میزان مالیات و معافیت در طرح مالیات بر عایدی سرمایه چقدر است؟

به گزارش راهبرد معاصر، در ایران از سرمایه هایی که در مسیر تولید است مالیات اخذ می شود و مطابق قانون 25 درصد از سود شرکت ها مشمول مالیات است و اضافه برآن در ایران قیمت ها توسط دولت کنترل می شود که این امر درواقع یک مالیات مضاعف است. درصورتیکه از فعالیت های تولیدی مالیات دریافت می شود در بازار سرمایه گذاری  که عایدی سرمایه بیشتر به ثروتمندان می رسد مالیاتی دریافت نمی شود و عده ای رانت خوار و سود جو با دریافت  وام های کلان و بدون بازپرداخت اقدام به ثروت اندوزی کنند. کارشناسان معتقدند برای برون رفت از وضعیت بحرانی اقتصاد ایران لازم است طرح مالیات برعایدی سرمایه به اجرا درآید تا هم بازار به ثبات رسیده و هم کالا با قیمت پایین تری به دست مصرف کننده واقعی برسد. 

میزان مالیات و معافیت درنظر گرفته شده در طرح مالیات بر عایدی سرمایه چقدر است؟

کارشناسان تاکید دارند با توجه به معافیت‌های درنظرگرفته شده در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، بیش از ۹۵ درصد مردم از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند.

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد بیشتر درآمد ثروتمندان ناشی از ثروت است و نه کار کردن. در واقع، با افزایش درآمد‌ها سهم درآمد حاصل از کار کردن از کل درآمد‌های افراد کاهش می‌یابد و در عوض سهم درآمد حاصل از عایدی سرمایه افزایش می‌یابد.

یکی از پایه‌های مالیاتی ضروری برای کاهش نابرابری و عدالت مالیاتی، مالیات بر عایدی سرمایه (CGT) است. تجربه سایر کشور‌ها نشان می‌دهد که این پایه مالیاتی با کاهش فعالیت‌های سوداگرانه و سفته‌بازی باعث تنظیم‌گری و کنترل قیمت‌ها در بازار‌های اقتصادی می‌شود.

با توجه به تعلل غیرقابل توجیه دولت روحانی برای ایجاد این پایه مالیاتی ضروری، نمایندگان مجلس یازدهم دست به کار شدند و کلیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه در جلسه علنی مورخ ۵ خردادماه به تصویب مجلس رسید. قرار است جزئیات این طرح در آینده نزدیک در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار گیرد.

علی رغم اینکه کارشناسان تاکید دارند با توجه به معافیت‌های درنظرگرفته شده در این طرح، بیش از ۹۵ درصد مردم از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند، ولی همچنان در فضای جامعه درباره این موضوع نگرانی‌هایی وجود دارد.

در تصویر زیر، جزئیات مالیات و همچنین میزان معافیت مالیاتی براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه آمده است:

کدام معاملات طلا از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف است؟

براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه ، عایدی ناشی از خرید و فروش طلا برای هر فرد به  اندازه معافیت ماده 84 قانون مالیات های مستقیم یعنی معادل 48 میلیون تومان عایدی در سال 1400، از پرداخت این پایه مالیاتی معاف هستند. براساس این طرح ،خرید و فروش طلا کمتر از یک سال، مشمول 30 درصد و بیشتر از 3 سال مشمول 10 درصد مالیات بر عایدی سرمایه خواهند بود. براساس طرح مذکور ، معافیت ها در زمینه ارز عبارتند از :

1.  طلا و جواهرات خریداری شده قبل از اجرای قانون تا میزان 100 گرم طلا 18 عیار تا 6 ماه پس از اجرای قانون برای هر

2. فرد عایدی برای هر فرد به اندازه معافیت ماده 84 قانون مالیات های مستقیم (48 میلیون تومان عایدی در سال 1400)

    

3.  عایدی طلافروشان دارای پروانه کسب

کدام معاملات خودرو از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند؟

براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه، خرید و فروش یک خودرو برای هر فرد بالای ۱۸ سال و همچنین فروش خودرو بیشتر از ۳ سال بعد از خرید آن، از پرداخت این پایه مالیاتی معاف هستند.براساس این طرح، خرید و فروش خودرو کمتر از یک سال، مشمول ۳۰ درصد و بیشتر از ۳ سال معاف از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه خواهند بود. براساس طرح مذکور، معافیت‌ها در زمینه خودرو عبارتند از:

الف- وسایل نقلیه خریداری شده قبل از اجرای قانون در صورت فروش به مدت یک سال

ب- یک وسیله نقلیه برای هر فرد بالای ۱۸ سال

کدام معاملات املاک از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف است؟

براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه، یک ملک مسکونی برای هر فرد بالای ۱۸ سال، انتقال املاک بین اعضای خانواده و هم‌چنین اولین انتقال املاک نوساز و نیمه‌ساخته، از پرداخت این پایه مالیاتی معاف هستند.

