آتش‌بس هند و پاکستان پایدار خواهد ماند؟
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ وقتی نارندرا مودی، نخست وزیر هند سال ۲۰۲۲ میلادی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان پس از وقوع جنگ اوکراین با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دیدار کرد، به وی گفت؛ اکنون زمان جنگ نیست. با وجود این، اگر مداخله میانجیگران بین‌المللی نبود، جنگ تقریباً به دروازه‌های هند و پاکستان نزدیک می‌شد. علاوه بر این، هر دو کشور می‌خواستند از تبدیل شدن حملاتشان به جنگ تمام‌عیار که در آن بتوان از سلاح‌های هسته‌ای استفاده کرد یا منطقه را به ورطه جنگی منطقه‌ای کشاند، جلوگیری کنند.
در مواجهه با این تنش فزاینده که در آستانه تبدیل شدن به جنگ میان دو کشور مسلح به سلاح هسته‌ای بود، فشارهای بین‌المللی بر اسلام‌آباد و دهلی نو برای پایان دادن به درگیری‌ها آغاز شد
پس از حمله مسلحانه ماه گذشته در کشمیر (منطقه در کنترل هند) که به کشته شدن غیرنظامیان هندی منجر شد، هند با حملات موشکی در عمق خاک پاکستان و کشمیر پاسخ داد. در پاسخ، پاکستان با بمباران ۲۶ تأسیسات نظامی هند و پرواز ده‌ها پهپاد بر فراز شهرهای بزرگ هند، به نقض حاکمیت خود پاسخ داد. سپس هند پایگاه‌های نظامی پاکستان را بمباران کرد و دو کشور را در چرخه‌ای از تلافی و مقابله به مثل فرو برد.
در مواجهه با این تنش فزاینده که در آستانه تبدیل شدن به جنگ میان دو کشور مسلح به سلاح هسته‌ای بود، فشارهای بین‌المللی بر اسلام‌آباد و دهلی نو برای پایان دادن به درگیری‌ها آغاز شد. آمریکا به طور جدی وارد این مناقشه شد، زیرا یک روز قبل از حمله پاکستان اعلام کرده بود «اختلافات میان هند و پاکستان به آمریکا ربطی ندارد». با وجود این، نزدیک شدن اوضاع به حد انفجار، واشنگتن را وادار به مداخله کرد و هر دو کشور را زیر فشار قرار داد تا تنش‌زدایی کنند و پای میز مذاکره بنشینند. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا تهدید کرد دولتش با آنها تجارت نخواهد کرد و احتمالاً واشنگتن هر دو کشور را برای افزایش سرمایه‌گذاری‌هایش در آنجا ترغیب کرده است.
برخی گزارش‌ها نشان می دهد واشنگتن موافقت کرده است در ازای آتش‌بس، وام صندوق بین‌المللی پول را به طور موقت به پاکستان اعطا کند. امکان دارد آمریکا در جریان مذاکرات جاری برای دستیابی به تفاهم بر سر تعرفه های گمرکی، برخی از خواسته‌هایش را از هند تعدیل کرده باشد.
واشنگتن تنها کشوری نبود که در بحران هند و پاکستان مداخله می‌کرد. چندین کشور تلاش کردند میان دو کشور مسلح به سلاح هسته‌ای میانجیگری کنند. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران از اسلام آباد و دهلی نو بازدید کرد، عادل الجبیر وزیر مشاور در امور خارجه عربستان در هر دو کشور دیدارهایی انجام داد و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین با مقام های پاکستانی و هندی تماس‌هایی برقرار کرد. به گفته اسحاق دار، وزیر امور خارجه پاکستان تاکنون 30 کشور برای برقراری آتش‌بس اقدام کرده‌اند.
علاوه بر فشارهای جامعه بین‌المللی بر هر دو کشور برای توقف جنگ، اسلام‌آباد و دهلی نو تمایلی به درگیر شدن در جنگ نداشتند. کانال‌های ارتباطی میان دو طرف همچنان باز بود و اظهارات مقام های هر دو کشور نشان دهنده تمایل نداشتن به افزایش تنش بود. با وجود این، هر دو موظف بودند برای حفظ آبرو، در وهله نخست در مقابل مردم خود و در درجه بعد در مقابل جهان، واکنش نشان دهند.
