آغاز شمارش معکوس رونمایی از طرح معامله قرن؛ چالش‌های پیش‌رویِ واشنگتن

به گزارش راهبرد معاصر؛ با برگزاری انتخابات کنیست (پارلمانی) در اراضی اشغالی، شمارش معکوس برای رونمایی از طرح «معامله قرن» توسط ایالات متحده آمریکا آغاز شده است. علت این مسأله هم آن است که پیشتر «جرد کوشنر» مشاور و داماد رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرده بود که طرح معامله قرن در فروردین‌ماه و پس از برگزاری انتخابات کنیست رژیم صهیونیستی رونمایی خواهد شد. از همین روی، اکنون توجه بسیاری از رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به کاخ سفید دوخته شده است تا از جزئیات طرح مذکور رونمایی شود. تلاش آمریکایی‌ها برای تحمیل معامله قرن به فلسطینیان درحالی صورت می‌گیرد که این طرح یک طرح تماما صهیونیستی است. برهیچکس پوشیده نیست که طرح معامله قرن تنها متضمن حقوق صهیونیست‌هاست و نه فلسطینیان. درست به همین دلیل است که قاطبه گروه‌های فلسطینی از حماس گرفته تا فتح، با اجرایی شدن معامله قرن قویا مخالفت می‌کنند.

ایالات متحده آمریکا برای عملیاتی ساختن طرح مد نظر خود که در واقع با هدف تأمین منافع رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی ارائه شده است، به حمایت کشورهای عربی ـ یا به دلیل همجواری آن‌ها با اراضی اشغالی و یا به دلیل نقشی که در معامله قرن برای آن‌ها در نظر گرفته شده است ـ نیاز مبرم دارد. البته آمریکایی‌ها تاکنون موفق به جلب حمایت بسیاری از شیخ‌نشینان عرب همچون حکام سعودی، بحرین، امارات، کویت و ... از طرح خود نیز شده‌اند. این اتفاق درحالی رخ داده است که سران کشورهای عربی خود به خوبی می‌دانند که طرح مذکور هیچیک از حقوق اولیه و اساسی ملت فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسد و هدف نهایی آن تأمین منافع صهیونیسم و اجبار فلسطینیان به پذیرش این منافع و مصالح است.

مهمترین چالش‌های ایالات متحده در مسیر رونمایی از معامله قرن

1. شروط مصر؛ چالش واشنگتن در مسیر رونمایی از معامله قرن

ایالات متحده آمریکا در آستانه رونمایی از طرح معامله قرن و عملیاتی ساختن آن با چالش‌هایی نیز مواجه است؛ چالش‌هایی که اگر به هر دلیلی در آینده نزدیک حل و فصل نشوند، بدون شک به تعویق رونمایی از طرح مذکور منجر خواهد شد. یکی از مهمترین چالش‌هایی که آمریکایی‌ها در این زمینه با آن مواجه هستند، شروطی است که مصر به عنوان یکی از طرف‌های تأثیرگذار در عرصه تحولات اراضی اشغالی، به طرف آمریکایی ارائه کرده است.

پیشتر نیز پایگاه عرب‌زبان «العربی الجدید» با انتشار گزارشی اعلام کرده بود: «مصر و «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهوری این کشور نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای را در معامله قرن ایفا می‌کنند». به همین دلیل است که ایالات متحده آمریکا به شدت نسبت به هرگونه مخالفت احتمالی قاهره با طرح خود درخصوص مسأله فلسطین و تأمین منافع تل‌آویو، احساس نگرانی می‌کند.

مهمترین دغدغه و نگرانی قاهره درخصوص معامله قرن این است که این طرح به صورت تلویحی قصد دارد اسکان آوارگان فلسطینی را به کشورهای عربی تحمیل کند؛ کشورهایی که از قضاء مصر در رأس آن‌ها قرار دارد. ازهمین روی، مقامات مصری بارها در مکاتبات و گفتگوهای خود با مسئولان کاخ سفید تأکید کرده‌اند که هرگونه حمایت از معامله قرن مشروط به عدم تحمیل اسکان آوارگان فلسطینی به اراضی‌شان است.

