بگرام، کلیدواژه بی‌ثباتی مجدد افغانستان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ اظهارات اخیر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، پایگاه هوایی بگرام را دوباره به کانون توجه سیاسی و رسانه ای تبدیل و ترامپ بارها بر لزوم بازپس گیری این پایگاه راهبردی واقع در شمال کابل، پایتخت افغانستان تأکید کرده است.

ترامپ در دفتر بیضی‌شکل خود به خبرنگاران گفت، در حال مذاکره با افغانستان درباره بازپس‌گیری کنترل پایگاه هوایی بگرام است

به نظر می‌آید ترامپ مصمم است به این پایگاه بازگردد، پایگاهی که نماد سلطه نظامی آمریکا در آسیا و به دو رقیب بزرگ کشورش، روسیه و چین نزدیک است.

جهان هنوز صحنه‌های پر هرج و مرجی را که با خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه هوایی بگرام در ژوئیه ۲۰۲۱ میلادی همراه بود، به یاد دارد؛ لحظاتی که افغان‌ها از آن به عنوان شاهدی بر پیروزی خود بر تهاجم آمریکا یاد می‌کنند. این پیروزی پس از مذاکراتی با میانجی گری قطر رخ داد که به توافق معروف دوحه میان طالبان و آمریکا در سال ۲۰۲۰ میلادی منجر شد.

با جاه‌طلبی ترامپ برای بازگشت به افغانستان، سؤالاتی درباره اینکه آیا واشنگتن قصد دارد ماجراجویی نظامی جدیدی آغاز کند، مطرح می‌شود؛ این جاه طلبی توافق صلحی را که به طولانی‌ترین جنگ آمریکا (2001-2020) پایان داد، تهدید می‌کند.

تهدید ترامپ

چند روز گذشته ترامپ در چندین بیانیه تمایل کشورش را برای بازگشت به پایگاه هوایی بگرام ابراز و افغانستان را در صورت خودداری از این کار با «اتفاقات بدی» تهدید کرده است. وی در پستی در شبکه اجتماعی خود گفت: اگر افغانستان پایگاه هوایی بگرام را به خالقش، آمریکا پس ندهد، اتفاقات بدی رخ خواهد داد.

۱۹ سپتامبر ترامپ در دفتر بیضی‌شکل خود به خبرنگاران گفت، در حال مذاکره با افغانستان درباره بازپس‌گیری کنترل پایگاه هوایی بگرام است و تأکید کرد، آمریکا هرگز نباید از آن دست می‌کشید.

وی ۱۸ سپتامبر در لندن در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با کی‌یر استارمر، نخست وزیر انگلیس تأکید کرد، پایگاه هوایی بگرام در نزدیکی چین راهبردی و به همین دلیل است واشنگتن می‌خواهد دوباره آن را کنترل کند. پایگاه افغانستان تنها یک ساعت با جایی که چین موشک‌ها و سلاح‌های هسته‌ای تولید می‌کند فاصله دارد. 

مخالفت افغان‌ها

در سوی مقابل، هیئت حاکمه افغانستان تهدیدات رئیس جمهور آمریکا را رد کرد و ۲۲ سپتامبر در بیانیه‌ای از آمریکا خواست به تعهداتش در توافق‌نامه دوحه مبنی بر استفاده نکردن از زور یا تهدید علیه استقلال افغانستان پایبند باشد.

طالبان در بیانیه خود توضیح دادند، در مذاکرات دوجانبه به طرف آمریکایی اطمینان داده اند استقلال و تمامیت ارضی افغانستان برایشان اهمیت بالایی دارد، سیاست خارجی این کشور متوازن و به دنبال روابط مثبت با همه کشورها بر مبنای منافع مشترک است.

فصیح الدین فطرت، رئیس ستادکل وزارت دفاع افغانستان هرگونه مذاکره‌ای درباره واگذاری پایگاه هوایی بگرام به آمریکا را تکذیب کرد و در جلسه‌ای که ۲۱ سپتامبر در کابل برگزار شد، گفت دستیابی به تفاهم یا دست کشیدن از ذره‌ای از خاک افغانستان مطلقاً امکان پذیر نیست و هرگز اتفاق نخواهد افتاد.

