چگونه کرونا هژمونی دلار آمریکا را به چالش کشیده است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ در دنیای پساکرونا نظم جهانی قطعا با قبل از آن فرق میکند، نقشه ارزی جهانی یکی از مواردی است که دستخوش تغییر خواهد شد، همانطور که در یادداشت های پیشین به بررسی تغییرات مختصات اقتصاد سیاسی پرداختیم در این یادداشت به صورتی عملیاتی تر تغییرات عمده دیگری که در جریان تجارت جهانی در حال رخ دادن است را مورد بررسی قرار میدهیم.

داستان جهان روایی دلار

پس از جنگ جهانی دوم به خاطر کسب موارد عمده ای در قدرت از جمله تکنولوژی، حکمرانی اقتصادی، تسلط ژئواستراتژیک در جهان و موارد متعدد دیگر فرصت بسیار ممتازی را برای خود ساخت تا ارز کشورش را در جهان تبدیل به یک ارز پرقدرت و جهان روا تبدیل کند، دلار برای مبادله، حفظ ارزش و ذخیره دارایی مورد استفاده عموم جهان قرار گرفت.

از این حیث آمریکا توان آن را یافت تا هم تورم کشور خود را به دنیا صادر کند و هم توانست با بسط قدرت خود سایر کشورها را مورد تنبیه و آزار و اذیت قرار دهد، نمونه آن دارایی های خارجی شوروی بود که در دهه 80 مجبور به انتقال به اروپا شده و اصطلاح یورودلار متولد شد، ایران نیز از کشورهایی بود که از این جهت مورد گزند اساسی آمریکا قرار گرفت و تحریم های شدیدی را متحمل شد.

کشورهای دنیا از استفاده از دلار سود میبردند، چراکه به وسیله آن میتوانستند با ارائه کالاهای خود از فناوری و بسیاری خدمات مالی آمریکا بهره ببرند، آمریکا برای قدرت یابی دلار پس از برتون وودز توانست یک پیشنهاد جذاب را برای سایر کشورها ایجاد کند، این پیشنهاد چیزی نبود جز سبد متنوعی از ابزارهای مالی دلارپایه من جمله اوراق قرضه آمریکا.

خدشه دار شدن جهان روایی دلار؛ آمارهای تجارت و قدرت

ولی در طول تاریخ کم کم با ثبات یافتن جهان و بازیابی توان کشورهای مختلف یک به یک ستون های قدرت آمریکا تضعیف شد؛ اخیرا نیروی دریایی آمریکا شناورهای نسل بعدی خود را به یک شرکت ایتالیایی سپرد، این خود یک پیام بزرگ به جهان است که دوران شماره یک بودن آمریکا کمی خدشه دار شده است، دسترسی کشورها به فناوریهای لبه جهانی و مواردی مانند ایجاد توان اقتصادی متوازن با آمریکا در دنیا این هژمون را چالش کشیده است، این موردی بود که گزارش کمیسیون راهبرد دفاع ملی کنگره آمریکا به آن اشاره میکند.

هم اکنون تجارت خارجی 15 درصد اقتصاد آمریکا را شامل میشود و با بررسی درصدهای تجاری آمریکا میتوان دریافت که از میزان 2500 میلیارد دلار صادرات این کشور تنها 500 میلیارد دلار کالای مزیت دار در این سبد است که این به معنای کاهش نیاز کشورهای جهان به این کشور است، در واقع از میان پایه های قدرت آمریکا بزرگترین نیاز کشورهای جهان به این کشور هم اکنون تنها دلار است که باقی مانده است که در صورت پیدا شدن یک جایگزین مانند یوآن چین این مسئله نیز تا حد زیادی دچار مشکل خواهد شد.

کرونا و داستان نبود اهرم هایی برای خروج اقتصاد آمریکا از رکود

این بار بر خلاف بحران 2009 آمریکا هم در سمت تقاضا و هم در سمت عرضه قادر نیست تا خود را نجات دهد، پیشتر و در بحران 2009 در سمت تقاضا نفت شیل توانسته بود به عنوان یک موتور محرکه اقتصاد را بالا بکشد ولی در عمل این روزها خود نفت شیل یک ترمز برای اقتصاد این کشور شده است، امید به بازیابی اقتصاد این کشور نیز حداقل تا بعد از خروج سایر کشورها از بحران کرونا است.