براساس طرح معامله قرن، ایالات متحده آمریکا قصد دارد در یک بازه زمانی معین، آوارگان فلسطینی را به مناطقی ازجمله «الشیخ زوید»، «رفح» و «العریش» که در صحرای سینا واقع شده و جزئی از ارضی مصری محسوب می‌شوند، سوق دهد. این همان چیزی است که با مخالفت سرسختانه مصری‌ها مواجه شده است.

سفر کنونی «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهوری مصر به ایالات متحده آمریکا نیز با هدف بررسی طرح معامله قرن و ملاحظات مصر در این خصوص، صورت گرفته است. السیسی در آستانه رونمایی از معامله قرن به واشنگتن رفته تا به صورت مستقیم و صریح، شروط مصر برای حمایت از این طرح را به سمع و نظر مقامات آمریکایی و در رأس آن‌ها دونالد ترامپ، برساند.

علاوه‌بر شرط عدم اسکان آوارگان فلسطینی در اراضی مصری، مقامات قاهره موافقت خود با معامله قرن را منوط به تحقق شروط دیگری نیز کرده‌اند. ازجمله این شروط، افزایش کمک‌های مالی و نظامی ایالات متحده آمریکا به قاهره است؛ کمک‌هایی که به صورت سالانه به مصری‌ها تحویل داده می‌شود. این درحالی است که قاهره همچنین کمک جدی ایالات متحده آمریکا برای برچیدن ریشه تکفیری‌ها در صحرای سینا را در قبال موافقت با معامله قرن، خواستار شده است.

برهمین اساس، می‌توان از شرط و شروط مقامات قاهره به عنوان یکی از بزرگترین چالش‌ها در مسیر رونمایی از طرح معامله قرن یاد کرد؛ به ویژه اینکه اخیرا «سامح شکری» وزیر خارجه مصر نسبت به شکست طرح مذکور درصورت عدم پاسخ مناسب واشنگتن به دغدغه‌های قاهره، هشدار داده بود.

2. اردن و چالشی به نام وطن جایگزین

در طرح معامله قرن که آمریکایی‌ها قصد دارند به زودی از آن رونمایی کنند، قرار است اردن نقش «وطن جایگزین» را ایفا کند. این بدان معناست که اردن نیز همچون مصر به عنوان کشوری که باید از آوارگان فلسطینی استقبال به عمل آورده و آن‌ها را به صورت دائم در اراضی خود اسکان دهد، در نظر گرفته شده است.

این مسأله همچون مقامات مصری، خشم مقامات اردنی را نیز به دنبال داشته است و آن‌ها نیز همچون مقامات قاهره اعتراض شدیداللحن خود به واشنگتن درخصوص برخی محورهای معامله قرن را اعلام کرده‌اند. در واقع، مقامات اردنی به بند «کنفدراسیون مشترک» که در معامله قرن آمده است، معترض هستند. بر اساس این بند، بخشی از اراضی اشغالی و همچنین قسمتی از اراضی اردن تحت عنوان «کنفدراسیون مشترک» شناخته خواهند شد که برقراری امنیت آن را نیز صهیونیست‌ها برعهده خواهند داشت.

مقامات اردنی به همتایان آمریکایی خود ابلاغ کرده‌اند که نقش معامله قرن نه‌تنها وحدت اراضی‌شان را تهدید می‌کند، بلکه ضربه‌ای به حاکمیت ملی آن‌ها نیز تلقی می‌گردد، چراکه نیروهای بیگانه (نیروهای صهیونیست) طبق طرح مذکور، برای تأمین امنیت بخشی از اراضی آن‌ها وارد عمل خواهند شد. برهمین اساس، امان این بخش از معامله قرن را در تعارض با امنیت ملی خود قلمداد می‌کند.

