موافقان و مخالفان خروج آمریکا در اقلیم کردستان عراق

به گزارش راهبرد معاصر؛ با تحولات اخیر جمهوری اسلامی ایران در صدد اخراج آمریکا از منطقه است و بخش مهمی از این منطقه که نیروهای آمریکایی در آن قرار دارند اقلیم کردستان عراق است. نظر به اوضاع سیاسی عراق گفتمان خروج نیروهای خارجی با محوریت ایالات متحده در این کشور در حال تبدیل شدن به واقعیت است. این گفتمان با عملیات تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن حاج قاسم سلیمانی و ابوالمهدی مهندس در فرودگاه بغداد و همچنین حملات موشکی جمهوری اسلامی ایران به پایگاه عین الاسد در قلب عراق به اوج خود رسیده است، تا جایی که پارلمان عراق با رای 179 نماینده  و با حضور بخشی از نمایندگان کرد شامل حداقل 8 عضو از احزاب نسل جدید(نه وه ی نوی) و حزب تغییر(گوارن)، قانون خروج حتمی نیروهای آمریکایی از خاک این کشور را تصویب کرد. اما در این میان نمایندگان احزاب اتحادیه میهنی و حزب دمکرات حضور نداشتند و خواستار بررسی همه جانبه بروندادهای این تصمیم و شفاف شدن آینده عراق و هچنین تفاهم چند جانبه بین گروههای عراقی شدند.

اقلیم کردستان و تحولات عراق

یک سال از حکومت عادل عبدالمهدی به عنوان متحد کردهای عراق نگذشته بود که تظاهرات گسترده خیابانی عبدالمهدی را مجبور به استعفا از سمت نخست وزیری کرد.  نبود وفاق برای معرفی کاندید جدید برای جایگزین نخست وزیر مستعفی توسط گروههای عراقی این کشور را به سمت چالش بیشتر برده است. در این میان کردهای عراق با نگرانی به تحولات عراق می نگرند و حتی خواستار رای اعتماد دوباره پارلمان عراق به عبدالمهدی هستند. در این فضای متشنج مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان عراق خاطر نشان کرده است که اقلیم به هیچ عنوان با تنش بیشتر موافق نیست و هر گونه تنش سیاسی در عراق بسترهای لازم را برای بازخیزی داعش فراهم می کند. بارزانی اعلام کرده که اقلیم کردستان خواستار کاسته شدن از تنشهای عراق و لحاظ کردن نقش متوازن اقلیم کردستان در بین گروهها و جریانات سیاسی است. کردهای عراق در این وضعیت به دنبال ایجاد توازن و سیاست بیطرفی بین گروههای عراقی از یک طرف و جمهوری اسلامی ایران و آمریکا از طرف دیگر هستند. یکی از معضلات اقلیم کردستان در تحولات جدید عراق تصمیم گیری در مورد حمایت از ابقای آمریکا در عراق و یا اخراج نیروهای آمریکایی در این کشور است.

با شدت گرفتن تصمیم به اخراج نیروهای آمریکایی از عراق توسط پارلمان این کشور نمایندگان اقلیم کردستان عراق در جلسه پارلمان حاضر نشدند اما رئیس اقلیم کردستان عراق نچیروان بارزانی خاطر نشان کرده است که حکومت مرکزی در چارچوب قانون و منافع جمعی هر تصمیمی راجع به بقای نیروهای آمریکایی در عراق بگیرد اقلیم کردستان از آن تبعیت می کند اما بایستی نیروهای آمریکایی در زمانی مناسب از عراق خارج شوند و تبعات احتمالی آن مورد توجه گروههای عراقی قرار بگیرد؛ در عمل اما اقلیم به طریق دیگری رفتار کرده و صدایش به مرور برای بقای امریکایی ها بلند شده تا جایی که به تازگی آمریکا مذاکره با کردها برای ساختن چهار پایگاه بزرگ نظامی را کلید زده است.

اکنون در بین نخلگان نظامی و سیاسی کرد عراق در قبال بقا یا اخراج آمریکا سه رویکرد وجود دارد.

