ابودیس؛ پایتخت پیشنهادی تل آویو، واشنگتن و ریاض برای فلسطین کجاست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ ابودیس از دیرباز، منطقه ای بوده که به خاطر اشراف بر قدس، حتی در دوره جنگ های صلیبی هم مورد توجه قدرت های منطقه ای بوده است. این ناحیه، تا پیش از آغاز جنگ های اعراب با رژیم صهیونیستی در میانه قرن بیست، تنها یک روستای کوچک پر از درختان زیتون را در بر می گرفته، به مرور زمان و به ویژه پس از آوارگی تعداد زیادی از فلسطینیان در نتیجه اشغالگری سال 1967 رژیم صهیونیستی، تقریبا به یک "شهرک" تبدیل شد. علت این موضوع هم بیش از آنکه به رویکردهای توسعه ای برگردد به فشارهای غیرانسانی رژیم صهیونیستی مرتبط است که اجازه ساخت و ساز را به فلسطینی ها در قدس شرقی نمی داد. در مقابل فلسطینی ها مجبور می شدند بر روی زمین های کشاوری خود در ابودیس ساختمان سازی کنند. در نتیجه این روند التور، راس المود، الزهریه و ابودیس گسترش یافتند و در نهایت با هم یک منطقه شهری را تشکیل دادند. اما امروز ابودیس در نتیجه تحولات سیاسی فلسطین تبدیل به شهری شده است که نظر برخی شخصیت ها از جمله محمد بن سلمان را به خود جلب کرده است. پیش از این، تا سال 1984، که دانشگاه "القدس" در این شهرک افتتاح شد و دانشجویان از قدس و دیگر شهرها به آن رفت و آمد می کردند، مورد توجه نبود ولی با آمدن این دانشگاه مهم، نام این شهرک، در میان فلسطینی ها شهرت پیدا کرد.

جمعیت و وسعت ابودیس

به دلیل نبود آمار دقیق، تخمین زده می شود این شهر یا به بیان بهتر "شهرک" فسلطینی نشین 12 هزار و 600 نفر جمعیت داشته باشد. یکی از دلایل عدم رشد جمعیت در این شهرک، توسعه طلبی های دامنه دار تل آویو بوده است به گونه ای که در نتیجه کشیده شدن دیوار حائل پس از 2002 و امضای توافق اسلو، عرصه بر ابودیس بسیار، تنگ شد.

در مورد توافق اسلو و تاثیر آن بر ابودس، باید گفت طبق مفاد این توافق که در 1995 امضا شد، کرانه باختری به سه قسمت تقسیم شد. سرزمین های گروه A که تحت کنترل امنیتی و سیاسی کامل فلسطین است. سرزمین های گروه B تحت کنترل مشترک تشکیلات فلسطین و اسرئیل و سرزمین های گروه C هم در اداره کامل سیاسی و امنیتی اسرائیل قرار دارد. حدود 3.5 کیلومتر یا 14.8 درصد از شهر ابودیس در گروه B است. اما قسمت اعظم این منطقه یعنی 20 کیلومتر یا 80 درصد آن با عنوان منطقه C طبقه بندی شده است. ساکنان این محدوده، دارای فضای اندکی برای ساخت مسکن هستند و بدون اجازه اسرائل اجازه ساخت و ساز در منطقه C را ندارند. طبق گزارش سال 2012 "موسسه تحقیقات اورشلیم"، مساحت ابودیس 23.6 کیلومتر است که با تکمیل دیوار جدایی تقریبا 11.1 کیلومتر مربع یا 47 درصد از خاک ابودیس، جدا می شود و به حوزه تحت کنترل اسرائیل اضافه می گردد. این منطقه شامل مناطق شهری، زمین های کشاورزی و فضاهای باز ابودیس است.

این تکه تکه شدن به این معنی است که ابو دیس دیگر قادر به توسعه هیچ یک از زیرساخت های خدماتی از جمله بیمارستان، نیروی پلیس، ساختمان های وزارتخانه و فرودگاه نیست. دیوار حائل حتی از دسترسی 10 دقیقه ای فلسطینی ها به بیمارستان "المکاسید" در "کوه زیتون" نیز جلوگیری می کند. در عوض، آنها مجبور می شوند برای رسیدن به بیمارستان، به رام الله یا بیت لحم سفر کنند که این سفر به معنای رانندگی دست کم یک ساعته در جاده های تحت کنترل رژیم صهیونیستی خواهد بود. به طور کلی با ساخت دیوار میان بیت المقدس و ابودیس، وضع چنان برای این پایتخت احتمالی فلسطین وخیم شده که عملا در حصر قرار گرفته و ساکنان آن تنها با داشتن کارت آبی امکان دیدار با خانواده و دوستانشان در بیت المقدس شرقی را دارند.