درهمین حال، مقامات اردنی این مسأله را نیز مد نظر دارند که در طرح آمریکایی ـ صهیونیستی «معامله قرن» واشنگتن و تل آویو قصد دارند تا اداره اماکن اسلامی در فلسطین اشغالی و به ویژه مسجدالاقصی را از دستِ وزارت اوقاف و امور مقدساتِ اسلامیِ اردن خارج سازند؛ کما اینکه در طرح تشکیل کنفدراسیون مشترک مسئولیت تأمین امنیت مسجدالاقصی صراحتا به تل آویو واگذار شده است.

3. پیشنهاد رشوه مالی؛ راهکار تکراری آمریکا برای رفع چالش

ایالات متحده آمریکا اما برای رفع چالش‌های مذکور، همان راهکار تکراری خود یعنی پیشنهاد رشوه مالی را در دستور کار خود قرار داده است. طبق آخرین گزارش‌ها، مقامات آمریکایی به منظور پایان  دادن به چالش برخی مخالفت‌های مصر و اردن به عنوان بازیگران اصلی معامله قرن، پیشنهاد رشوه مالی هنگفتی را به آن‌ها داده‌اند تا شاید از این رهگذر، موانع موجود در مسیر معامله قرن برداشته شود.

درهمین ارتباط، روزنامه «الأخبار» لبنان اخیرا با انتشار گزارشی در خصوص روند رایزنی‌های ایالات متحده آمریکا با طرف‌های عربی به منظور جلب رضایت و حمایت‌ آن‌ها از معامله قرن، فاش کرده است: «آمریکایی‌ها به مقامات مصر و اردن پیشنهاد داده‌اند که در صورت موافقت آن‌ها با معامله قرن، مبلغی در حدود 100 میلیارد دلار توسط واشنگتن به آن‌ها پرداخت خواهد شد».

این روزنامه لبنانی در گزارش خود اعلام کرده است: «پیشنهاد اعطای رشوه از سوی آمریکایی‌ها به قاهره و امان پس از اعتراضات شدید مقامات دو کشور به برخی بندهای معامله قرن، صورت گرفته است. مقامات مصر و اردن معتقدند که برخی بندهای معامله قرن، خطوط قرمز آن‌ها را نقض کرده و همچنین حاکمیت ملی و سیاسی‌شان را خدشه‌دار خواهد کرد. به همین دلیل آن‌ها در برابر پیشنهاد وسوسه‌انگیز 100 میلیارد دلاری قرار گرفته‌اند».

البته به نظر نمی‌رسد که آمریکایی‌ها به صِرف پرداخت مبلغ 100 میلیارد دلار بتوانند مصر و اردن را نسبت به حمایت از معامله قرن ترغیب کنند. بدون شک، ایالات متحده آمریکا در کنار پرداخت رشوه مالی مجبور به ایجاد تعدیلاتی در برخی از بندهایی است که حاکمیت ملی اردن و مصر را به صورت جدی تهدید می‌کند.

4. لبنان؛ چالشی جدی‌تر از مصر و اردن

افزون بر آنچه که گفته شد، ایالات متحده آمریکا برای لبنان نیز نقشی را در معامله قرن در نظر گرفته است؛ نقشی که بی‌شباهت با نقش اردن و مصر در این طرح، نیست. آمریکایی‌ها بخش‌هایی از اراضی لبنان را نیز برای اسکان آوارگان فلسطینی در نظر گرفته‌اند و تاکنون موفق به جلب رضایت مقامات بیروت در این خصوص نشده‌اند.

درحال حاضر، لبنان پذیرای حدود 170 هزار تَن از آوارگان فلسطینی در اراضی خود است؛ آوارگانی که در 5 استان لبنان سکونت می‌گزینند. آمریکایی‌ها در طرح معامله قرن قصد دارند ضمن ابقای دائمی آوارگان کنونی در خاک لبنان، بخشی دیگر از آوارگان را نیز به اراضی این کشور سوق دهند تا به زعم خود برای همیشه به پرونده محوری «بازگشت آوارگان» پایان داده باشند.