کردهای موافق حضور آمریکا

بخشی از کردهای عراق که شامل طرفداران حزب مسعود بارزانی و بخشی از رهبران سنتی حزب اتحادیه میهنی شامل(ملا بختیار، کوسرت رسول و ...) که به طور کلی افراد حلقه رفراندوم در سال 2017 هستند، معتقدند حکومت اقلیم کردستان عراق در سال 1991 زاده سیاست آمریکا در اعلام منطقه پرواز ممنوع در عراق است. این گروه که بیشتر خواهان تشکیل کشور کردی و جدایی از عراق هستند استدلال می کنند کردها متحد منطقه ای ندارند و در صورت خروج آمریکا از عراق اقلیم توسط کشورهای عراق، جمهوری اسلامی ایران و ترکیه منزوی خواهد شد. لذا وجود نیروهای ایالات متحده آمریکا در عراق به ثبات و توازن اقلیم کردستان عراق در سطوح ملی و منطقه ای کمک خواهد کرد.

از طرف دیگر اخراج نیروهای آمریکایی از عراق موجب خواهد شد تا این کشور توسط ایالات متحده تحریم شود و در این صورت اقلیم کردستان نیز به عنوان بخشی از عراق با مشکلات اقتصادی و سیاسی دچار چالش خواهد شد.

در بعد داخلی کردها خروج نیروهای آمریکا از عراق را به ضرر خود و به نفع جریانات سیاسی نظامی شیعه می‌دانند و نمی‌خواهند توازن قوا در ساختار سیاسی نظامی و امنیتی عراق بیش از این به نفع شیعیان تغییر کند و عراق به سمت تمرکزگرایی حرکت کند. این طیف معتقد هستند که تشدید تنشها و تقابل بیشتر بین گروههای سیاسی، موجب خواهد شد کشور به سمت فروپاشی سرزمینی حرکت کند و در این صورت با هموار شدن بسترهای لازم آمریکا، از کردستانی مستقل حمایت خواهد کرد و اقلیم کردستان به سمت کنفدارلیسم و یا استقلال پیش خواهد رفت.

کردهای مخالف حضور آمریکا

بخشی از نیروهای سیاسی اقلیم کردستان عراق که مخالف ابقای حضور نظامی آمریکا در عراق هستند شامل بدنه جوان اتحادیه میهنی کردستان بعد از کنگره این حزب در ماه اخیر، احزاب اسلامگرای جماعت اسلامی و بخشی از اعضای پارت دمکرات کردستان عراق هستند.

در این میان رهبری اتحادیه میهنی در دوره گذار از طالبانی پدر به طالبانی پسر رسیده و این حزب به صورت شفاف در این مورد اظهار نظری خاصی نکرده و نمایندگان اتحادیه میهنی در جلسه پارلمان برای رای گیری در مورد اخراج نیروهای آمریکایی حاضر نشده اند، اما فرزند و برادر زاده های جلال طالبانی شامل آراس شیخ جنگی و لاهور شیخ جنگی (از اعضای با نفوذ انجمن 121 نفره رهبری حزب اتحادیه میهنی)، آلا طالبانی(از اعضای پارلمان عراق) و بافل طالبانی(فرزند ارشد جلال طالبانی و رهبر در سایه اتحادیه میهنی) همواره از طرف اعضای ناسیونالیست حزب دمکرات به همکاری و نزدیکی به سیاستهای جمهوری اسلامی ایران متهم می شوند.

در بدنه حزب دمکرات کردستان عراق یکی از کادرهای رهبری تاثیر گذار این حزب آری هرسین است که به صراحت اعلام کرده «اقلیم کردستان بایستی برای آینده بدون آمریکا خود را آماده کند»؛ او حتی شهادت سردار سلیمانی را به شهادت چگوارا تشبیه و از رشادتها و برنامه های سردار سلیمانی در جنگ با تروریسم در عراق و کردستان تقدیر کرده بود؛ این جریان در حزب دمکرات کردستان عراق پس از بی تفاوتی آمریکا در رفراندم جدایی کردستان نسبت به سیاستهای ایالات متحده برای ارتقای وزن اقلیم دلسرد شده اند.

از طرف دیگر علی باپیر رهبر حزب جماعت اسلامی کردستان عراق گفته آمریکا فقط برای کسانی اهمیت قایل است که مبانی، اهداف و فرهنگ آمریکایی را قبول داشته باشد و کردها نبایستی به سیاستهای مقطعی و منافعی آمریکا دلخوش کنند. علی باپیر جزو افرادی است که بعد از حمله نیروهای آمریکایی به عراق به اتهام دست داشتن در حملات تروریستی توسط ارتش آمریکا دستگیر شد.

