لیله‌الرغائب، شبی برای تجلی مهربانی خدا
به گزارش راهبرد معاصر؛ با اینکه در ادبیات دینی میان شب و روزها هیچ تفاوتی نیست و هر لحظه جلوه‌ای از خداوند متعال است، اما هستند لحظاتی که به توصیه اهل‌بیت(ع) امید به لطف خداوند در آنها بیشتر بوده و باید نسبت به آنها توجّه خاصی کرد. شب لیله‌الرغائب از جمله شب‌هایی است که جزو شب‌های پر فضیلت شناخته شده و برای آن اعمال خاصی نیز در کتب روایی ذکر شده است.
در فضیلت این شب چنین آمده که هر کس اعمال آن را به جای بیاورد، ان شاء‌الله حاجت‌های او برآورده خواهد شد؛ در کتاب شریف مفاتیح‌الجنان به نقل از پیامبر اکرم(ص) در فضیلت این شب نقل شده است که حضرت فرمود: «از شب جمعه اول ماه رجب غفلت نکنید. همانا آن شب شبی است که ملائکه آن شب را لیله‌الرغائب می‌نامند و در آن شب وقتی یک سوم شب گذشت هیچ ملکی در آسمان و زمین باقی نمی‌ماند مگر این که در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند و خداوند خطاب به آنها می‌فرماید: ای ملائکه من؛ هر چه در دل دارید از من بخواهید و ملائکه می‌گویند: ای خدای ما حاجت ما از تو این است که روزه گیرندگان ماه رجب را ببخشی و خداوند در جواب آنها می‌فرماید: این کار را انجام دادم».
لیله‌الرغائب، بهانه خداوند برای بخشش انسان‌ها
برای چنین شب بافضیلتی نیز اعمالی از سوی اهل‌بیت(ع) ذکر شده است. در روایتی پیامبر اکرم (ص) پس از توصیف لیله‌الرغائب فرمودند: «امّا کسی که روز پنج شنبه اوّل ماه رجب را روزه می‌گیرد و سپس بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز بخواند و بعد از فراغت از نماز هفتاد مرتبه صلوات بفرستد و بگوید: اللهم صلّ علی محمد و علی آله و سپس سجده کند و در سجده هفتاد مرتبه بگوید: سبّوح قدوس رب الملائکه و الروح و سپس سر از سجده بردارد و بگوید: ربّ اغفر و ارحم و تجاوز عمّا تعلم، إنّک انت العلّی الأعظم و سپس دوباره به سجده رود و هفتاد مرتبه بگوید: سبوح قدّوس ربّ الملائکه و الرّوح و بعد از آن در سجده حاجت خود را بطلبد انشاء الله بر آورده می‌شود».
همچنین در ادامه روایت آمده است: «در هر یک از نماز یک بار حمد، سه بار سوره قدر و دوازده بار سوره توحید خوانده شود. قسم به کسی که نفس من به دست اوست عبدی یا کنیزی نیست که این نماز را بخواند مگر این که جمیع گناهان او بخشیده می‌شود هر چند که به اندازه زبد دریا باشد و شفاعت می‌کند روز قیامت هفتصد نفر از اهل بیت خود را که مستحق آتش هستند و هر کس این نماز را بگذارد و چون شب اوّل قبر او شود، حق تعالی ثواب این نماز را به سوی او به صورتی نیکو و رویی گشاده می فرستد و با زبان فصیح به او می‌گوید: ای حبیب من بشارت باد تو را که نجات یافتی از هر شدت و سختی، گوید: تو کیستی؟ به خدا سوگند که من رویی بهتر از روی تو ندیدم و کلامی شیرین تر از کلام تو نشنیده ام و بوئی بهتر از بوی تو نبوئیدم، گوید: من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال بجا آوردی امشب به نزد تو آمدم تا حقّ تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من سایه بر سر تو خواهم افکند در عرصه قیامت پس خوشحال باش که هرگز خیر از تو معدوم نخواهد شد».
شبی برای رغبت به خدا و نه آرزو کردن
یکی از اشتباهات رایج در خصوص این شب تغییر محتوای آن است؛ بسیاری از ما لیله‌الرغائب را به شب آرزوها تعبیر کرده و حاجات خود را در این شب از خداوند مسئلت داریم، اما نظر بزرگان و علما خلاف این است. گرچه باید توجه داشت که درخواست از خداوند در هر لحظه از شب و روز امری نیکو محسوب می‌شود ولی نگاهی به تفسیر علمای دین از مفهوم چنین شبی قابل توجه است.
آیت‌الله جوادی آملی در یکی از جلسات درس اخلاق خود، لیله الرغائب را شب رغبت‌ها برشمرده و بیان داشت: «امیدواریم که در لیله‌الرغائب رغبت ما با رهبت ما هماهنگ باشد. هم از قهر و جلال خدا راهب باشیم، هم به مِهر و جمال خدا راغب باشیم؛ رغبت یعنی میل نه آرزو.
لیله‌الرغائب به معنای شب آرزوها نیست، بلکه شب رغبت‌ها و گرایش‌ها و مجذوب‌شدن‌ها است لذا آن انجذاب و گرایش و میل و شوق را می‌گویند رغبت، در برابر رهبت. خدای سبحان جنّاتی دارد که ما را به آنها ترغیب کرده و برای روح ما هم بهشتی دارد که ما را به آن هم ترغیب کرده است». به کلام دیگر این لیله‌الرغائب در اصل شبی برای توجه به عواملی است که خداوند به وسیله آنها در وجود انسان رغبت و شوق برای عبادت ایجاد می‌کند.
لیله‌الرغائب در فضای مجازی
نکته جالب در این میان واکنش کاربران فضای مجازی نسبت به این امر دینی است. از سویی شاهد انتشار گسترده محتوای متنوعی در این زمینه هستیم که محور همه آنها توجه به ذات حضرت حق و ارتباط قلبی با خداوند است. از سوی دیگر با توجه به لطافتی که در ذات چنین شبی نهفته بوده، شاهد هستیم که موجی از مهربانی، نوع‌دوستی و خیرخواهی کاربران برای همدیگر و جامعه به راه افتاده که ناگفته پیداست اثرات معنوی آن بر جامعه‌مان پربرکت خواهد بود.