کوتاهی دولت در موضوع فقر نباید به پای اسلام نوشته شود

به گزارش راهبرد معاصر؛ یکی از موضوعاتی که برای اسلام و معصومین علیهم السلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است، مساله رفع و زدودن فقر از چهره جامعه است، حضرت علی علیه السلام به عنوان خلیفه و حاکم جامعه در چند سال خلافت خود براساس تعالیم اسلام بر مساله زدودن فقر از چهره جامعه بسیار تاکید داشت، ایشان هرگز به دنیای پست و حیات گذرای آن دامن نیالود و به دیگران آموخت که به دنیا دامن نیالایند و بیش از حد به آن بها ندهند بنحوی که در صدها مقال و مقام به این حقیقت هشدار داده است، اسلام که مؤمنان را در  آیه ۱۰ سوره حجرات برادر خوانده است، تحقق این برادری را در همه احوال اعم از سلامت یا بیماری، فقر یا دارایی منوط کرده است، یعنی با برادران ایمانی همانند برادران نسبی صادقانه و صمیمانه باید رفتار شود چه در مسائل اخلاقی، همیاری مالی و معیشتی و دفاع از حیثیت و شخصیت یکدیگر، چرا که این موضوعات پایه و اساس مدینه فاضله اسلامی و جامعه ایمانی یکپارچه و منسجم به شمار می رود و جامعه‌ اسلامی را  از آسیب دشمنان مصون می دارد، از این رو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تامین نیازهای اساسی جامعه نظیر خوراک و پوشاک و بهداشت و درمان و آموزش و پرورش را از جمله حقوق مردم بر حکومت شمرده است و بیت المال را تامین کننده نیازهای مردم بخصوص تهیدستان عنوان کرده است.

مولای متقیان امیرمومنان علی علیه السلام درباره رسیدگی و دستگیری از بینوایان و ناتوانان و فقرا بسیار حساس بودند به گونه‌ای که خود حضرت به عنوان حاکم جامعه، شبانه با کوله باری از طعام به صورت مخفیانه و ناشناس به در خانه فقرا می رفتند، حضرت دائماً و تا آخرین لحظه حیات پربار شان به اطعام فقرا در نهان و عیان می پرداختند و این خود نشان دهنده اهمیت این امر است کما اینکه در یکی از نامه هایش به والی خود می فرماید: خدا را در مورد قشر پایین، بینوایان و نیازمندان و گرفتاران و ناتوانان، کوتاهی نکن. در میان این قشر برخی سائل هستند و برخی روی گدایی ندارند برای خدا حق شان را که به تو سپرده پاس بدار و بخشی از بیت المال را به آنان اختصاص بده و نیز بخشی از خالصه اسلامی را در هر شهری به آنان واگذار و بدان که آنانی که دورند به مقدار کسانی که نزدیک اند، سهم دارند.

لذا در می یابیم که خداوند از مال ثروتمندان جامعه برای محرومان و مستضعفان حقی در نظر گرفته است، البته در مورد کسانی که توان فعالیت و کار کردن را ندارند یا میزان درآمد آنان تامین کننده معاش آنان نیست، سهمی که خداوند برای آنان در نظر گرفته در بیت المال مسلمانان است و حاکم جامعه وظیفه دارد این سهم را به طور منظم به آنان پرداخت کند، تا کسانی که حق زندگی کردن دارند، ولی امکانات آن را ندارند از این حق بهره مند شوند، سپس قشر پایین نیازمندان و از کار افتادگان هستند که باید به آنان مساعدت و کمک گردد و برای هر کدام به خاطر خدا سهمی مقرر داشته شود، آن حضرت بر این موضوع تاکید می کند که هر یک از نیازمندان به مقدار اصلاح کارشان بر والی حق دارند و هرگز والی از ادای آن آنچه خداوند او را ملزم به آن ساخته نباید خارج شود، جز با اهتمام و کوشش و استعانت از خداوند و مهیا ساختن خود بر ملازمت حق و شکیبایی و استقامت در برابر آن خواه بر او سبک باشد یا سنگین.

وقتی نگاه حضرت علی علیه السلام به پیرمرد نابینایی که گدایی می کرد افتاد فرمودند، چرا گدایی می کنی؟  آنهایی که اطراف حضرت بودند چنین پاسخ دادند که پیرمردی نصرانی است، حضرت فرمود: تا توان کار داشت از او کار کشیدید و وقتی پیر و ناتوان شد او را از حق خود محروم ساختید، آنگاه فرمود: از بیت المال او را اداره کنید. این روش کارگزار اسلامی است، حمایت از پیرمردی نصرانی که در هوای جامعه اسلامی نفس می کشد.

از سوی دیگر برای کسانی که درآمد کافی ندارند قرض گرفتن ساده ترین و محترمانه ترین شیوه بهبود وضع معیشت است از این روی در اسلام قرض دادن به عنوان سنت حسنه برای پرداخت کننده اجر و پاداشی بیش از ثواب صدقه دادن در نظر گرفته شده است، قرض به بندگان خدا به منزله قرض به خدا تلقی شده است و دارای ثواب مضاعف است، قرض الحسنه موجب آمرزش گناهان است، اما اگر قرض گیرنده قدرت پرداخت آن را پیدا نکرد، باید مهلت به او داده شود. امام رضا علیه السلام در پاسخ این سوال که چه میزان به بدهکار باید وقت داده شود، فرمودند: به مقداری که خبرش به امام برسد، پس امام دیون او را پرداخت می کند یعنی تا ان هنگامی که ممکن باشد فرصت به او داده شود، لذا در می یابیم دین مبین اسلام مساله فقر در جامعه را تا آن حد برنمی تابد که حقی برای نیازمندان از اموال ثروتمندان و بیت المال در نظر گرفته و والی جامعه اسلامی را برای تلاش در راستای زدودن فقر از جامعه اسلامی هشدار داده است، اگر این مسا ئل در جامعه کنونی ما از سوی دولت یا کارگزاران و مسوولان رعایت نمی شود ناشی از بی توجهی و سهل انگاری نسبت به مسائل دینی است، لذا نباید بار سیاسی کاری ها و سهل انگاری های دولت در رفع فقر به گردن اسلام انداخته شود چرا که کل زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و معصومین نشان می دهد در زمینه زدودن فقر و حمایت از نیازمندان به اشکال مختلف تلاش های گسترده ای صورت دادند، از این رو اسلام هیچ گاه با فقر یا فقیر کردن جامعه موافق نیست بلکه می کوشد با کار آفرینی و اشتغالزایی فقر را از جامعه دور و ارزش و کرامت و رفاه را به انسان بازگرداند.