به گزارش راهبرد معاصر؛ زمستان 98 وقتی پس از شیوع گسترده کرونا مدارس به تعطیلی کشید و معلمان و دانش آموزان برای پیگیری درسها و ادامه آموزش ها به شبکه های مجازی روی آوردند، آموزش و پرورش به یکباره از شبکه آموزش دانش آموزی یا به اختصار «شاد» رونمایی کرد. شبکه ای که علیرغم مزایا و معایبی که داشت توانست آموزرش های مجازی آموزرش و پرورش را گاهی دست و پا شکسته و گاهی بدون عیب و ایراد به دست دانش آموزان برساند و خیال معلمان را از انتقال آنها راحت کند. اما این قضیه، داستان روایت شده همه دانش آموزان و همه معلمان در همه نقاط مختلف کشور نبود و شاد مشکلات ریز و درشت بسیاری در انتقال مفاهیم آموزشی و دریافت بازخورد از دانش آموزان داشت.
هر چند شبکه شاد در همه نقاط کشور از مناطق دور افتاده و روستاهای صعب العبور تا مناطق لاکچری و اعیان نشین پایتخت به یک شکل ارائه شده بود اما مسئله اینجا بود که این شبکه آموزشی هم بر پایه زیر ساخت هایی امکان ارائه خدمات را داشت که مناطق دور افتاده در حالت عادی هم از آنها بی بهره بود. یعنی اینترنت در دسترس و آسان و بعد هم وسائل ارتباطی مانند گوشی موبایل و تبلت! وباز هم آن عدالت آموزشی که مسئولان آموزش و پرورش از آن دم می زدنند عملا رخ نداد.
شاید بسته های آموزشی ارائه شده به دانش آموزان فلان منطقه لاکچری در پایتخت به همان شکلی بود که به دانش آموزان دور افتاده ترین روستای کشور، اما آیا امکانات و وسائل در اختیار این دو هم یکی بود؟ قطعا پاسخ خیر است؛ سوال و جوابی که عملا عدالت آموزشی در کشور را زیر سوال می برد. هر چند یکی از تصمیمات کمیسیون آموزش مجلس در جلسه تصمیم گیری امسال برای آغاز سال تحصیلی 1400 در اختیار گذاشتن این امکانات به دانش آموزان کم برخوردار است اما باز هم چند نکته دیگر در دسترسی داشتن و نداشتن به اینترنتی که بتواند آن خدمات و بسته های آموزشی را دریافت کند لاینحل می ماند.
در هر صورت شبکه شاد با همه مشکلات و مزایا و معایبی که داشت وارد عرصه آموزشی کشور شد و توانست با ارائه خدمات هر چند به طور ناقص مشکل آنلاین و دور بودن دانش آموزان و معلمان از محیط آموزشی به سبب شیوع بیماری کرونا را برطرف کند. اما سوالی که پیش می آید این است که آیا بعد از آنکه کرونا به طور کامل ریشه کن شد و شهر ها سفید و مدارس بازگشایی شد با وجود آنکه تنها 42 درصد از آموزش های مجازی قابل قبول ارزیابی شده بود، باز هم شاد می تواند با ادامه کار خیلی از موانع راه بر سر عدالت آموزشی را جبران کند؟
آیا این شبکه آموزشی می تواند به همان اندازه که امکانات در اختیار مناطق برخوردار است از طریق مجازی عدالت آموزشی را برای دانش آموزان مناطق دور دست البته با تامین امکانات و زیرساخت های مورد نیاز، تامین کند؟ یا مثلا با حفظ ارائه خدمات و بسته های آموزشی کارا همانند دانش آموزی که در پایتخت از آنها بهره مند است سبب ارتقای سطح آموزش شده و حتی مافیای کنکور را کنار بزند؟
راهبرد معاصر در ادامه این نوشتار به بررسی و تحلیل این سوالات می پردازد. برای بررسی و پاسخ به آنچه در قالب سوالات دغدغه مند آموزشی از سوی افکار رسانه ای مطرح می شود نخست باید به سراغ خود شبکه آموزش دانش آموزی(شاد) برویم و آنچه به عنوان مزایا و معایب آن مطرح است را از نظر بگذرانیم.
عنوان می شود اپلیکیشن شاد با وجود مزیتهای زیاد، مشکلاتی نیز دارد که قرار است به مرور برطرف شود با این حال آنچه با عنوان مزیت ها از آن نام برده می شود شامل امکان ارسال انواع فایل های متنی، صوتی و تصویری تا حجم حداکثر ۱۰۰ مگابایت، امکان ارسال سوال و ارتباط دوطرفه تعاملی بین دانش آموزان و معلم، امکان ذخیره فیلم های تهیه شده توسط معلمان برای هر درس، حذف و ویرایش پیام های ارسالی و امکان حضور و غیاب آنلاین می شود.
