دینامیسم های جهش تولید در دوره کرونا

به گزارش راهبرد معاصر؛ کرونا بیماری برای انسان و اجتماع هست که تن افراد و جوامع را به لرزه درآورده و دولت‌ها با تشخیص‌ها و تصمیماتی می‌توانند بر این بیماری غلبه کنند. در این شرایط ایران نیز می‌تواند با تدابیر مقتضی جهش تولید را رقم بزند اما به نسبت خود و نباید انتظار جهش تولید در شرایط عادی را داشت.

خوب و بد کرونا برای اقتصادها

رکود فراگیر اقتصادی و بیکاری گسترده ناشی از سیاست‌های ناگزیر قرنطینه و فاصله‌گذاری، چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای را حداقل در کوتاه‌مدت برای اقتصاد جهان ایجاد کرده است. این پدیده که باید آن را بیشتر از نوع بلایای طبیعی تلقی کرد، با توجه به ابعاد گسترده و ناشناخته آن، بسیاری از نهادها و سازمان‌های بشری و به تبع آن اندیشه‌های پشتیبان آنها را مورد آزمونی سخت قرار داده است.

رکود ناشی از کرونا امری غیرقابل‌انکار برای تمامی کشورهای جهان است اما کشورهای درحال‌توسعه مثل ایران می‌توانند از این فرصت استفاده کند تا اصلاحات موردنیاز را با سرعت بیشتری انجام دهند. شرایط انزوای سیاسی و اقتصادی حاکم بر ایران می‌تواند فرصتی باشد تا آسیب‌های بین‌المللی متأثر از کرونا کمتر دامن‌گیر اقتصاد کشور شود.

در کنار نکات منفی بیماری کرونا و وضع موجود اقتصادی با درک مناسب شرایط می‌توان کمترین آسیب را متحمل شد و در همین شرایط جهش تولید را رقم زد. نقش دولت این روزها در تمامی دنیا پررنگ‌تر شده و آمریکا که از آزادترین کشورها درزمینه اقتصادی است کمک 200 تریلیون دلاری برای کرونا کنار می‌گذارد.

ضربه اصلی کرونا به صنعت و تولید وارد می‌شود چون تقاضا کاهش می‌یابد اما در کشور ما که با مازاد تقاضا مواجه هستیم و شرایط تورمی اجازه تسویه عرضه و تقاضا را نمی‌دهد، می‌توان بابت افت شدید تقاضا نگران نبود. از سویی مشاغل جدید نیز ایجاد می‌شود که در رابطه تولید و توزیع اقلام سلامت و یا خدمات سلامت از پیشگیری مراقبت و درمان است.

عنصر محوری در مبارزه با کرونا

کرونا مصداق شکست بازار و اهمیت یافتن نقش دولت در تمام کشورها شده است. دولت‌ها باید علاوه بر دخالت مستقیم و سیاست ورزی مناسب پولی و مالی نقش خود را برای تشکیل بازارهای جدید و متناسب با شرایط انجام دهند. بستر اینترنت و نرم‌افزارهای موبایلی به‌عنوان پلترم جدید بازارهای دیجیتال می‌تواند اثر به سزایی برای کنترل آلودگی و پیشرفت این نوع بازارها ایفا کند. مشاغل جدیدی بنا به اقتضاء شرایط ایجاد می‌شود که مرتبط با بهداشت فردی و اجتماعی است و مصرف در کالاهای بهداشتی و درمانی بالا رفته است.

اقدام صحیح دولت‌ها اتخاذ سیاست‌های انبساطی پولی و مالی در دوران رکود ناشی از کرونا است که باعث تحریک و فعالیت در اقتصاد می‌شود و در حال حاضر اقدام درستی است اما مهم‌تر از آن کنترل عواقب این سیاست‌ها پس از گذشت بحران است. خطر افزایش نقدینگی از پولی سازی بودجه و یا تخصیص اعتبارات بانکی خبر تورم را می ‌دهد. تخصیص اعتبار اگر بلاعوض باشد نظیر مخارج درمانی و بهداشتی عمومی بر مخارج بودجه دولت می‌افزاید یا اگر اعتبارات بانکی دستوری صادر شود مثلاً برای آسیب دیدگان موجب تورم در بلندمدت خواهند شد.