یکی از جریانهای جدید در اقلیم کردستان عراق که شامل چندین عضو در پارلمان عراق است جریان نسل جدید( مه وه ی نوی) به رهبری شاسوار عبدالواحد است که اعضای این حزب در جلسه پارلمان برای خروج نیروهای آمریکایی حاضر بودند.

این بخش که افرادی واقع بین هستند؛ معتقدند آمریکا در عراق سیاستی شفاف و منسجم نداشته و بیشتر چالشهای و مطالبات اقلیم کردستان با حکومت مرکزی از طریق نیروهای منطقه ای و داخلی عراق و ایجاد تفاهم و گفت و گو با آنها قابل حل و فصل است و ایالات متحده نمی تواند در حل چالشهای اقلیم کردستان و حکومت مرکزی در بعد نظامی، اقتصادی و سرزمینی به کردها کمک کند. در این راستا این بخش از کردها استدلال می کنند اگر آمریکا متحد کردهای عراق بود چرا به دنبال رفراندم جدایی در سال 2017 و از دست رفتن نیمی از قلمرو اقلیم نتوانست به کردها کمک کند؛ آن ها به خیانت واشنگتن علیه کردهای سوریه هم استناد می کنند. این گفتمان معتقد است وجود آمریکا در منطقه باعث تشدید تنشها و رقابتهای منطقه ای و بین المللی شده و این تنشها به نفع ثبات اقلیم کردستان نیست، در این راستا حکومت اقلیم کردستان نبایستی به صورت یک جانبه در تضاد با استراتژی بغداد حرکت کند چون در این صورت فرصتهای بیشماری را در ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی از دست خواهد داد و اقلیم کردستان عراق به میدان کشمکشها و رقابتهای سخت تبدیل خواهد شد. لذا با برگشتن ثبات به عراق و ایجاد حاکمیت قانون بدون دخالت خارجی کردها بهتر می توانند به منافع خود دست یابند.

جریان سوم؛ جریان بی طرف

جریان سوم یا جریان بیطرف شامل حزب تغییر و بخشی از اعضای میانه رو حزب اتحادیه میهنی و حزب دمکرات است، این جریان معتقد است اقلیم کردستان بایستی واقع بینانه به مسایل سیاسی و بین الملل نگاه کند. به عقیده این جریان اقلیم کردستان ناچار است بین هژمونی ایران در عراق و همچنین حضور آمریکا در این کشور توازن را مد نظر قرار دهد و تحت هیچ شرایطی نباید به سمت یکی از این جریانها گرایش پیدا کند بلکه بایستی با دو بازیگر مهم تعامل صورت گیرد. مطابق ارزیابی جریان سوم منافع اقلیم کردستان در اولویت نخست است و کنشگری های اقلیم کردستان نبایستی ایدئولوژیک باشد. علی محمد صالح و درباز محمد از چهره های شناخته شده و اعضای دفتر تصمیم گیری جریان تغییر معتقد هستند که نه آمریکا به آسانی از عراق بیرون خواهد رفت و نه قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران قابل چشم پوشی است؛ خروج نیروهای آمریکایی به معنی فروکش کردن هژمونی آمریکا در جهان خواهد بود و دولتمردان ایالات متحده این ننگ تاریخی را تحت هیچ شرایطی تقبل نخواهند کرد؛ لذا تنها راه اقلیم کردستان ایجاد توازن و دنبال کردن سیاست بی طرفی بین گفتمان خروج و یا ابقای نیروهای آمریکایی در عراق است.

حتی در این میان مسعود بارزانی به عنوان قدرتمندترین و با نفوذ ترین چهره سیاسی اقلیم کردستان بعد از رفراندوم جدایی اقلیم کردستان خاطر نشان کرده «اقلیم کردستان عراق دنباله رو سیاستهای آمریکا در منطقه نیست، اقلیم کردستان برای رسیدن به آزادی خون داده و همواره تصمیم گیری مستقلی بدون توجه به خواست آمریکا و بر اساس منافع اقلیم دارد نه منافع آمریکا».