اگر بخواهیم در رابطه با تاثیرات منفی دیوار حائل نیز بیشتر توضیح دهیم، می توانیم به این نکته اشاره کنیم که فلسطینی های ساکن کرانه باختری به خاطر وجود این دیوار، برای رسیدن به "قدس قدیم" مجبور می شدند در جهت خلاف مقصدشان برانند و سپس از طریق منطقه C کرانه باختری، که در کنترل نظامی اسرائیل است به سمت شمال بروند. در آنجا بعد از عبور از ایست بازرسی "الزعیم" که یک ایست بازرسی بزرگ و ویژه در کرانه غربی به شمار می رود، وارد جاده ای شوند که قدس را با اریحا وصل می کند و در نهایت به "شهر قدیم" برسند. تا قبل از تاسیس این دیوار، سفر از ابودیس به بیت المقدس (شهر قدیم) در یک مسافت چهار کیلومتری، 15 دقیقه طول می کشید اما اکنون مسافت مذکور به 18 کیلومتر افزایش یافته و چهل دقیقه زمان می برد.

توجه عربستان و آمریکا به ابودیس

در اواخر سال 2017 ولیعهد عربستان پیشنهاد داد ابودیس به جای قدس به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت شناخته شود تا به این صورت مناقشه میان فلسطینی ها و صهیونیست ها حل و فصل گردد. این پیشنهاد در شرایطی ارائه شد که چند روز قبل از آن دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، اعلام کرده بود «واشنگتن اورشلیم (قدس شریف) را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت می شناسد».

در حالی که طبق مفاد قرارداد اسلو در سال 1993، بخش شرقی قدس به عنوان پایتخت احتمالی دولت آینده فلسطین در نظر گرفته شده و چنین اظهاراتی خلاف یک توافق بین المللی و دارای بار حقوقی بود. با تمام این اوصاف، گویا ترامپ و بن سلمان، همچنان بر گرفتن قدس از فلسطین جدی هستند.

در مقابل فلسطینی ها که در وضعیت کنونی تنها ابزار انتقال مخالفتشان، فضای مجازی است با ری توئیت هشتک «اورشلیم (قدس) پایتخت فلسطین است» به پیشنهاد بن سلمان و سخنان ترامپ واکنش منفی نشان می دهند.

چرا ابودیس؟

در خصوص توجه حامیات رژیم صهیونیستی به ابودیس، احمد عظم، تحلیلگر سیاسی دانشگاه "بیرزیت" در رام الله می گوید که «بحث پایتختی ابودیس، بحث جدیدی نیست. این مساله در سال 2000 و قبل از مذاکرات کمپ دیوید نیز مطرح شد اما هرگز عملیاتی نشد». به زعم وی این ایده غیرعملی است. زیرا نمی توان مساله بیت المقدس را بدون حل مسائل مهم فلسطین مانند مرزها و حاکمیت حل کرد.

با این حال، به نظر می رسد که دو دلیل در پشت قضیه معرفی شهرک ابودیس به عنوان پایتخت فلسطین خفته باشد: اول به موقعیت جغرافیایی آن؛ ابودیس نزدیکترین منطقه به "شهر قدیم" قدس است که در آن برخی از مکان های مقدس اسلامی از جمله مسجد القرآن قرار دارد که توسط بنیاد وقف اسلامی قدس اداره می شود. در قرارداد اسلو مقرر شد محل مجلس قانون گذاری فلسطین قدس باشد اما این نهاد در سال 2000 کار خود را متوقف کرد و نمایندگان فلسطینی ترجیح دادند تا زمانی که مذاکرات در جریان با رژیم صهیونیستی به نتیجه برسد، در رام الله حضور یابند. اما در همان سال گفتگوهای یاسرعرفات و ایهود باراک به دلیل شروع انتفاضه دوم متوقف شد و تا به امروز، قوه مقننه فلسطین به قدس باز نگشته است.

دلیل دوم انتخاب ابودیس به عنوان پایتخت فلسطینی ها از دید نیویورک تایمز، به شخص محمد بن سلمان برمی گردد. ولیعهد عربستان بدنبال آن است تا از حمایت تل آویو در مبارزه با ایران بهره مند شود و از اینرو، اعطای قدس به رژیم صهیونیستی و ابودیس به فلسطینی ها، به زعم وی، می تواند باعث تمام شدن جنگ اعراب و اسرائیل، و قرار گرفتن این دو در یک صف، ضد جمهوری اسلامی ایران بشود. درست به همین دلیل، بن سلمان، امتیازات بزرگ دیگری را هم برای نتانیاهو اختصاص داده است. طبق گزارش روزنامه تایمز طرح پیشنهادی بن سلمان، حاکمیت فلسطینی ها را، محدود به "سرزمین های خودشان" دانسته که شامل کرانه باختری نمی شود پس شهروندان اسرائیلی می توانند در کرانه باختری باقی بمانند. براین اساس قدس دیگر پایتخت فلسطینی ها نیست و آوارگان فلسطینی نیز اجازه بازگشت به خانه های خود در این شهر را نخواهند داشت. این اقدامات با ارائه کمک مالی عربستان به محمود عباس محقق شود، هرچند تا امروز عباس در خصوص این مساله اظهار نظری نکرده است.

بنابراین، به نظر می رسد، ریاض، برای جلب رضایت تل آویو و واشنگتن و در راستای صف آرایی منطقه ای ضد تهران، حاضر شده قدس را از فلسطینی ها گرفته و پایتخت یک ملت ریشه دار را، به یک "شهرک محصور" انتقال دهد.