 خدشه دار شدن جهان روایی دلار؛ کرونا

روند بزرگ رکود اقتصادی کرونا تغییرات بزرگی را در اقتصاد سیاسی جهانی شکل میدهد؛ یکی از بزرگترین این روندها تغییر نقشه ارزی جهانی است.

آمریکا با تزریق بزرگ به بازارهای خود با ایجاد یک سوآپ ارزی از تجربه خود در 2009 استفاده کرده و به دنبال تقویت جایگاه دلار در جهان هستند، از طرفی با توجه به رکود بزرگ نیاز به دارایی های نقدی افزایش یافت، همین جایگاه دلار را در جهان تقویت کرد ولی در صورت ادامه این روند بحرانی میزان دارایی های آشغال(junk debt) افزایش یافته و این دلار آمریکا را ریسکی تر خواهد کرد.

ادامه بحران کرونا نیز در صورتی که در چین مهارشده بماند و در آمریکا کنترل نشود، مرکز تسویه تجارت سه ماهه را که حدود یک قرن پیش از لندن به نیویورک منتقل شده بود به شانگهای منتقل خواهد کرد. چینی ها در حال آماده سازی یک منطقه آزاد مالی در شانگهای هستند.

چین از طرفی سیاستی بر خلاف آمریکا وضع کرده است، این کشور با رویکردی بر خلاف آمریکا با ایجاد زیرساخت های ارزی در داخل و خارج از کشور خود از جمله ایجاد 11 بانک یوآنی در خارج از کشورش در کنار ایجاد رمزارز یوآنی به دنبال جهان روایی ارز خود است که موفقیت چین دور از دسترس نیست. در این راستا چین محدودیت های حساب سرمایه خود را کم کرده و از ورود سرمایه خارجی به بازار اوراقش استقبال میکند، چینی ها از این جهت برای نیمه غربی کشورشان برنامه های توسعه ای بزرگی را در سر میپرورانند. در صورت ادامه وضعیت کنونی قدرت چین به شدت بالا رفته و خواهد توانست مقدرات اقتصاد سیاسی جهان را دستخوش تغییر کند.

این در حالیست که اروپایی ها به خاطر نظم بوروکراتیک خود قادر به انجام هیچ ابتکاری نیستند و خطر این وجود دارد که حتی مرکزیت یورودلارها از لندن به چین مهاجرت کند و آن وقت است که قدرت انحصاری چین در دنیا به شدت بالا خواهد رفت، البته انتظار میرود در این زمینه یک تعادل ایجاد شود.

در این نقشه ارزی جدید آمریکا جایگاه تجاری خود را از دست خواهد داد و پایگاههای مالی هنگ کنگ، شانگهای و سنگاپور نیویورک در جریان جهانی ضعیف تر خواهد کرد.

ایجاد نظم غیرغرب محور در اقتصاد جهانی

زمزمه های این موضوع البته پیشتر از این پدید آمده بود، رشد مجموع اقتصادی قاره آسیا دو سال پیش از اروپا پیشی گرفت و کشورهایی مانند آلمان و ژاپن تضعیف شده بودند.

ایران؛ دریچه های سیاست گذاری که کرونا برای ایران گشود

با توجه به سازوکارهای پرداختی که چین در حال تهیه آن است دور از انتظار نیست که روابط مالی ایران و طرف های تجاری اش به وسیله یوآن و به سهولت انجام شود، سالها تحریم، حیثیت دلار را تا حدود زیادی در جهان برده و بازار نااطمینانی هایی زیادی نسبت به این ارز دارد. به نوعی با دوره ای روبرو هستیم که تحریم ها یک به یک در حال رنگ باختن هستند. پیشتر بلومبرگ مقاله ای بازنشر داده بود که روند تحریم ها را مورد خدشه قرار داده بود.