عدم رضایت دولتمردان لبنانی به طرح آمریکایی‌ها برای ابقای دائمی آوارگان فلسطینی در خاکشان از یک سوی و نزدیکی آن‌ها به گروه‌های فلسطینی از سوی دیگر، خود نیز به چالش دیگری در مسیر معامله قرن تبدیل شده است و موجی از نگرانی را در صفوف آمریکایی‌ها در آستانه رونمایی از این طرح، ایجاد کرده است.

درهمین ارتباط، روزنامه «البناء» لبنان با اشاره به مخالفت قاطعانه این کشور با طرح معامله قرن، می‌نویسد: «با شرایطی که پیش می‌رود، معامله قرن محکوم به شکست بوده و هیچگونه توفیقی را حاصل نخواهد کرد». پر واضح است که چالشِ مخالفت لبنان با معامله قرن، همچون مصر و اردن با پیشنهاد رشوه مالی قابل حل و فصل نخواهد بود، چراکه دولت و پارلمان این کشور رابطه نزدیکی با گروه‌های مقاومت در فلسطین دارند.

5. انتخابات کنیست و رفع یک دغدغه

به نظر نمی‌رسد که نتایج انتخابات کنیست (پارلمانی) رژیم صهیونیستی تأثیر محسوسی در ماجرای طرح معامله قرن داشته باشد؛ هرچند که مشخصا رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا پیش از برگزاری انتخابات، «بنیامین نتانیاهو» را برای اجرایی ساختن این طرح بر رقیب او یعنی «بنی گانتس» ترجیح می‌داد و به همین دلیل به صورت علنی از وی حمایت به عمل می‌آورد. ترامپ، نتانیاهو را مدیون خود می‌داند و معتقد است که وی با پشتیبانی از طرح کنونی واشنگتن، باید اقدامات آمریکا در حمایت از تل‌آویو ازجمله اقدام آن در انتقال سفارت واشنگتن به قدس اشغالی را به نوعی جبران کند. برهمین اساس، برای ایالات متحده، هیچکس همچون نتانیاهو جهت حمایت از معامله قرن، بهتر نخواهد بود؛ هدفی که با توجه به نتایج انتخابات کنیست، به نظر می‌رسد برای ترامپ محقق شده است.

درهمین ارتباط، «بنیامین نتانیاهو» بارها حمایت تمام قد خود از معامله قرن را اعلام کرده است. وی با بیان اینکه معامله قرن یک طرح بسیار بزرگی است، تأکید کرده است: «معامله قرن این اجازه را به ما می‌دهد که قدس را تقسیم نکنیم».

وی اخیرا نیز جزئیات جدیدی را از معامله قرن فاش ساخته و گفته است: «در معامله قرن هیچ شهرک و شهرک‌نشینی حذف نخواهد شد و کنترل تمامی نواحی منطقه غرب اردن در دست ما باقی خواهد ماند». این درحالی است که هرچند «بنی گانتس» رقیب انتخاباتی نتانیاهو نیز مخالفت چندانی با معامله قرن نداشت، اما پیش از انتخابات، برخی نگرانی‌ها درخصوص حمایت بی‌چون و چرای او با این طرح، در محافل آمریکایی وجود داشت.

گانتس در آستانه برگزاری انتخابات کنیست خود درخصوص معامله قرن گفته بود: «در صورتی که من پست نخست‌وزیری را عهده‌دار شوم، احتمالا رونمایی از طرح معامله قرن به تعویق افتد». درهر صورت باتوجه به پیروزی حزب متبوع نتانیاهو در جریان انتخابات کنیست، یکی از دغدغه‌های ترامپ درخصوص معامله قرن رفع شد، اما چالش‌های پیش‌گفته همچنان به قوت خود باقی است.