«تقلای امارات برای مهار ترکیه»؛ آیا زمان اتخاذ رویکردی جدید است؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ از زمان عادی سازی روابط دیپلماتیک امارات متحده عربی با اسرائیل در 13 اوت ، تنش ها بین امارات و ترکیه به طور بی سابقه ای به اوج خود رسیده است. بلافاصله پس از اعلام توافق نامه عادی سازی، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه تهدید کرد که روابط دیپلماتیک خود را با امارات متحده عربی متوقف خواهد کرد. در 16 اکتبر مقامات اطلاعاتی ترکیه بر این تاکید کردند که یک جاسوس اماراتی را دستگیر کرده اند. امارات متحده عربی در واکنش به این تحریکات؛ ترکیه را به بی ثباتی در منطقه متهم نمود.

تقلا برای تقویت محور عربی

اگرچه ابوظبی همچنان به تشدید تنش با آنکارا ادامه می دهد اما اثربخشی این تلاش برای کاهش نفوذ این کشور نامشخص است. محور های اصلی استراتژی امارات متحده عربی در قبال ترکیه ایجاد اجماع گسترده ضد ترکی در جهان عرب و مداخله نظامی موفق در لیبی بود که در طی یک سال گذشته آشکار شده است. جو بایدن رئیس جمهور منتخب در اظهارات خود تاکید کرده که ابوظبی باید در ماه های آینده استراتژی خود را در قبال ترکیه و منطقه تغییر دهد. از زمان اعزام نیروهای نظامی ترکیه به قطر در تابستان 2017م؛ امارات متحده عربی درصدد است تا یک ائتلاف منطقه ای گسترده علیه آنکارا ایجاد کند.

عامل اصلی ائتلاف سازی امارات متحده عربی ملی گرایی عرب و ضدتروریسم می باشد. در دسامبر 2017م وزیر امور خارجه امارات متحده عربی اظهار داشت که « جهان عرب توسط ترکیه رهبری نخواهد شد». وی از کشورهای عربی خواست تا در قالب «محور عرب» با امارات و عربستان سعودی ادغام شوند. امارات متحده عربی از روایت های مشابه همبستگی عرب برای جمع کردن شرکای خود در برابر کارزار عملیات شاخه زیتون در ژانویه 2018 ترکیه در عفرین سوریه استفاده کرد. ائتلاف سازی عربی ابوظبی علیه ترکیه به دنبال حمله بهار صلح ( اکتبر 2019) آنکارا در شمال سوریه مورد توجه جدی قرار گرفت. در طی آن «انورقرقاش» سوریه را به عنوان « کشور عرب برادر» توصیف و خواستار عقب نشینی نیروهای ترک از مناطق کردی شمال سوریه شد.

عربستان سعودی و کویت علی رغم امتناع از عادی سازی روابط با بشار اسد؛ اظهارات و دیدگاه امارات متحده عربی را منعکس کردند. در ماه های اخیر تلاش های امارات متحده عربی برای اجماع سازی عرب در مقابل جاه طلبی های اردوغان با ناکامی همراه بوده است. علی رغم ناامیدی های دوره ای عراق از حملات مرزی ترکیه به پ.ک ک، «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق از ترکیه به عنوان یک شریک منطقه ای یاد کرده است. ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی پس از گفتگو در 20 نوامبر؛ با اتخاذ لحن آشتی جویانه نسبت به اردوغان؛ برنامه ضد ترکیه ای امارات متحده عربی را تضعیف بخشید.