دینامیسم ایجاد، حذف و تغییر مشاغل در دوره کرونا

زمان مشخصی برای از بین رفتن ویروس کرونا یا یافتن راه درمان آن وجود ندارد و هر روز عمق رکود در اقتصاد دنیا و ایران عمیق‌تر می‌شود. مراقبت‌های لازم جهت مقابله با کویید19 موجب کاهش فعالیت و مصرف پایین شده است که  تقاضای کل برای کالاها و خدمات در اقتصاد کاهش می‌یابد اما از سویی دیگر شرایط لازم را برای ایجاد مشاغل جدید یا تقویت بخشی از مشاغل را فراهم می‌کند. ازجمله مشاغل جدیدی که می‌تواند باعث ایجاد رونق در کشور شود خدمات سلامت و بهداشت عمومی و خصوصی است. با تخصیص بودجه برای ساخت مراکز درمانی می‌توان علاوه بر ساماندهی بخش سلامت، باعث رونق تولید صنایع ساختمانی و صنعتی شود. برای مثال به چند شغل اشاره می‌شود: نگهبان بهداشت، مسئول خرید، نظافت و بهداشت منزل، توزیع خرد کالاهای بهداشتی و... که نهادهای مرتبط باید مراتب لازم را جهت صدور سریع مجوز و از بین رفتن موانع قانونی احتمالی را انجام دهند.

از سویی دیگر، کشورها باوجود عدم اطمینان نسبت به شرایط کرونایی به دنبال افزایش ذخایر غذایی خود هستند و زمینه برای کشت و زرع مواد مختلف خوراکی در ایران به وجود آمده است. از آنجا که کشور ما در حوزه صنایع غذایی بسیار توانمند است می تواند علاوه بر پوشش بازار داخل به سراغ بازارهای بین المللی به ویژه منطقه غرب آسیا رفته تا تامین کننده مواد استراتژیک غذایی باشد.

چه اقتصادی برنده اصلی مسابقه کرونا است؟

اقتصاد کشور از رکود مزمن رنج می برد که قبل از کرونا هم وجود داشت. دلیل اصلی این رکود در طرف عرضه به دلیل مجوزهایی است که دولت و سایر نهادها باید اعطا کنند اما تعدد و پیچیدگی آن ها در شرایطی که بوروکراسی اداری وجود دارد، مانع ایجاد رونق، اشتغال و ارزش افزوده شده است. این مسئله به عنوان شرط اساسی جهش تولید باید اصلاح شود.

با وجود تحریم ها و عدم ارتباط اقتصاد کشور به بازار های مالی و پولی دنیا موجب شد که ریزش بازارهای مالی و بازار سرمایه در دیگر کشورها اثر ناچیزی بر ایران داشته باشد. تحریم ها باعث شد تا در سال گذشته ذخایر اساسی کشور بیش از حد نیاز تامین شود و این اکنون برگ برنده اقتصاد کشور نسبت به دیگر کشور ها است و مانع از کمبود کالای اساسی در کشور شده. اما کاهش شدید قیمت نفت خطر بزرگی برای بودجه جاری کشور به حساب می آید و خطر پولی سازی بودجه کشور را تهدید می کند به عبارتی که در صورت عدم تحقق درآمدهای نفتی و بی سامانی مخارج دولت از بانک مرکزی پول بگیرد یا برای آینده بدهی ایجاد کند.

عواقب ناشی از کرونا تا مدت ‌ها گریبان گیر کشورهای دنیا خواهد بود و کشوری برنده این بازی است که زودتر خود را از شر آن خلاص کند. صحیح‌ترین سیاست‌ها اقداماتی است که دولت‌ ها کمترین دخالت را در آن داشته باشند و بیشتر جنبه تسهیل گری و ساختار سازی داشته باشند که اقتصاد ایران با توجه به اینکه مشکلات عدیده‌ای دارد می‌تواند کمتر نیاز به دخالت مستقیم دولت چه از جنبه اجرا و چه از جنبه تخصیص اعتبار داشته باشد.

پیشنهاد می‌شود دولت تلاش بیشتری برای الکترونیک کردن خدمات به کار برد به‌طور مشخص برای تسهیل کسب‌وکار و مشاغل جدید اخذ مجوز و ایجاد مشاغل جدید مبنا خود اظهاری قرار بگیرد که به‌صورت اینترنتی و از راه دور انجام شود. پیشنهاد دیگری که برای رونق کسب‌وکارها بعد از فروکش کردن تهدید کرونا داده می‌شود ایجاد بازارهای شبانه و برداشتن منع کار در ساعات شبانه‌روز است. در همین راستا می‌توان پیشنهاد تغییر روزهای تعطیل وسط هفته و انتقال آن به اول یا آخر هفته را بیان کرد تا زمان بیشتری برای کسب‌وکار وجود داشته باشد.