چالش های بایدن؛ موازنه بخشی ایران و متحدان خاورمیانه

به گزارش راهبرد معاصر؛ از زمان تحلیف فرانلکین روزولت، جو بایدن دارای پرمشغله ترین برنامه داخلی در کاخ سفید است. تنش زدایی با ایران در کنار تداوم بهبود روابط اسرائیل با متحدان عربی خلیج فارس یکی از چالش های مهم سیاست خارجی دولت جدید است. تحلیلگران بر این اتفاق نظر هستند که با توجه به ضرورت مقابله دولت بایدن با کووید 19، کاهش نرخ بیکاری و احیای مجدد اقتصادی آمریکا ، حل مسئله ایران یک اقدام دشوار می باشد.

«آرون دیوید میلر» مذاکره کننده سابق صلح آمریکا و یکی از کارشناسان ارشد بنیاد کارنگی دراظهاراتی گفت: « محور اساسی دولت بایدن باید بازسازی عرصه شکست خورده داخلی باشد». وی افزود: «دولت بایدن خواهان اصلاح نقش آمریکا در جهان است و آن ها ضمن اطمینان بخشی به متحدان سعی می کنند از طریق دیپلماسی چندجانبه اعتبار کسب کنند».

اما جو بایدن برای بهبود وضعیت ملی با بزرگترین چالش داخلی برخوردار است. صنام وکیل کارشناس ارشد چتم هاوس گفت: « انتظار نمی رود که صلح در خاورمیانه در راس برنامه بایدن باشد. دولت بایدن سریعا باید به سمت تعامل مجدد با ایران حرکت کند تا از بروز یک موجی از درگیری نظامی در منطقه جلوگیری نماید.» وی افزود: « انتظارات بر این است که بایدن از رویکرد کارزار انتخاباتی « فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران که باعث خروج آمریکا از برجام شد روی برگرداند. اما بایدن از شکاف های جدید در روابط اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس اجتناب می کند.» وی افزود: « مدیریت پای بندی ایران به برجام برای مهار بحران هسته ای بالقوه ضروری است. فراتر از آن تیم بایدن باید برای مقابله با چالش های گسترده تر منطقه ای با تهران یک نقشه راه تدوین کند. بدون برخورداری از نقشه راه؛ به احتمال زیاد اسرائیل، عربستان و امارات در پیشرفت هر گونه توافق هسته ای با ایران نقش مخربی را ایفا می کند.»

« دیوید اوتاوی» کارشناس مسائل خاورمیانه مرکز ویلسون در واشنگتن گفت: « اگر ایالات متحده آمریکا خواهان کاهش تنش با تهران است دیپلماسی نقش مهمی را ایفا می کند. اگر بتوانیم از تقابل و رویارویی نظامی با ایران جلوگیری کنیم این یک معجزه خواهد بود.» وی افزود: « بایدن باید تلاش کند تا از طریق دیپلماسی برای ممانعت از رویارویی نظامی استفاده کند و به عنوان نخستین قدم باید توافق هسته ای را دوباره احیا کند اما در این مسیر تمام تحریم ها را لغو نخواهد کرد.» وی افزود: « ایالات متحده دائما درصدد است تا از جنگ بی پایان و ابدی در منطقه خارج شود. این کشور باید به سلاح دیپلماتیک خود بچسبد و از ورود به درگیری های جدید که ممکن است طولانی مدت ادامه یابد خودداری نماید.»

«جرالد فایرشتاین» سفیرپیشین آمریکا در یمن و معاون ارشد در انستیتو میدل ایست گفت: «دولت بایدن خواهان تداوم تلاش های شروع شده اوباما و ترامپ برای کاهش حضور نظامی آمریکا در منطقه می باشد.»به گفته « ترتیتا پارسی» کارشناس ارشد اندیشکده کوئینسی: « ترور ماه گذشته محسن فخری زاده دانشمند ارشد هسته ای و نقش اسرائیل در این حمله؛ رئیس جمهور بایدن را برای دستیابی به تنش زدایی با ایران با چالش های بیشتری روبرو خواهد بود.» وی افزود: « اگر بایدن خواهان چشم پوشی از مذاکرات با ایران باشد در روابط آمریکا و ایران احتمال جنگ و درگیری نظامی افزایش می یابد.» وی افزود: « بعیدترین سناریو تداوم وضعیت عدم جنگ و عدم صلح بین دو کشور است. واشنگتن و تهران باید یک شیوه جدیدی پیدا کنند زیرا در غیر این صورت احتمال درگیری بالاست.»