براساس این طرح، خرید و فروش املاک کمتر از یک سال، مشمول ۴۰ درصد و بیشتر از ۱۲ سال مشمول ۴ درصد مالیات بر عایدی سرمایه خواهند بود. براساس طرح مذکور، معافیت‌ها در زمینه املاک عبارتند از:

الف- املاک خریداری شده قبل از اجرای قانون در صورت فروش به مدت دو سال

ب-یک ملک مسکونی برای هر فرد بالای ۱۸ سال

ج-انتقال املاک بین اعضای خانواده

د-اولین انتقال املاک نوساز و نیمه ساخته

ه-باغات و زمین‌های زراعی خارج از شهر

و-انتقال املاک به صورت ارث، وصیت، وقف یا انتقال قهری.

یک خانواده ۵ نفره چقدر از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند؟

براساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه و در صورت معامله سالانه، خرید و فروش ۵ خودرو و ۵ ملک مسکونی و ۲۴۰ میلیون تومان طلا و جواهرات و ۲۴۰ میلیون تومان ارز‌های خارجی، میزان معافیت یک خانواده ۵ نفره از پرداخت این پایه مالیاتی است.براساس این طرح و در صورت معامله سالانه، معافیت‌ها برای یک خانواده ۵ نفره بدین صورت است:

الف- ۵ ملک مسکونی (یک ملک برای هر فرد بالای ۱۸ سال و انتقال بین اعضای خانواده)

ب- ۵ خودرو (یک خودرو برای هر فرد بالای ۱۸ سال)

ج- ۲۴۰ میلیون طلا و جواهرات (عایدی حاصل از فروش در سال ۱۴۰۰: ۴۸ میلیون برای هر نفر)

د- ۲۴۰ میلیون ارز‌های خارجی (عایدی حاصل از فروش در سال ۱۴۰۰: ۴۸ میلیون برای هر نفر)

کنترل تورم با اخذ مالیات بر عایدی سرمایه

برای جلوگیری از وقوع تورم افسار گسیخته در کشور می‌بایست اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در دستور کار مسئولان قرار بگیرد تا جلوی افزایش بی رویه سطح قیمت‌ها مخصوصا در کالا‌های مصرفی همچون مسکن و خودرو گرفته شود.

تورم بالای ایران سالهاست تبدیل به یک معضل اساسی شده که عدم ارائه راهکار دقیق برای اصلاح این وضعیت، مردم را نگران کرده است. افزایش چشمگیر نرخ ارز موجب شده نرخ تورم به حدود ۴۰ درصد و بیشتر هم برسد و البته معمولا افزایش قیمت در بازار‌هایی مثل خودرو، مسکن و طلا به مراتب بیشتر از نرخ تورم است. در واقع، کالا‌های اساسی که در حقیقت باید با قیمت پایین‌تری در اختیار مصرف کنندگان واقعی قرار گیرد، تبدیل به کالا‌های سرمایه‌ای شده‌اند که تنها سود‌های کلانی به جیب سوداگران و اخلال‌گران اقتصادی می‌ریزند. به عنوان مثال، براساس آمار‌های بانک مرکزی متوسط قیمت هر متر مربع مسکن در تهران در نیمه اول پارسال افزایشی ۲۰۰ درصدی در مقایسه با این قیمت در نیمه اول سال ۹۷ داشته و از حدود ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان به حدود ۲۰ میلیون تومان رسیده یعنی حدودا ۳ برابر شده است.