پاسخگو نبودن هیچ یک از طرف ها به حملات طرف مقابل، آنها را ضعیف جلوه نخواهد داد. بنابراین، برای جلوگیری از افزایش تنش، به کشور ثالث نیاز بود. پس از مداخله واشنگتن، به نظر می‌آمد هر دو در درگیری‌هایی که بینشان رخ داده بود، پیروز شدند.
واشنگتن برای کمک به یافتن راه‌حلی برای مناقشه کشمیر نیز تلاش کرد. ترامپ گفت، امکان دارد برای یافتن راه‌حلی برای این بحران میانجیگری کند و در شبکه اجتماعی Truth Social نوشت: من با شما (هند و پاکستان) همکاری خواهم کرد تا ببینیم آیا می‌توان به راه‌حلی در زمینه کشمیر دست یافت یا خیر.
در دهه‌های گذشته، هند و پاکستان به دنبال حل مناقشه کشمیر بودند و دورهای متعددی از مذاکرات دوجانبه برگزار شده است. برای نمونه، سال ۲۰۰۱ میلادی پرویز مشرف، نخست وزیر وقت پاکستان برای شرکت در اجلاس آگرا به هند سفر و پیشنهادی برای حل بحران کشمیر ارائه کرد، اما پس از چندین روز مذاکره، این اجلاس نتوانست به راه حلی برای این منطقه دست یابد.
هند، کشمیر را بخش جدایی‌ناپذیر خاک خود می‌داند و هرگونه مذاکره بر سر آن، به‌ویژه از طرف ثالث را رد می‌کند. بنابراین، مداخله ترامپ در این بحران، نخست وزیر هند و برخی از احزاب سیاسی این کشور را خشنود نخواهد کرد.
در دهه‌های گذشته، هند و پاکستان به دنبال حل مناقشه کشمیر بودند و دورهای متعددی از مذاکرات دوجانبه برگزار شده است
آتش‌بس هند و پاکستان دائمی نیست، بلکه موقت است و می‌تواند در هر زمانی تمدید شود، مادامی که ریشه درگیری‌های ازسر گرفته شده بررسی نشده باشد؛ پاکستان خواستار برگزاری همه‌پرسی در این منطقه برای استقلال یا الحاق به هند است، در حالی که هند کشمیر را در حاکمیت خود می‌داند و پاکستان را به کمک به «تروریست‌ها»ی آنجا متهم می‌کند.
مودی علاوه بر اعلامیه‌های متقابل مبنی بر تلافی‌جویی علیه هرگونه حمله در آینده، اعلام کرد اگر حملات بیشتری به هند رخ دهد، این کشور «مخفیگاه‌های تروریست‌ها» را در آن سوی مرز هدف قرار خواهد داد.
حتی پس از آتش‌بس، هند دیپلمات پاکستانی را به دلیل آنچه دهلی نو «اقدامات غیرقانونی» خواند، اخراج کرد. اسلام آباد در مقابل، دیپلماتی هندی را به عنوان عنصر نامطلوب اخراج کرد. این تحریکات متقابل نشان‌دهنده فقدان اعتماد میان هند و پاکستان است؛ اعتمادی که باید قبل از هرگونه مذاکره یا گفت وگویی میان دو طرف ایجاد شود.
نکته دیگری که به همان اندازه مناقشه کشمیر اهمیت دارد، بحران آب است. هند پس از حمله به منطقه کشمیر در کنترل هند، پیمان آب‌های رودخانه سند را که سال ۱۹۶۰ میلادی میان دو طرف امضا شده بود، به حالت تعلیق درآورد. این نخستین باری است که هند با وجود جنگ‌های میان دو کشور، این پیمان را به حالت تعلیق درمی آورد. بنابراین، اگر بحران آب حل نشود و هند توافق را احیا کند، آتش‌بس در معرض خطر قرار می‌گیرد.
مقام های پاکستانی بارها اعلام کرده اند مسدود کردن آب‌های رودخانه سند یا شکست مذاکرات بر سر آن، معادل اقدام جنگی خواهد بود. پاکستان امکان دارد از هند تضمین بخواهد در صورت بروز تنش میان دو کشور یا درگیری‌های نظامی در آینده، از بحران آب‌های سند به عنوان اهرم فشار استفاده نشود. با توجه به وقایع سال‌های اخیر، بعید است هند و پاکستان به تنهایی بحران کشمیر را حل کنند.