مستند «منهای نفت» 7/ قاچاق، واردات و کود شیمیایی؛ بلای جان صنعت زالو/ درآمد 300 درصدی پرورش زالو

به گزارش راهبرد معاصر؛ قسمت هفتم مستند منهای نفت، کاری از موسسه راهبرد معاصر به صنعت پرورش زالو در ایران پرداخت. برنامه منهای نفت این نوبت که پنجشنبه 4 بهمن 97 از شبکه سوم سیما پخش شد، از مراکز پرورش زالو در شهرستان های فومن و کرج بازدید کرد.

در ابتدای مستند منهای نفت، با یک پرورش دهنده زالو گفتگو شد و او از تجربه 7 ساله و آزمون خطاها و تحقیق و توسعه که در این صنعت داشته اند گفت و نحوه و مراحل پرورش زالو را توضیح داد و با مقایسه این صنعت با نفت، اظهار کرد که اگر دولت حمایت کند و راه دسترسی به بازارهای جهانی را مهیا کند، امکان صادرات گسترده این محصول وجود دارد.

زالو برای تکثیر پیله می گذارد و هر زالو دو الی سه پیله در یک بازه می گذارد و در هر پیله 15 الی 30 لارو وجود دارد. بنابراین یک زالوی مولد در یک دوره تکثیر حدود 60 لارو می تواند تولید کند.

هر دوازده زالو می تواند معادل یک بشکه نفت باشد و پرورش این موجود می تواند معادل صدها بشکه نفت در یک قطعه زمین ایجاد کند.

درمان با زالو عموما به سرعت جواب می دهد و به همین دلیل تقاضای آن طی سالیان گذشته بالا رفت. همین عامل باعث شد برخی به فکر واردات زالو از کشورهای همسایه بیفتند که ابتدا از ترکیه این واردات انجام می شد و سپس از کشور آذربایجان و باکو نمونه زالوهای ایرانی را وارد می کردند و امروز دو-سه نفر این کار را انجام می دهند.

آشنایی با پرورش زالو
زالو کرم کوچک و تیره رنگی است که بیشتر در اطراف آبهای شیرین، شالیزارها و دل خاک یافت می شود. تاکنون حدود 650 نوع زالو شناسایی شده است که برخی از آنها خاصیت درمانی دارند. در سال های دور ایرانی ها هم مانند برخی از کشورها از زالو برای درمان بیماری ها استفاده می کردند. شیخ الرئیس ابن سینا بخش قابل توجهی را به زالو درمانی اختصاص داده است و در آن به تشریح انواع زالو و نحوه استفاده پرداخته است.

زالو درمانی 1500 سال قبل از میلاد مسیح در مصر انجام می شده است و سابقه عمل زالو درمانی به هندوستان و یونان قدیم باز می گردد. اروپاییان تا قبل از قرن 19 زالو را موجودی بی مصرف و مزاحم و دورانداختنی می پنداشتند و از قرن 19 به بعد به خواص درمانی آن پی بردند. به طوری که فرانسه تا سال 1850 میلادی حدود 100 میلیون زالوی پزشکی وارد کرده و فیلادلفیای آمریکا در سال 1950، 750 هزار زالو مصرف کردند.

زالو درمانی مدتها در طب سنتی به کار می رفته است و اکنون نیز در جراحی های ترمیمی و پلاستیک و همچنین در درمان آرتروز از این کرم استفاده می شود.

تاریخچه صنعت پرورش زالو
زالو نوعی کرم حلقوی و حیوانی از گروه کرم های آبزی و از راسته آرواره داران است. قدمت استفاده از زالو در طب به 2500 سال قبل می رسد و کشورهایی مانند هند، یونان، روم و ایران در استفاده از آن سابقه طولانی دارند.

با فراگیر شدن استفاده از زالو در قرن نوزدهم میلادی پزشکان از این کرم کوچک برای درمان هر دردی از جمله سردرد، تب، زخم های عفونی شده، دمل و آبسه و بسیاری دیگر از بیماری ها استفاده می کردند. کشورهای روسیه، آلمان، فرانسه، انگلستان و مالزی تجربه طولانی در پرورش زالو دارند و استانداردهای جهانی تولید این آبزی باارزش را به خوبی رعایت کرده اند. صادرات گسترده زالو ارزآوری خوبی را هم برای کشورهایی که به پرورش و فروش این کرم خون آشام تمرکز کرده اند به وجود آورده است.

در تحقیقات دانشمندان ثابت شده است زالو به دلیل اثر ضد انعقادی که در بزاقش دارد می تواند نقش موثری بعد از عمل جراحی آنژیوپلاستی قلب و به طور کلی در بیماری های کرنری قلب بازی کنه و خطر جراحی و حنلات قلبی را به مقدار بسیار زیادی کاهش دهد. روسیه و اوکراین علاوه بر استفاده پزشکی توانسته اند کرم های آرایشی برای رفه چروک تولید کنند که ماده موثر آن از زالو به دست می آید. کشورهای پیشرو در پرورش و صادرات زالو با تسهیل صدور مجوز برای تولیدکنندگان، کنترل فرایندهای بهداشتی محصول و همچنین برقراری ارتباط بین تولید و بازارهای بین المللی توانسته اند گامهای بلندی در فراگیر شدن استفاده از این جراح کوچک برعهده بگیرند.

