معنای روابط ایران و چین برای آمریکا چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر، اگر چه در رسانه های بین المللی، در مورد توافق نامه راهبردی چین و ایران بحث های گسترده ای شکل گرفته است؛ اما ایران تنها بازیگر منطقه ای نیست که به همکاری استراتژیک با چین اقدام کرده است. در طی سال های 2016 و 2018م، به ترتیب عربستان سعودی و امارات متحده عربی به سمت همکاری استراتژیک با چین قدم برداشته اند. بر اساس گزارش ردیابی مسیر سرمایه‌های جهان؛ پکن در بین سال های 2008 تا 2019م، نزدیک به 62.55 میلیارد دلار در عربستان سعودی و امارات متحده عربی سرمایه گذاری کرده است.

از منظر اقتصادی، چین یکی از بزرگترین وارد کننده انرژی از منطقه خاورمیانه می باشد و همچنین در صادرات کالا به این منطقه نقش مهمی را ایفاء می کند. سیاست « محور شرق» ایران می تواند چین را به خریدار رسمی نفت ایران تبدیل و نفوذ پکن را در بازار ایران تقویت نماید. بر اساس ابتکار "یک کمربند و  یک راه" ؛ چین به طور پیوسته در حال گسترش نفوذ سیاسی و سرمایه گذاری اقتصادی در تنگه هرمز و خلیج فارس می باشد که اکنون به عرصه جدید رقابت بین پکن و واشنگتن تبدیل شده است.

علاوه بر این؛ چین به دنبال ثبات در محیط امنیتی است که به سرمایه گذاری زیرساختی این کشور در منطقه کمک می کند. مقامات چینی بر این عقیده هستند که فرصت های رشد و توسعه از طریق ابتکار یک کمربند و یک راه می توانند تنش ها را در منطقه خاورمیانه کاهش دهد. در این راستا؛ چین، سرمایه گذاری گسترده ای در ایران انجام داده است و آخرین نمونه آن، قرارداد خط ریلی 538 میلیون دلاری می باشد. سیاست « محور شرق» ایران به معنای ایجاد روابط مستحکم و پایدار با غول های قاره آسیا یعنی چین و روسیه می باشد. اکنون چین و ایران، توافق نامه ای را به امضا رسانده اند که یک نقشه راه برای 25 سال آینده می باشد که از مولفه های سیاسی، راهبردی، اقتصادی و فرهنگی برای بهبود و ارتقا روابط بین دو کشور تشکیل شده است.

توافق نامه راهبردی 25 ساله از یک سو بر مشارکت موثر ایران در ابتکار کمربند و جاده و از سوی دیگر بر سرمایه‌گذاری گسترده پکن در حوزه های زیرساختی، مالی و بانکی ایران تاکید دارد. از بعد راهبردی – سیاسی؛  این توافق نامه می تواند زمینه ارتقاء همکاری در موضوعات متقابل از جمله تقویت زیرساخت های دفاعی، مقابله

استراتژی فشار حداکثری ایالات متحده آمریکا باعث شد تا پکن در میانه فضای تهدیدات و تحریم ها؛ به شریک و متحد اقتصادی و سیاسی قابل اعتماد برای ایران تبدیل شود. بنابراین پس از خروج ایالات متحده از برجام؛ در میان مقامات ایران، سیاست « محور شرق» از اعتبار بیشتری برخوردار شده است. در واقع تحریم های اقتصادی علیه ایران باعث توسعه و گسترش روابط اقتصادی بین تهران و پکن شده است و این کشور را  به بزرگترین شریک تجاری ، خریدار نفت و سرمایه گذار خارجی در ایران تبدیل کرده است. 

روابط ایالات متحده آمریکا و ایران و پیامدهای آن برای چین

یکی از نقاط مشترک ایالات متحده و چین در این است که هر دو از درگیری و جنگ در منطقه گریزان هستند. چین و ایران منافع مشترکی دارند و آن ها اساسا با سیاست های خشونت آمیز و قهری نظیر تغییر نظام سیاسی مخالف هستند. تحریم های ایالات متحده آمریکا و سایر اقدامات جسورانه و تحریک آمیز باعث عدم اطمینان در تجارت شده و این امر بخش عمده ای از تعاملات اقتصادی چین با ایران را به تعویق می اندازد. اگرچه این سیاست‌ها ممکن است چین و ایران را به سمت کاهش واردات و صادرات از یکدیگر سوق دهد و به دنبال گزینه‌های جایگزین باشند؛ اما در مجموع سیاست های اعمالی واشنگتن باعث توقف کامل مبادلات چین و ایران نمی گردد.

عدم مداخله چین در منطقه به عنوان تضمین کننده امنیت نشانگر این است که پکن نمی خواهد در تنش های نظامی احتمالی در منطقه هزینه بپردازد و به همین ترتیب استراتژی امنیتی این کشور در خلیج فارس ناشناخته است. از این رو محتمل به نظر می رسد که در آینده ، این کشور همچنان به سیاست عدم مداخله در منطقه ادامه دهد. از بعد دیپلماتیک، تا زمانی که اقدامات یکجانبه واشنگتن تداوم داشته باشد؛ همکاری پکن و تهران افزایش می یابد؛ اما این توسعه همکاری ها باعث نمی شود که دو کشور از این ائتلاف برای مقابله مستقیم با واشنگتن استفاده کنند. در حالت حاضر به دلیل انفعال دولت بایدن در بهبود روابط با ایران و عدم ارائه پیشنهاد برای حل و فصل بنیادین جنگ تجاری با چین؛ پکن تمایلی ندارد به ایالات متحده آمریکا در بازنگری نفوذ و حضورش در منطقه خاورمیانه کمک کند.

هنوز مشخص نیست که بخش های تجاری و بانکی ایالات متحده آمریکا تا چه اندازه مایل به کاهش تحریم ها و تعامل با ایران خواهند بود. اما ایالات متحده باید برای جلوگیری از بروز بحران با ایران؛ سیاست خود را در مقابل این کشور مورد بازنگری قرار دهد و مسیر را برای دور جدیدی مذاکرات با ایران هموار نماید. در غیر این صورت، ما می توانیم این انتظار را داشته باشیم که چین بدون این که واشنگتن را تحریک کند؛ روابط خود را با تهران تقویت می کند.