به گزارش راهبرد معاصر به احتمال زیاد علاوه بر ساخت یک میلیون مسکن در سال در دولت سیزدهم طرح توزیع زمین رایگان نیز در برنامه های دولت جدید است. چندی پیش رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی از این طرح خبر داد. در این میان رئیس کمیسیون عمران مجلس مشمولان ثبت نام زمین رایگان 5 دهک پایین جامعه اعلام کرده است و قرار است سامانه ای برای این منظور ایجاد و به مردم اطلاع رسانی شود.
با وجود تجربه مشکلات در اختصاص زمین در طرح مسکن ملی اما در دولت جدید، دولتمردان به دنبال توزیع زمین رایگان برای ساخت مسکن هستند. تاکنون شش هزار هکتار زمین برای این طرح شناسایی شده و به نظر می‌رسد این اولین گام برای آغاز این طرح است.
با وجود ثبت نام بیش از یک میلیون نفر برای دریافت وام ودیعه مسکن تاکنون تنها هفت هزار نفر موفق به دریافت این وام شدند. از سوی دیگر با وجود آغاز ساخت مسکن ملی از سال ۱۳۸۶ تاکنون طی این ۱۴ سال تنها دو میلیون مسکن مهر به متقاضیان داده شده است. با وجود چنین سابقه‌هایی اما دولت به دنبال طرح توزیع رایگان برای ساخت مسکن است.
این درحالیست که در دولت حسن روحانی، طرح مسکن ملی به دلیل نبود زمین کافی با مشکل مواجه شد و در نهایت وعده تحویل ۴۰۰ هزار مسکن ملی طی دو سال شکل اجرایی نگرفت.اما در دولت جدید به نظر می‌رسد به جز وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال، توزیع زمین رایگان نیز همچنان در برنامه است.اخیرا رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی از اعطای زمین رایگان به مردم خبر داده و گفته که براساس برنامه‌ریزی انجام شده تامین زمین رایگان برای ساخت مسکن ویژه افراد واجد شرایط پس از تعیین ساز و کارهای لازم عملیاتی خواهد شد.
هرچند قاسمی از زمان دقیق شروع به کار این طرح صحبت نکرده اما محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفته است: به زودی برای افرادی که در دهک‌های پایین جامعه قرار دارند سامانه‌ای برای ثبت‌نام مسکن ایجاد و به مردم اطلاع‌رسانی خواهد شد.رئیس کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه سه کار اساسی در اولویت این وزارتخانه برای تولید مسکن است افزود: تامین مسکن اولویت اول است که کار با جدیت آغاز شده و با تلاش‌های وزیر شش هزار هکتار زمین که قابلیت ساخت‌وساز دارد شناسایی شده و به عبارتی تقریبا زمین آماده است که برخی از این زمین‌ها در داخل محدوده شهری و برخی خارج از محدوده است.بدین ترتیب به نظر می‌رسد باید به زودی منتظر توزیع شش هزار هکتار زمین رایگان برای ساخت مسکن باشیم. طرحی که معلوم نیست چه سرنوشتی پیدا می‌کند.
اخیرا معاون مسکن شهری بنیاد مسکن اعلام کرده بود که برای ۱۰ هزار و ۲۵۰ متقاضی مسکن ملی نمی‌توانیم اقدام اجرایی انجام دهیم، چرا که به‌عنوان مثال برای شش هزار نفر زمین قطعی نشده که آن را تحویل دهیم. با وجود چنین تجربه‌ای اما قرار است طرح توزیع رایگان زمین آغاز شود و در گام احتمالا شش هزار هکتار زمین شناسایی شده در اختیار متقاضیان قرار خواهد گرفت.
اخیرا یکی از نمایندگان مجلس اعلام کرد در مجلس شورای اسلامی طرحی در حال ارائه است که به پنج دهک پایین جامعه یک قطعه زمین داده شود، اختیار تصمیم‌گیری در ارتباط با این زمین‌ها نیز به آنها داده شود تا بتوانند به وسیله آن مشکلاتشان را برطرف کنند. براساس این طرح بیش از ۱۰ میلیون قطعه زمین باید به مردم واگذار شود. بنا بر اعلام طراحان، اگر این طرح تصویب و اجرا شود، بخش قابل توجهی از مشکلات مردم برطرف شده و در کنار آن رونق خوبی در صنعت ساختمان کشور به‌وجود می‌آید.