استراتژی ضد ترکیه ای امارات در آستانه فروپاشی

در بحران لیبی، امارات متحده عربی از یک سو از خلیفه حفتر و ارتش ملی لیبی و ترکیه ازدولت وفاق ملی شناسایی شده توسط سازمان ملل حمایت و پشتیبانی می کنند. در حالی که خلیفه حفتر برای حفظ جایگاه خود در سرت و الجفره تلاش می کند؛ شرکای امارات متحده عربی در لیبی به دنبال ایجاد استراتژی های موازنه بخش می باشد. فرانسه، روسیه و مصر به صورت مرتب با مقامات حامی دولت وفاق ملی تحت حمایت دولت ترکیه دیدار می کنند زیرا آن ها تلاش می کنند تا فشارهای خود را در بحران لیبی حفظ کنند. پایه های به ظاهر در حال فروپاشی استراتژی ضد ترکیه ای امارات نشانگر آن است که ابوظبی باید در رویکرد خود برای مهار جاه طلبی های اردوغان تجدید نظر کند. ارزیابی مجدد امارات در استراتژی خود نسبت به ترکیه می تواند منجر به دو مسیر در سیاست خارجی شود. محور نخست تنش زدایی بین امارات و ترکیه ست که از طریق افزایش گفتگو و کاهش منابع تنش حاصل می شود. این راهبرد منعکس کننده تلاش های امارات برای کاهش تنش با ایران از مه 2019 تا آگوست 2020 است اما غیرممکن به نظر برسد که در این زمینه موفق شود. بر خلاف ایران، که تعامل با امارات را ابزاری برای دور کردن آمریکا از جنگ و از بین بردن سلطه عربستان در شورای همکاری خلیج فارس دانست؛ اما ترکیه برای تعامل با امارات انگیزه های محدودی دارد. از آنجایی که رسانه های دولتی ترکیه معمولا امارات را به تلاش برای ایجاد بی ثباتی در ترکیه از طریق جاسوسی یا تبانی با فرانسه متهم می کنند نزدیک شدن به ابوظبی بسیار غیرمحتمل است.

دومین مسیر قابل قبول بازخوانی مجدد استراتژی ضدترکیه ای امارات می باشد. از آن جایی که تحریم های قانون سزار که از سرمایه گذاری امارات در بازسازی سوریه جلوگیری می کند و کارزار امارات در لیبی را با بازدهی کمتری روبرو کرده است. ابوظبی دیگر نمی تواند به سیاست مهار گسترده علیه ترکیه در منطقه خاورمیانه ادامه دهد. به دلیل این محدودیت ها، امارات متحده عربی می تواند منابع بیشتری را برای مهار ترکیه در شرق مدیترانه و صحرای آفریقا اختصاص دهد. عضویت امارات در انجمن گاز مدیترانه شرقی به عنوان ناظر و رزمایش مشترک نیروی هوایی با یونان در ماه آگوست؛ اهمیت روزافزون امارات به عنوان یک بازیگر مهم در شرق مدیترانه را نشان می دهد. اتحاد امارات در سودان و اتیوبی همراه با افزایش نفوذ خود در سواحل این کشور اجازه می دهد تا مستقیما با ترکیه در منطقه آفریقا رقابت کند.

علاوه بر این؛ امارات متحده عربی می تواند استفاده از قدرت نرم و دیپلماسی را برای مهار نفوذ ترکیه گسترش دهد. مقررات گسترده امارات در مورد کیت های آزمایش، لباس های محافظ و مواد غذایی در سرتاسر خاورمیانه و شمال آفریقا در طی دوران اپیدمی کووید 19 با اقدامات مشابه ترکیه، رقابت دو کشور در حوزه قدرت نرم افزایش یافته است.

امارات متحده عربی همچنین می تواند با بازگشت سفیر تشکیلات خودگردان فلسطین به ابوظبی، نقش دیپلماتیک خود را در منازعه اسرائیل و فلسطین گسترش دهد و با همکاری روزافزون ترکیه با حماس مقابله کند. با ورود بحران در روابط امارات و ترکیه به چهارمین سال؛ استراتژی ابوظبی برای مهار نفوذ ترکیه در خاورمیانه در آستانه فروپاشی است. بنابراین در این شرایط امارات متحده عربی ممکن است از راهبرد مهار توسعه طلبی ترکیه در خاورمیانه به سمت استراتژی رقابت خارج از منطقه و قدرت نرم تاکید کند. این ارزیابی مجدد استراتژیک می تواند به امارات کمک کند تا در ماه های آینده در مهار ترکیه موفق تر باشد.