عدم ثبات در بازار ارز و اثر آن بر سایر بازارها

به گزارش راهبرد معاصر؛ روند رو به رشد نرخ ارز مسئله ای است که تقریباً از نیمه دوم سال گذشته با شتاب بیشتری بازارهای کشور را تحت تأثیر قرارداده است. دلار آزاد، در نیمسال اول سال گذشته در محدوده قیمتی 3700 تومان قرار داشت، ولی اکنون با گذشت نزدیک به یک سال در محدوده 5100 تومان قرار گرفته است و در هفته گذشته به 5200 تومان نیز رسیده، که حاکی از افزایش 38 درصدی است، اما تبعات این رشد فزاینده و به ویژه نوسان آن، تنها محدود به بازار ارز نیست و در کوتاه مدت و بلندمدت بر سایر بازارها اثرات مخربی می گذارد. در این نوشتار تلاش می کنیم به بررسی تأثیر افزایش نرخ ارز بر سایر بازارها بپردازیم.

بازار سکه و طلا

اولین بازاری که بدون فوت وقت از تغییرات قیمت ارز به ویژه دلار تأثیر می‌پذیرد، بازار سکه است. برای مثال قیمت دلار از اواخر سال گذشته تا به امروز با رشد تقریباً 200 تومانی همراه بوده است. از سوی دیگر قیمت سکه از حدود یک میلیون و 600 هزار تومان در اواخر سال گذشته به قیمت حدود یک میلیون و 750 هزار تومان رسیده، که حاکی از افزایش 150 هزار تومانی سکه تمام بهار آزادی است. در سال جدید با توجه به کاهش میزان تقاضا برای طلا و افت التهابات ارزی، انتظار می رفت در بازار طلا قیمت‌ها تعدیل شود، ولی در شروع سال جدید و همزمان با جنگ تجاری میان امریکا و چین، ارزش دلار به شدت افت کرده است. ‌این مسئله موجب شده است که قیمت جهانی طلا با افزایش مواجه شود به‌طوری که هر اونس به 1345 دلار رسید. از سوی دیگر باتوجه به اینکه برخلاف انتظارات، نرخ ارز روند صعودی را در ابتدای سال طی کرد، شاهد افزایش قیمت طلا در بازار بودیم. در واقع دو عامل اصلی اثرگذار بر قیمت طلا در جهت تقویت یکدیگر گام برداشتند و قیمت آن افزایش یافت.

بازار مسکن و خودرو

تأثیر افزایش نرخ ارز بر تعدادی از بازارها، مانند بازار مسکن و خودرو با وقفه زمانی صورت می گیرد. هرچند برخی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که افزایش نرخ ارز به صادرات کمک می کند، ولی باید این نکته را در نظر گرفت که کالاها و خدمات صادراتی ایران به طور کامل ما حصل فعالیت های داخلی نیست و نیازمند واردات کالاها و خدمات واسطه ای و سرمایه ای جهت تکمیل کالا و خدمات اند، از این رو افزایش نرخ ارز سبب می شود بهای تمام شده کالا و خدمات به طور غیر مستقیم افزایش یابد و طبیعتاً صادرات به صرفه نباشد. بازار خودرو یکی از این دست بازارهاست. واردات قطعات منفصله خودرو همواره یکی از اقلام بزرگ در لیست واردات کشور بوده است. هرچند خودرو به طور کامل در کشور مونتاژ می شود، ولی با توجه به اینکه قطعات به طور کامل در ایران تهیه نمی گردد و نیازمند واردات است، نهایتاً افزایش نرخ ارز، بهای تمام شده کالا و خدمات را افزایش می دهد.

نوسانات نرخ ارز یکی از عوامل تأثیر‌گذار بر رشد قیمت مسکن طی ماه های اخیر بوده است. این نوسانات که از نیمه دوم سال گذشته شروع شده و همچنان ادامه دارد، به اذعان کارشناسان اقتصادی یکی از عوامل اصلی افزایش قیمت ها در بازار مسکن بوده است.، به طوری که میزان افزایش قیمت ها در برخی از مناطق تهران به بیش از 30 درصد رسیده است و انتظار می رود با توجه به نوسانات ارز در تعطیلات، در سه ماه اول سال با افزایش 10 درصدی در قیمت ها مواجه باشیم.

بازار سرمایه

اکثر شرکت های موجود در بازار سهام یا کالاهای صادراتی تولید می کنند یا مواد اولیه مورد نیاز خود را وارد می کنند. به طور مثال شرکت های نفتی که محصولات خود را صادر کرده و فروش محصولات آن ها با دلار می باشد، افزایش دلار باعث افزایش درآمد آن ها شده و همین امر باعث افزایش قیمت سهام آن ها می شود. بعضی از صنایع دیگر که مواد اولیه مورد نیاز خود را وارد کرده هرگونه افزایش دلار باعث افزایش هزینه های این نوع شرکت ها می شود و همین امر باعث کاهش سود آن ها می شود و در نهایت تقاضا برای سهام این شرکت ها کاهش می یابد. البته باید توجه داشت که تعدادی از شرکت های صادراتی نیازمند واردات کالاهای واسطه ای اند، در این نوع از شرکت ها تحلیل تأثیر افزایش نرخ ارز اندکی پیچیده است و نیازمند دقت بیشتری است.

جمع بندی

با توجه به ساختار بازارهای کشور و نیاز شدید این بازارها به تأمین کالاها و خدمات واسطه ای و سرمایه ای از خارج، به نظر می رسد با در نظر گرفتن فواید افزایش نرخ ارز برای صادرات و معایب آن برای واردات، افزایش نرخ ارز برای کشور مضر است. از سوی دیگر، آنچه که این روزها مهمتر به نظر می آید، عدم ثبات در رفتار ارز است. عدم ثبات در ارز ریسکی است که منجر به عدم ثبات اقتصادی می شود و به تبع آن سرمایه گذاران داخلی و خارجی از سرمایه گذاری صرف نظر می کنند. انتظار می رود طی روزهای آتی و با نزدیک شدن به موعد مقرر در خصوص اعلام نظر ترامپ در مورد برجام (22 اردیبهشت) نوسانات صعودی ارز ادامه پیدا کند. موضوعی که فرضیه افزایش قیمت دلار را تقویت می کند، ادامه صف های طولانی در روزهای اخیر و خروج نزدیک به 25 میلیارد دلار از کشور طی ماه های پایانی سال گذشته است، این اتفاق میزان دلار موجود در کشور را با کاهش مواجه می سازد و طبیعتاً قیمت آن افزایش می یابد. متاسفانه علاوه بر متغیرهای خارجی اثرگذار بر نوسانات نرخ ارز، متغیرهای داخلی نیز تعمداً در این راستا حرکت می کنند. برای مثال مطلبی که امروز از سوی رسانه ها در خصوص نظرات مسعود نیلی در باب نرخ ارز منتشر شد، حاکی از تمایل دولت به افزایش نرخ ارز است. علی الظاهر قصد خیر دارند و می خواهند تولید داخلی را تقویت کنند، ولی هدف اصلی تأمین و پوشش هزینه های روزمره است و اقدام بنیادی در پس تصمیم گیری شان نیست. چراکه با توجه به ساختارهای اقتصادی کشور افزایش نرخ ارز در بلند مدت به ضرر منافع ملی است. با این تفاسیر، سوال اینجاست که چرا طرفداران افزایش نرخ دلار در اواخر دولت یازدهم سکوت کردند و به دولت در سرکوب نرخ ارز جهت دستابی به مطامع سیاسی یاری رساندند، ولی حالا مدافع گرانی ارز شده اند؟!