در این بازه زمانی نتیجه انتخابات سنای آمریکا در اقدامات بایدن تاثیر قابل توجهی خواهد داشت. پس از حضور رسمی بایدن در کاخ سفید؛ وی حدود 5 ماه فرصت خواهد داشت تا با حسن روحانی رئیس جمهور ایران توافق هسته ای را امضا کند؛ زیرا همانطور که سعید جعفری تحلیلگر مسائل خاورمیانه گفته رئیس جمهور بعدی احتمالا یک اصول گرا می باشد.

مسئله دیگر در سیاست خارجی بایدن نقش واسطه گری آمریکا برای حل اختلاف اسرائیل و فلسطین می باشد که مدت هاست که هدف دست نیافتی برای روسای جمهوری آمریکا تبدیل شده بود. آرون میلر کارشناس ارشد اندیشکده کارنگی معتقد است: « در کنار شکست صلح اسرائیل و فلسطین؛ شاهد موفقیت صلح و بهبود روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی هستیم. بایدن باید به تشویق توافق نامه آبراهام مانند اسرائیل و کشورهای عربی ادامه دهد و به نظر می رسد که بایدن خواهان قرار گرفتن در موقعیتی نیست که به اخلال روند صلح متهم شود.»

انتظارات بر این است که بایدن ضمن ارتباط گسترده تر بین واشنگتن و تشکیلات خودگردان فلسطین؛ به حمایت از توافق نامه های عادی سازی ادامه دهد. فایرشتاین سفیر پیشین آمریکا در یمن گفت: « دولت بایدن باید مشخص سازد که امنیت اسرائیل همچنان یک اصل اساسی و محوری در سیاست خارجی آمریکا است.» وی افزود: « احتمالا بایدن از سوی اعضای دموکرات کنگره برای مشارکت مجدد با فلسطینی ها در حمایت از توافق نامه صلح اسرائیل و فلسطین تحت فشار قرار بگیرد. اسرائیل به روش بی سابقه ای به موضوع حزبی در آمریکا تبدیل شده و این امر سیاست های بایدن را تحت تاثیر قرار می دهد.»

دیوید پولاک مشاور سابق وزارت امور خارجه گفت: « احتمالا تیم بایدن حمایت مالی از فلسطینی ها را از سر بگیرد و ممکن ست شاهد بازگشایی دفاتر دیپلماتیک بری فلسطینیان در واشنگتن باشیم. اما مشخص نیست که این تحولات تا چه اندازه نمادین و تا چه اندازه به عنوان ابزاری برای کسب رضایت اعضای چپ حزب دموکرات باشد.»

در مورد مسئله روابط آمریکا و عربستان سعودی؛ انتظارات بر این است که دولت بایدن در زمینه اقدامات داخلی مانند حقوق بشر و کمپین نظامی این کشور در یمن رویکرد سخت گیرانه ای اتخاذ کند و می تواند این مسئله پایانی بر مصونیت عظیمی باشد که از سوی واشنگتن در دوران ترامپ به سعودی ها داده شده بود. در حقیقت « سی.ان.بی.سی» این هفته گزارش داد که عربستان سعودی با پیش بینی روابط آشفته تر با دولت بایدن؛ لابی گرانی که با اعضای جمهوری خواهان کنگره ارتباط دارند به استخدام خود در آورده است. اما نمی توانیم در نهایت شاهد یک رابطه محدود بین دو کشور باشیم اما این که آیا سیاست قدرت اهمیت بیشتری دارد یا این که رویکرد بایدن در مواضع انتقادی و سخت گیرانه نسبت به عربستان سعودی ادامه می یابد باید منتظر بمانیم.