اما فارغ از آنکه این واگذاری‌ها بتواند به رفع مشکلات مردم در حوزه مسکن کمک کند و تا چه میزان چنین طرحی جدی خواهد بود، سه سوال اساسی ایجاد می‌شود مبنی بر اینکه چقدر زمین برای اجرای این طرح مورد نیاز است؟ چه میزان بودجه و پول برای اجرای آن لازم است و از سوی دیگر آیا این میزان معادل تعداد واقعی نیازمندان به حمایت در بخش مسکن است؟
برآوردها درباره جزئیات این طرح نشان می‌دهد برای واگذاری ۱۰ میلیون قطعه زمین ۲۰۰مترمربعی به خانوارها به ۲ میلیارد مترمربع زمین نیاز است که این میزان معادل ۲ هزار کیلومترمربع زمین است. با توجه به آنکه مساحت شهر تهران حدود ۶۰۰ کیلومترمربع است این میزان زمین دست‌کم برابر با سه برابر مساحت کل شهر تهران است.
از سوی دیگر این میزان معادل ۱۳ برابر مساحت زمین‌های ۹۹ ساله‌ای است که در طرح مسکن مهر به این طرح اختصاص پیدا کرد. تامین و آماده‌‌سازی ۱۵۰ هزار کیلومترمربع زمینی که برای ساخت حدود ۲ میلیون و۳۰۰ هزار واحد مسکن مهر اختصاص یافت ۵ سال به طول انجامید.
این درحالی است که وعده اجرای چنین طرح‌هایی مسبوق به سابقه است و یکبار دیگر در سال ۹۰ نیز وعده اعطای زمین‌های ۱۰۰۰ مترمربعی به هر خانوار مطرح شد. برای اجرای چنین طرحی و از آنجا که در آن زمان حدود ۲۰ میلیون خانوار در کشور وجود داشت حدود ۲۰ هزار کیلومتر مربع زمین مورد نیاز بود که بنا بر اعلام برخی کارشناسان برای تامین خدمات شهری و ساخت‌وساز در این زمین‌ها مجموعا باید ۳۰ هزار کیلومترمربع زمین تامین می‌شد. این طرح در نهایت اجرایی نشد.
درخصوص هزینه اجرای طرح‌های ساخت مسکن برآوردهای صورت گرفته از سوی دولت نشان می‌دهد تنها برای ساخت ۴۰۰ هزار واحد مسکن ملی و صرفا برای تامین برق این واحدها هزینه‌ای معادل ۱۰ هزار میلیارد تومان مورد نیاز است که این هزینه صرفا برای تامین برق این واحدها و معادل یک هفتم کل بودجه عمرانی کشور است. همچنین برآوردها نشان می‌دهد برای ساخت این واحدها در صورت تصویب این طرح، به هزار هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که معادل ۷/ ۱ برابر کل تسهیلات پرداختی شبکه بانکی در نیمسال اول سال جاری است.
این در حالی است که باید مشخص شود آیا این حجم عرضه زمین متناسب با تقاضای واقعی مسکن در کشور است. مطابق با آخرین نتایج سرشماری هم‌اکنون حدود ۲۵ میلیون خانوار در کشور سکونت دارند که نزدیک نیمی از آنها مستاجر هستند.اما براساس اعلام متولی مسکن تنها حدود ۲ میلیون و۶۰۰ هزار خانوار مستاجر در کشور نیازمند حمایت دولت برای تامین اجاره‌بها وهزینه اجاره‌نشینی هستند. بنابراین به نظر می‌رسد ابعاد این طرح بسیار گسترده‌تر از نیاز واقعی به اعمال حمایت در بخش مسکن است.
با این حال در ساعات پایانی روز گذشته یکی از نمایندگان مجلس در واکنش به خبر ارائه طرحی برای واگذاری زمین ۲۰۰ متری به بیش از ۱۰ میلیون نفر از اقشار دهک‌های پایین کشور گفت: هم‌اکنون در مجلس دو طرح مرتبط با حمایت از دهک‌های پایین مطرح شده که یکی از آنها طرح جهش تولید مسکن است.
در این طرح بحث کنترل، نظارت و تقویت ساخت مسکن با توجه به نیاز امروز مسکن در کشور پیش‌بینی شده است که البته در این طرح هیچ اشاره‌ای به دادن قطعات زمین به دهک‌های پایین نشده است. به این ترتیب، مشخص نیست درجه جدی بودن این طرح در مجلس تا چه میزان است اما در صورت جدی بودن در روزهای آتی قطعا خبرهای کامل‌تری از آن منتشر خواهد شد.