دکتر نعمتی استاد دانشگاه به مستند منهای نفت گفت: «در گذشته که زالو درمانی رواج بیشتری داشت، صیادان از زیستگاه های طبیعی شامل مزارع و آب بندان ها زالوها را صید می کردند اما طی سالیان گذشته به دلیل مصرف بیش از حد سموم و صید بیش از حد نسل زالوهای طبیعی در حال انقراض است. در این شرایط، کشورهای همسایه به دلیل صید طبیعی این محصول در مزارع و زیستگاه های طبیعی، توان عرضه ارزان تر این محصول را دارند.»

وی ادامه داد: «زالوی مازندران و هیرودومدیسینالیسه و هیرودومریانتالیس سه زالوی با کیفیت در جهان هستند و ما در اینجا یک منبع قوی از زالوهای خوب داریم. برای حفاظت از این منابع قوی باید برای مبارزه با آفات به جای استفاده از کود شیمیایی، از کودهای بیولوژیک استفاده کنند و با صید و فروش زالو درآمد مازادی ایجاد کنند.

تهدیدهای صنعت پرورش زالو در ایران
قاچاق شاید یکی از عوامل اصلی و تاثیرگذار بر روی بازار فروش زالو در کشور باشد، عاملی که تاثیر مستقیم بر این صنعت داشته است تا جاییکه کارشناسان امر از آن به عنوان تهدیدی مهم برای بقای پرورش زالو یاد می کنند. حجم عمده این محصول قاچاق از کشور آذربایجان وارد کشور می شود آنهم به صورت چمدانی. زالویی که از مزارع و شالیزارها صید می شود و کمتر هزینه ای برای تولید آن پرداخت نشده توسط عده ای سودجو با نازل ترین قیمت به بازار داخلی سرازیر می شود و تولید کننده و پرورش دهنده داخلی به دلیل هزینه های پرورش توان رقابت با آن را ندارد. عدم قرنطینه و نظارت هم موجب شده است تا در برخی موارد زالوهای آلوده به بیماری لک سفید در میان محصول قاچاق وارد کشور بشود که این موضوع هم حکایتی دیگر دارد و می طلبد تا نهادهای مسئول چاره ای برای این مشکل پیدا کنند.

زالو، این کرم حلقوی شکل حالا بازاری برای خود در کشور دارد. مزرعه های پرورش زالو در این روزها مثل همه کشورهای دیگر جهان در ایران هم در حال گسترش است هرچند یکی از محل های زیست طبیعی زالو در ایران شالیزارها بوده است، با گسترش استفاده از کود و سموم شیمیایی تقریبا تعدادشان کاهش یافته است اما پرورش زالو اکنون فرصت های شغلی مناسبی را در بخش بازار طب سنتی و حتی مدرن ایران ایجاد کرده است. اخذ مجوز یکی از مراحل سخت و پیچیده این صنعت است که باعث شده است خیلی ها بیخیال آن شوند و بدون داشتن مجوز اقدام به پرور ش زالو کنند. از طرفی جاذبه بازار داخلی قاچاق ارزان قیمت زالو به کشور را به همراه داشته است که تنها دلیل قیمت ارزان آن صید طبیعی در شالیزارهای برخی از کشورهای همسایه است که تقریبا هزینه تولید را به صفر رسانده است. هر زالو بین 4 تا 6 دلار صادر می شود که در برخی بازارهای اروپایی تا 10 دلار هم دادو ستد می شود. این یعنی با هر 10 زالو به اندازه یک یشکه نفت می شود ارزآوری کرد.

سود 300 درصدی پرورش زالو ظرف یک سال و نیم
علیرضا تندرو، 32 ساله که از سال 93 به صورت شرکتی و رسمی فعالیت پرورش زالو را آغاز کرده، در مستند منهای نفت گفت: «بر اساس پژوهش های یک محقق روس، خواص زالو برای درمان بیش از 200 بیماری از جمله بیماری های گوارش و زیبایی و سرطان و ترک مواد مخدر و ... کاربرد دارد و زالو درمانی شیوه بسیار مفیدی است. ما پرورش زالو را به دلالی و واردات با همه مشقت هایش ترجیح دادیم و این در راستای اقتصاد مقاومتی و تقویت کشور است. ضمن آنکه درآمد بسیار خوبی دارد و ظرف 18 ماه با سرمایه گذاری 30 میلیون تومانی می توان 100 میلیون تومان برداشت کرد.»

در پایان، نیز مستند منهای نفت به یک مرکز درمانی با زالو سر زد که در آن روزانه بیش از 10 نفر به صورت ثابت برای درمان با زالو مراجعه می کنند و عموما در جلسه اول نتایج محسوسی را می بینند.