واکنش‌ها به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی
توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، واکنش‌هایی را به همراه داشت، از یک سو تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای از این اقدام ابراز تأسف کرد و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا آن را گام برداشتن در مسیری اشتباه خواند و از سوی دیگر نماینده روسیه ابراز امیدواری کرد که این توقف طولانی نشود.
به گزارش راهبرد معاصر، روز سه‌شنبه پنجم اسفند ماه در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، نظارت‌های فراپادمانی و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی که براساس برجام مورد پذیرش ایران قرار گرفته بود، متوقف شد.
پس از آنکه ایران در پی خروج یکجانبه آمریکا از برجام و یک سال صبر، پنج گام را در راستای کاهش تعهدات برجامی برداشت و عملا هیچ اتفاقی در راستای اجرای تعهدات اروپایی‌ها رخ نداد، مجلس شورای اسلامی آذرماه امسال طرح دوفوریتی اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران را تصویب و پس از تصویب آن در هیأت وزیران، دولت ایران هفته گذشته در نامه‌ای آژانس بین‌المللی را از قصد خود برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و نظارت‌های فراتر از پادمان مطلع کرد.
پس از آن بود که «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهاد داد که به ایران سفر کند و شنبه شب دوم اسفند ماه به تهران آمد و روز یکشنبه سوم اسفند ماه و دو روز قبل از اجرای قانون مجلس، رایزنی‌هایی را با «علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی و همچنین «محمدجواد ظریف» صورت داد.
در ساعات پایانی یکشنبه شب سوم اسفند ماه نیز بیانیه مشترک سازمان انرژی اتمی و آژانس منتشر و در آن عنوان شد که ایران تصمیم مجلس را عملیاتی خواهد کرد. البته یک تفاهم موقت سه ماهه نیز بین ایران و آژانس حاصل شد. براساس این بیانیه، ایران و آژانس تفاهم کردند اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به طور کامل متوقف شود و صرفا تعهدات پادمانی ایران اجرا شود. بر این اساس، طبق قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچگونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌شود.
در این تفاهم، عنوان شد که ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات برخی فعالیت‌ها و تجهیزات نظارتی را که در پیوست مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می‌ماند. چنانچه ظرف ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد، در غیر این صورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.
بیانیه ایران و آژانس نیز واکنش‌هایی را به همراه داشت، «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از توافق بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سفر «رافائل گروسی» به ایران استقبال کرد و گفت: «این توافق به ما فرصت و زمان مورد نیاز برای تلاش در جهت احیای برجام را می‌دهد.»
* قانون مجلس کلید خورد
در نهایت از ساعات ابتدایی روز سه‌شنبه پنجم اسفند ماه مصوبه مجلس کلید خورد و وارد فاز اجرایی شد. در همین خصوص نیز «کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس اعلام کرد: همه دسترسی‌های تکمیلی آژانس از نیمه شب امشب متوقف می‌شود و از ساعت ١٢ امشب چیزی به نام تعهدات فراتر از پادمان نداریم و دستورات لازم به تاسیسات هسته‌ای صادر شده است.
«کاظم غریب آبادی» (+) همچنین در مصاحبه‌ای در این خصوص عنوان کرد: طبق دستورالعملی که بعدازظهر (دوشنبه) از جانب مسؤولان سازمان انرژی اتمی به مدیران عامل هسته‌ای در کشور ابلاغ شد، دستور دادند که تمام اقدامات لازم را از ساعت صفر روز سه شنبه ۵ اسفند برای اجرای مصوبه مجلس باید انجام دهند؛ بر این اساس تمام اقدامات از همان موعد اتخاذ شد و آژانس هم در جریان قرار گرفت.
البته پیش از این نیز دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اعلام کرده بود که این اقدام ایران به منزله خروج از برجام و توقف همکاری با آژانس نیست.
روز سه‌شنبه نیز «محمدجواد ظریف» در توئیتی درباره اجرای قانون مجلس نوشت: به الزام قانون، ما اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کردیم. این اقدام کاملا در انطباق با بند ۳۶ برجام است، چرا که:
- رئیس جمهور آمریکا هنوز نقض از سوی ایالات متحده را متوقف نکرده
- سه کشور اروپایی به عدم رعایت تعهداتشان ادامه می‌دهند
تفاهم با گروسی نشان‌دهنده حسن نیت ماست. تمام اقدامات جبرانی بازگشت‌پذیر هستند.
«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا (+) نیز یک روز قبل از اجرای این تصمیم نسبت به آن ابراز نگرانی کرد و گفت: «ما از اقدام ایران در فاصله گرفتن بیشتر از پایبندی به تعهدات هسته‌ای خود نگران هستیم».
* بیانیه تروئیکای اروپایی
اجرای تصمیم مجلس به صدور بیانیه وزرای خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام انجامید. «دومینیک راب»، وزیر خارجه انگلیس، «هایکو ماس»، وزیر امور خارجه آلمان و «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه روز سه‌شنبه از این اقدام ابراز تأسف کرده و این اقدامات را نقض بیشتر تعهدات ذیل برجام خواندند.
سه وزیر اروپایی در این بیانیه از ایران خواستند تمامی اقداماتی که باعث کاهش شفافیت می‌شود را به عقب برگردانده و همکاری‌های کامل و به موقع را با آژانس اتمی به عمل آورد.
«جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز شامگاه سه‌شنبه در اندیشکده «شورای آتلانتیک» طی اظهاراتی گفت: «باید از فرصت ایجاد‌شده در نتیجه توافق ایران و آژانس اتمی برای بازگرداندن برجام به مسیر اصلی استفاده کنیم. این مستلزم بازگشت ایران به رعایت کامل تعهدات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها است. توافق هسته‌ای، فقط توافق در زمینه هسته‌ای نبود بلکه توافق هسته‌ای و اقتصادی بود.»
«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در واکنش به این اقدام ایران گفت که ایران به سوی مسیر اشتباهی گام بر می‌دارد و در حال فاصله گرفتن بیشتر از تعهداتش در توافق هسته‌ای است.
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش نیز در این خصوص در پیامی توئیتری نوشت: «مطابق با قانون ملی، ایران سه‌شنبه پروتکل الحاقی را تعلیق کرد. اجازه دهید امیدوار باشیم که تعلیق زیاد طول نکشد و این ابزار راستی آزمایی مهم تحت تلاش‌های سیاسی برای بازیابی اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک از سر گرفته شود.»/ فارس