بررسی صنعت لبنیات در مستند منهای نفت/ اشتغال یک میلیون نفری شیر و لبنیات

به گزارش راهبرد معاصر؛ قسمت دهم مستند منهای نفت، پنجشنبه، با موضوع صنعت دامپروری و تولیدات لبنی در ایران از شبکه سوم سیما پخش شد.

در ابتدا، مستند منهای نفت سری به یک واحد صنعتی دامپروری با 9100 راس دام می زند و روند شیردوشی و نگهداری از گاوها را بررسی می کند. به گفته کارشناس این واحد، در بحث تولید شیر، نژاد هولشتاین نسبت به هزینه ای که برای آن می شود، بیشترین بازدهی را دارد. سرمایه گذاری در دام شیری سرمایه گذاری بلند مدت است و تا زمانی که دام زنده باشد، شیر تولید خواهد کرد، اما سرمایه گذاری در دام گوشتی یک سرمایه گذاری کوتاه مدت است و مدت کوتاهی صرف پروارشدن دام می شود.

دام های شیری در روز سه بار دوشیده می شوند و اگر نژاد اصیل باشند در هر مرتبه 12 لیتر شیر می دهند و طی این سه بار دوشش، حدود 36 لیتر شیر تولید می کنند. بنابراین با اصلاح نژاد گاوها میزان شیر تدولیدی را می توان تا سه برابر افزایش داد که خوشبختانه این اتفاق در کشور در حال انجام است.

بعد از دوشش شیر، تولیدات به کارخانه های لبنیات ارسال می شوند تا انواع محصولات لبنی تبدیل شوند. محصولاتی که می تواند بیش از نفت برای کشور درآمدزایی کنند. افزایش این کارخانه های می تواند به رشد مشاغل خانگی نیز منجر شود به این شیوه که هر فردی با نگهداری از تعداد محدودی دام و تولید شیر، می تواند محصول خود را به این کارخانه ها بفروشد.

مستند منهای نفت در ادامه زنجیره تولید لبنیات در کشور، پس از دامداری به کارخانه های فراوری و تولید لبنیات رفت و با خانم مهندس آبادیان گفتگو کرد. در این واحد توضیح داده شد که چگونه شیر ابتدا وارد بخش پخت می شود و علاوه بر حرارت دیدن مواد مورد نیاز به آن افزوده می شود و سپس به بخش های دیگر منتقل می شود.

آبادیان به خبرنگار برنامه منهای نفت گفت: «صنایع لبنی ایران در وضعیت خوبی هستند و از کارخانه های خارجی عقب نیستیم و در تولید برخی محصولات مانند ماست طعم دار ما پیشرو بوده ایم. البته شرکت های لبنی در تهیه شیر خام شامل شیر و شیرخشک با مشکلاتی مواجه هستند و روستاییان با تولید بیشتر شیر و توسعه دامپروی می توانند علاوه بر تامین نیاز کشور، کسب سود کنند و با توسعه این کارخانه ها چرخ صنعت به حرکت درمی آید و مشکل بیکاری نیز حل خواهد شد.»

آشنایی با تاریخچه دامپروری در ایران
دامپروری دانش و فن نگهداری و پرورش جانوران اهلی مثل بز، گاو و شتر است که از مشاغل بسیار قدیمی محسوب می شود. نقش های فراوان نشخوار کنندگان بر ظروف دوران مادها نشان از اهمیت دام در این دوره دارد و کتاب های تالیف شده در این مقطع از پیشرفت این صنعت در سرزمین پارس پرده برمی دارد.

جالب است بدانید که بر اساس آمارگیری سال 96 ایران 40 میلیون راس گوسفند، 15 میلیون 700 هزار راس بز و 4 میلیون و 900 هزار راس گاو دارد و سالانه در حدود 8 میلیون تن شیر تولید می کند. تقریبا یک میلیون نفر در این صنعت مشغول به کار هستند که در بخش های مختلف دامداری تا فراوری فعالیت می کنند و فراورده هایی که از شیر به دست می آید شامل ماست، پنیر، خامه، کره، کشک و دوغ می شود.

نجات 12 میلیون نفر از فقر با انقلاب سفید
انقلاب سفید در ابیات اقتصادی هندوستان انقلاب حوزه شیر و لبنیات است که موجب تغییر زندگی حداقل 12 میلیون خانواده در هند شد. بانک جهانی در گزارش سال 2007 خود عنوان کرد که روش به کار رفته در انقلاب سفید هندوستان موجب تبدیل این کشور به بزرگترین تولیدکننده شیر در جهان و یکی از برترین تولیدکنندگان لبنیات شد. از سال 1970 تا سال 2004 تولید شیر در هند 400 درصد افزایش یافت و به 88.1 میلیون تن رسید.