وی تأکید کرد، افغانستان از هیچ مستکبری نمی‌ترسد و افغان‌ها این را در 20 سال مبارزه علیه آمریکا و متحدانش ثابت کرده‌اند.

چرا بگرام؟

واشنگتن پست در گزارشی نوشت، پایگاه هوایی بگرام برای نزدیک به ۲۰ سال نماد گسترش قدرت آمریکا در افغانستان و قلب مداخله نظامی طولانی مدت آمریکا در آنجا بود. بگرام به دلیل نزدیکی به مرز چین و سایت آزمایش هسته‌ای لوپ نور در استان سین کیانگ، از اهمیت راهبردی برخوردار است. بازگشت ارتش آمریکا به آنجا همچنین به آنها اجازه می‌دهد عملیات ضد تروریستی علیه شاخه خراسان داعش انجام دهند. 

در همین حال وال استریت ژورنال گزارش کرد، مذاکراتی ماه جاری میان امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان و آدام بوهلر، نماینده ویژه ترامپ در امور گروگان‌ها درباره استقرار نیروی کوچک آمریکایی در بگرام برگزار شد و مذاکرات همچنان در مراحل اولیه خود است.

این پایگاه که تقریباً در ۵۰ کیلومتری شمال کابل واقع شده است، دهه ۱۹۵۰ میلادی تأسیس و از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹ میلادی به کانون عملیات نظامی شوروی تبدیل شد. سپس سال ۲۰۰۱ میلادی آمریکایی ها آنجا را تصرف کردند و به بزرگترین پایگاه آمریکا برای حمله به طالبان و القاعده تبدیل شد.

پایگاه هوایی بگرام برای نزدیک به ۲۰ سال نماد گسترش قدرت آمریکا در افغانستان و قلب مداخله نظامی طولانی مدت آمریکا در آنجا بود

رؤیای قدرت‌های بزرگ

طالبان هنوز با چالش‌های متعددی در کسب رسمیت بین‌المللی روبروست و دولت آمریکا امکان دارد از این موضوع برای اعمال فشار بر کابل بری بازپس‌گیری جایگاه خود در بگرام سوءاستفاده کند. ناظران معتقدند، با توجه به موقعیت راهبردی افغانستان و به ویژه پایگاه بگرام، کنترل آن رؤیای همه قدرت‌های بزرگ ازجمله آمریکایی‌ها بوده است. 

در هر صورت هیئت حاکمه افغانستان به دنبال لغو تحریم‌های اقتصادی و پایان دادن به انزوای سیاسی خود هستند و ترامپ با توجه به اهمیت جغرافیایی افغانستان و ثروت زیاد آن، از این نیاز طالبان برای مطرح کردن موضوع بازگشت به بگرام، حتی اگر فقط در مقیاس کوچک باشد، سوءاستفاده می‌کند.

با توجه به همسایگی بگرام با رقبای آمریکا مانند چین، ایران و احتمالاً روسیه، واشنگتن به دنبال کسب جایگاهی در این پایگاه است. در هر صورت فروپاشی توافق صلح دوحه که در دوره نخست ترامپ (۲۰۱۷-۲۰۲۱) منعقد شده بود، به نفع افغانستان یا آمریکا نیست.

زلمی خلیل‌زاد، فرستاده سابق آمریکا در افغانستان که مذاکرات طولانی با طالبان در دوحه داشت و سپس از طرف آمریکا توافق‌نامه را امضا کرد، اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه نمی‌خواهد هیچ پایگاهی در افغانستان تصرف یا از نیروی نظامی استفاده کند را توجیه کرد و گفت: همه این اظهارات و تهدیدهای ترامپ را نمی‌توان چیزی جز کارت فشار بر طالبان برای پذیرش مذاکرات در ازای پایگاه راهبردی بگرام دانست.