از طرفی مشکلات نصب و حضور در سامانه، احراز هویت برای برخی گوشی ها و کند بودن وعدم دسترسی بسیاری از دانش آموزان خصوصا دانش آموزان مناطق محروم به اینترنت و گوشی های هوشمند و عدم توان مالی برای آن و مهمتر مشکل قطع و وصل و کندی اینترنت است مسئله ای که در صورت هر گونه مزیت، کار را خراب می کند. مشکلی که به دلیل کند بودن سرعت برنامه شاد در بارگزاری و ارسال فایلهای صوتی و تصویری بهره برداری از آنها توسط دانش آموزان را با مشکلی اساسی روبرو می کند.
از دیگر ایراداتی که به برنامه شاد وارد است عدم توانایی برای برگزاری امتحانات با شرایط خاص است که معلوم نیست این امر چطور در برنامه شاد اعتبارسنجی میشود و چطور می توان میان دانش آموز کوشا با دانش آموزی که به شکل اپن بوک امتحان می دهد تمیز قائل شد؟ و این امر سرنوشت امتحانات را نامعلوم و معدل های کسب شده را بی ارزش می کند!
در هر حال سازندگان برنامه شاد بر این باورند که برنامه خوبی است، تازه ابتدای کار هستند و نمی توان آن را دیگر برنامه ها مقایسه کرد! مهدی شرفی، سرپرست مرکزبرنامه ریزی و فناوری اطلاعات آموزش و پرورش گفته است: در شرایطی که تعطیلی مدارس وجود دارد و نمی توان اطلاعات و آموزش های داده شده را برای تمام فراگیران در یک سطح فراهم کرد باید زيرساختي آماده كنيم كه تمام دانش آموزان در هر نقطه از كشور بتوانند به يك محتوا و یک ابزار آموزشي يكسان دسترسي داشته باشند.وی عنوان کرده که زیرساخت شبکه شاد همانند سایر پیام رسان هاست حتي در اين شبكه امكان پخش زنده برنامه‌ها نيز فراهم‌شده است.
در هر صورت یکی از مزایایی که برای شبکه شاد عنوان می شود افزایش کیفیت ارائه دروس در محیط چند رسانه ای همچنین امکان دسترسی به مطالب و محتوای درسی در هر زمان و مکان و تکرار زیاد آن برای درک بهتر در صورت لزوم و عدم وجود محدودیت زمانی و مکانی برای دریافت آموزش مجازی و انعطاف پذیری در محتوا و یادگیری تعاملی است. امری که علیرغم تمام معایبی که برای این نرم افزار عنوان می شود سبب می شود دانش آموزان بتوانند برای فراگیری بهتر دروس حتی بعد از بازگشایی مدارس و حضور در آن بتوانند به شرط بارگزاری مطالب در آن از آن بهره بگیرند.
در حقیقت نرم افزار شاد می تواند به عنوان همان کتاب کمک درسی استفاده شود که دانش آموزانی که می خواهند مطالب بهتر و بیشتری را فرابگیرند به سراغش می روند.
هر چند در طراحی این برنامه عدالت اجتماعی مد نظر طراحان نبوده و کسی به این موضوع مهم توجه نداشته است که چطور باید برای دانش آموزی که گوشی هوشمند ندارد یا از گوشی پدر و مادرش استفاده می کند یا در خانواده ای با چند دانش آموز خواهر و برادر امکان دسترسی راحت به گوشی و تبلت ندارد تامین امکانات کرد؟
اما یکی از نکات مهم امکان استفاده از این نرم افزار به شرط بارگزاری مطالب و مامور بودن چند معلم برای پاسخگویی به سوالات حتی بعد از حضوری شدن مدارس است. امری که به شرط تامین امکانات برای مناطق کم برخوردار می تواند سفیر عدالت آموزشی باشد.
نرم افزار شاد حتی قابلیت دارد در صورت ارتقای محتواهای آموزشی خصوصا راه اندازی کانال های درسی متناسب با هر رشته و هر درسی برای ارائه محتوای ارائه شده در کلاس های کنکور مافیای کاسبان کنکور را بشکند اما به قول معروف به شرطها و شروطها! که آن هم همان زیرسازی های امکاناتی و تامین نت ارزان قیمت و استفاده از ظرفیت دبیران و معلمان باتجربه در این نرم افزار برای دانش آموزان کنکوری است.
از طرفی دیگر آموزش مجازی می تواند نقش موثری در ارتقای خلاقیت دانش آموزان و دسترسی بیشتر به دانش داشته باشد و حتی فرآیند یادگیری و یافتن پاسخ سوالات را سرگرم کننده کند و در کنار آن رفت و آمدها را کاهش و هزینه ها را کم کند و شاید مهمتر آنکه می تواند چند مدل آموزشی را در اختیار مشتاقان به تحصیل قرار دهد.
هر برنامه فراگیر ملی نظیر شبکه اجتماعی دانش‌آموزی مستلزم آماده سازی زیرساخت مناسب برای دسترسی درصد بیشتری از دانش آموزان است تا همه بتوانند در یک سطح مساوی توانایی بهره‌مندی از آن خدمات ارائه شده را داشته باشند. شاد می تواند حتی بعد از بازگشایی حضوری مدارس ادامه یابد و با کمک به دانش آموزان مستعدی که برای رسیدن به مدارج بالا تلاش می کنند عدالت اجتماعی را به شرط تامین امکانات فراهم کند.