های رسانه‌ای پس از ترور قاسم سلیمانی و خروجش از توافق هسته‌ای و اعمال تحریم ها علیه ایران خواهد بود .

ناظران درباره روابط کشورهای حوزه خلیج فارس با چین و روسیه می گویند، ترامپ همیشه در سخنرانی هایش می گفت، اگر رئیس جمهور عاقلی وجود داشته باشد، این دو کشور تهدیدی برای آمریکا به شمار نمی روند. با وجود این، ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری اش حمایت ها را کاهش داد و از کشورهای غربی تقاضای پول کرد، زیرا ذهنیت مالی و اقتصادی ترامپ از وی «پلیس خوب» در خاورمیانه و حتی خاور نزدیک نخواهد ساخت.

درباره موضوع فلسطین می توان گفت، دیدگاه ترامپ تغییر نخواهد کرد، زیرا کسی بود که به انتقال کنسولگری آمریکا به بیت المقدس و عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل مشروعیت بخشید و به همین دلیل حمایت از اسرائیل را اولویت خود می داند.

تأثیرات اقتصادی

کارشناسان معتقدند، بازگشت ترامپ بر بازارهای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از چند بُعد تأثیر می گذارد و این موضوع در اقتصادهای وابسته به نفت کشورهای خلیج فارس بازتاب خواهد داشت.

شبکه العربیه به نقل از اقتصاددانان عربی گزارش کرد، سیاست های تجاری ترامپ به ویژه با چین ممکن است بر تحولات تجارت جهانی و تقاضا برای نفت تأثیر بگذارد. کاهش رشد اقتصاد چین در نتیجه تنش های تجاری ممکن است تقاضا برای صادرات نفت از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را کاهش دهد و این موضوع بر قیمت نفت و اقتصاد 6 کشور تأثیر می گذارد.

کشورهای حوزه خلیج فارس و ایالات متحده روابط اقتصادی متعادلی را در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ حفظ کردند و تا زمان شیوع کرونا که زنجیره تأمین را در سراسر جهان متوقف کرد، به کار خود ادامه دادند.

با روی کار آمدن بایدن، ارزش صادرات یا واردات آمریکا به منطقه خلیج فارس و از منطقه خلیج فارس به دیگر نقاط به سطح قبل از کرونا نرسید و تراز تجاری میان دو طرف همچنان به سمت آمریکا متمایل است. این یعنی صادرات آمریکا به کشورهای حاشیه خلیج فارس از وارداتش بیشتر است.

داده های تجاری میان دو طرف نشان می دهد واردات این کشورها در دو سال نخست ریاست جمهوری ترامپ بالاتر از 50 میلیارد دلار بود، قبل از اینکه به دلیل کرونا به 40 میلیارد دلار کاهش یابد؛ در حالی که صادرات آمریکا به کشورهای حاشیه خلیج فارس در همین دوره میان 32 تا 37 میلیارد دلار در دو سال نخست رسید، قبل از اینکه در سال 2019 به دلیل کاهش قابل توجه قیمت نفت در آن زمان به 24 میلیارد دلار کاهش یابد.

سوخت، روغن‌های معدنی، آلومینیوم و فرآورده‌های آن، طلا و کودهای شیمیایی مهم‌ترین صادرات خلیج‌فارس هستند که به بازار آمریکا می‌روند، در حالی که ماشین‌آلات، تجهیزات، خودرو، هواپیما، محصولات دارویی و سلاح از این بازار وارد حوزه خلیج فارس می‌شود.