اما چه اتفاقی افتاد که موجب انقلاب در حوزه لبنیات شد و علاوه بر فقرزدایی، هند را بزرگترین تولیدکننده شیر جهان کرد؟

در سال 1940 اولین جرقه شکل گیری تعاونی ها در ایالت گجرات در غرب هند شکل گرفت. گجرات در آن زمان یکی از فقیرترین مناطق هند بود و عمده ساکنان آن کشاورز و دامداران فقیر بودند. یکی از مشکلات کشاورزان و دامداران این ناحیه عدم دریافتی به نسبت فروش محصولاتشان بود.

دلالان محصولات این افراد را به بهای ناچیز خریداری می کردند و در بازار با قیمت های بسیار بالا به فروش می رساندند و عملا در این مدل تعامل اقتصادی چیزی عاید تولیدکننده نمی شد. با شکل گیری اولین تعاونی ها در حوزه لبنیات در هند، تمامی مراحل دریافت شیر از دامدار، فراوری شیر، بازاریابی و فروش و ... توسط تعاونی انجام شد و تمامی مراحل به دست خود اعضای تعاونی انجام شد.

این کار باعث حذف واسطه ها شد و کشاورزان و دامداران حاصل دست رنجشان را خودشان استفاده کنند که تغییر مهمی در زندگی روستاییان فقیر ایجاد کرد و باعث افزایش شگفت انگیز درامد آنها شد.

امروزه هند با رقم تولیدی نزدیک به 100 میلیون تن شیر یعنی 15 درصد بیشتر از تولیدات آمریکا و سه برابر تولیدات چین، بزرگترین تولیدکننده جهان محسوب می شود.

برنامه ریزی دقیق و عملکرد کاملا علمی از جمله دلایل موفقیت هند در زمینه تولید شیر بود و تقریبا 80 درصد شیر تولیدی در هند توسط مزارع گاوداری کوچک تهیه می شود.

این کشور در حدود 130 هزار گاوداری در شهر و روستاهای خود دارد و ایالت های اوتارپرادش، انتراپرادش، گجرات و پنجاب از جمله تولید کنندگان شیر گاو در هندوستان هستند. هند با این حجم از تولید نه تنها قادر به پاسخگویی تقاضای تمام جمعیت رو به رشد خود که به 1.276 میلیارد نفر می رسد است، بلکه در بازار رو به رشد صادرات نیز حرف اول را می زند.

توسعه تولید با گسترش تعاونی ها/ قوانین فرسوده عامل تضعیف تعاونی ها
به گزارش مستند منهای نفت، رویکرد اقتصادی تعاونی یکی از مدل های موفق اقتصادی است که تا حد زیادی می تواند دست دلال را از بازار کوتاه کند و بیشترین سود را به تولیدکنندگان برساند. در سال های نه چندان دور این مدل در ایران امتحان خودش را به خوبی پس داده است. داکپروری و جرخه فروش شیر یکی از بخش های تولید است که با تشکیل بخش های تعاونی می تواند سهم عمده ای در افزایش درآمد دام پروری ها داشته باشد.

متاسفانه در دهه اخیر سهم بخش تعاونی در اقتصاد بسیار کم رنگ و ناچیز شده و از طرفی ساختار پیچیده و فرسوده قوانین تصویب شده در حوزه تعاونی های مصرف و فروش جذابیت سرمایه گذاری در این بخش را از بین برده است.

تعاونی همچون گذشته می تواند نقش مهمی در کاهش فقر در کشور داشته باشد و در کنار بخش دولتی و خصوصی به اعتلای اقتصاد کشور کمک کند. تصمیم به احیای این سنت اسلامی ایرانی نیاز به همت مسئولان سه قوه و البته تقاضای عمومی مردم دارد تا بتواند دوباره جای خودش را در اقتصاد پیدا کند.

سهم 1.2 درصدی ایران از کل تولید شیر جهان

ایران 1.2 تولید جهانی شیر را به خود اختصاص داده و در تولید فراورده های لبنی در رتبه 47 دنیا است. 80 درصد شیر خام مورد نیاز کارخانه های لبنی کشور از طریق داداری های صنعتی و 20 درصد از واحدهای دامداری روستایی و عشایری تامین می شود که در کنار تامین نیاز داخل حدود یک میلیارد دلار صادرات را به خود اختصاص داده است.

فنلاند با سرانه مصرف 365 کلیو گرم در سال برای هر فنلاندی در رتبه اول مصرف لبنیات قرار دارد در صورتی که مصرف سرانه لبنیات در ایران سالانه حدود 66 کیلوگرم است که یک چهارم استاندارد جهانی به حساب می آید.

افزایش قیمت نهاده ها و خوراک دام در سال های اخیر دامداران را با مشکلاتی مواجه کرده و در این حالی است که واسطه ها شیر تولیدی دامداران را با نازل ترین قیمت خریداری می کنند.

در پایان مستند منهای نفت پای صحبت تولیدکنندگان و کارآفرینان نشست که همگی بر کیفیت و ظرفیت تولیدات لبنی ایران تاکید کردند و از امکان توسعه این صنایع با همت بخش خصوصی و همکاری دولت گفتند.