*مالیات بر عایدی سرمایه یک مالیات ضدتورمی است

براساس این گزارش، مالیات بر عایدی سرمایه (CGT)، به عنوان یک مالیات تنظیمی، برای تنظیم بازار از چند دهه قبل در بسیاری از کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه رواج یافته و جلوی افزایش بی‌رویه قیمت‌ها را در آن کشور‌ها گرفته و تورم را در آن‌جا تا حد قابل توجهی مهار نموده است. کارشناسان حاضر در همایش «نقد و بررسی طرح قانونی مالیات بر عایدی سرمایه» که اواسط تیرماه امسال برگزار شد هم بر این مسئله تاکید کردند. به عنوان مثال، مهدی موحدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد گفت: «مالیات بر عایدی سرمایه اساسا یک مالیات ضدتورمی است. نزدیک به هشتاد درصد نقدینگی به تقاضا‌های سوداگرانه اختصاص یافته است و بیشتر تسهیلات هم توسط بانک‌ها در این جهت تزریق شده است». همچنین وحید عزیزی کارشناس مالیاتی ضمن تاکید بر اینکه مالیات بر عایدی سرمایه ابزاری برای کنترل بازار‌های غیرمولد است، اظهار داشت: «یکی از ریشه‌های بوجود آمدن تورم نبود قانون مالیات بر عایدی سرمایه است».

*نگاهی به تجربیات جهانی در اجرای مالیات بر عایدی سرمایه

مالیات بر عایدی سرمایه در ۱۷۸ کشور اجرا می‌شود و هر کدام از این کشور‌ها به دلیل شرایط خاصی که در آن قرار دارند، اقدام به وضع مالیات بر عایدی سرمایه در بازار‌های مشخصی کرده‌اند. این مالیات در کشور‌هایی همچون آمریکا، انگلیس، فرانسه، ترکیه، ژاپن و چین وضع شده است.

برای مثال آمریکا از جمله کشور‌های توسعه‌یافته است که از سال ۱۹۱۳ مالیات بر عایدی سرمایه را اخذ می‌کند. در این کشور افراد و شرکت‌ها این مالیات را در مجموع خالص کل سود سرمایه خود می‌پردازند. نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در آمریکا متناسب با میزان حقوق افراد و تعداد افراد خانواده تعیین می‌شود و از صفر درصد برای افراد با درآمد کمتر تا ۲۰ درصد برای افراد با درآمد بالا متغیر است. در کشور فرانسه نیز مالیات بر عایدی سرمایه از سود فروش ملک در هنگام نقل و انتقال از فروشنده اخذ می‌شود. میزان این مالیات، ۳۶.۲ درصد است. همچنین در کشور ترکیه اگر فردی بخواهد ملک خود را قبل از سپری شدن ۵ سال از مدت تملک، به فروش برساند، باید مالیات مربوط به فروش ملک متناسب با میزان سود حاصل از فروش را بپردازد.

در ایران نیز با توجه به مشکلات ناشی از بی‌ثباتی بازار و افزایش بی‌رویه قیمت‌ها، ضرورت وجود این نوع مالیات شدیدا احساس می‌شود. در همین راستا طرح مالیات بر عایدی سرمایه با هدف کاهش سوداگری و حمایت از مصرف کننده واقعی در دستور کار مجلس قرار گرفته و کلیات آن به تصویب رسیده است.



*مالیات بر عایدی سرمایه، تنظیم‌گر اقتصاد ایران

با توجه به وضعیتی که امروز در بازار‌های مسکن، خودرو، طلا و ارز در کشور شاهد هستیم، علاوه بر وجود مالیات‌های درآمدی، نیاز به یک مالیات دقیق با قابلیت تنظیمی، تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه احساس می‌شود. علاوه بر این سرمایه‌ها در ایران به جای آنکه در بخش‌های تولیدی به گردش درآیند، به سمت سفته‌بازی و سوداگری در بازار‌های چهارگانه رفته‌اند. این فرآیند موجب شده تا کالا‌هایی مانند مسکن، خودرو، طلا و ارز با قیمت گزافی به دست مصرف کنندگان واقعی برسد. حتی در بعضی مواقع به دلیل کمبود این کالا‌ها یا قدرت کم خرید مردم، این کالا‌ها تنها توسط سوداگران دست به دست شده و احتکار می‌شوند. همین امر به تورم هرچه بیشتر دامن زده و تعادل بازار را بر هم می‌زند. برای مثال در شرایط فعلی خانه‌دار شدن زوج‌های جوان تبدیل به یک آرزوی دست نیافتنی شده است.

برای اصلاح این وضعیت آشفته که در اقتصاد ایران را دچار بحران کرده است، لزوم اجرای مالیات بر عایدی سرمایه بیش از پیش احساس می‌شود تا هم بازار به ثبات رسیده و هم کالا‌ها با قیمت پایین‌تری به دست مصرف کنندگان واقعی برسد. در همین راستا، ضرورت دارد بررسی جزئیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه که کلیات آن در صحن علنی مجلس به تصویب رسیده است، هر چه زودتر در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گیرد.