به گزارش راهبرد معاصر؛ در پی ناکامی بنیامین نتانیاهو 69 ساله در تشکیل کابینه جدید، نمایندگان پارلمان اسرائیل در روز 30 مه 2019 به انحلال پارلمان و برگزاری دوباره انتخابات تنها یک ماه پس از تشکیل کابینه جدید رای دادند. قرار است انتخابات پارلمانی جدید سپتامبر (شهریور ماه) آینده برگزار شود. در این نوشتار علل و پیامدهای ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید و انحلال پارلمان رژیم صهیونیستی بررسی می‌شود.
انتخابات زودهنگام پارلمانی در سرزمینهای اشغالی روز ۹ آوریل برگزار و ائتلاف تحت رهبری بنیامین نتانیاهو موفق شد با کسب 36 کرسی، اکثریت کرسی‌های پارلمانی را به دست آورد. از همین رو، «رووین ریولین» رئیس رژیم صهیونیستی بار دیگر برای چهارمین بار متوالی طی یک دهه اخیر و برای پنجمین بار طی 23 سال اخیر نتانیاهو را برای تصدی پست نخست وزیری معرفی کرد. نتانیاهو از سال 1996 تا 1999 برای مدت سه سال و از سال 2009 تاکنون نخست وزیری اسرائیل را بر عهده دارد. نتانیاهو طی یک دهه گذشته در سالهای 2009، 2013 و 2015 کابینه اسرائیل را تشکیل داده بود و در سال 2019 نیز برای چهارمین بار طی یک دهه اخیر و پنجمین بار طی 23 سال اخیر مامور به تشکیل کابینه شد. نتانیاهو برای تشکیل کابینه در ابتدا فرصت 28 روزه داشت که طی این مدت موفق به ائتلاف با دیگر احزاب نشد و همین امر نیز سبب شد فرصت وی برای تشکیل کابینه 14 روز دیگر تمدید شود، اما در این 14 روز و جمعاً طی 42 روز نتانیاهو نتوانست کابینه جدید را تشکیل دهد. این نخستین بار در تاریخ 7 دههای اسرائیل بود که پارلمان رای به انحلال خود داد، اما این نخستین بار نبود که نخست وزیر منتخب موفق به تشکیل کابینه نمی‌شد. نتانیاهو پس از شیمون پرز و تزیپی لیونی، سومین نخست وزیر ناکام رژیم صهیونیستی در تشکیل کابینه است. شیمون پرز در سال 1990 و تزیپی لیونی نیز در سال 2008 چنین وضعیتی را تجربه کرده بودند.
پس از ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید دو راه وجود داشت: نخست اینکه رئیس رژیم صهیونیستی شخص دیگری را برای تصدی پست نخست وزیری معرفی کند. دوم اینکه، قانون‌گذاران پارلمان اسرائیل، به انحلال پارلمان و برگزاری مجدد انتخابات رای دهند. در نهایت نیز راه حل دوم انتخاب شد. انحلال پارلمان با 74 رای موافق و 45 رای مخالف به تصویب رسید و قرار است انتخابات جدید روز 17 سپتامبر 2019 برگزار شود. به نظر می‌رسد که رای به انحلال پارلمان نیز با مدیریت نتانیاهو و حامیان وی در پارلمان تصویب شده است؛ زیرا اگر پارلمان منحل نمی‌شد نتانیاهو باید از پست نخست وزیری اسرائیل کنار می‌رفت و به نوعی پایان حیات سیاسی وی که با چهار پرونده فساد نیز مواجه است، به حساب می‌آمد.
1. علل ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید
بنیامین نتانیاهو به «سیاستمدار لابی‌کننده» در اسرائیل معروف است که توان ائتلاف‌سازی و لابیگری بالایی دارد، اما چرا وی برای پنجمین بار نتوانست کابینه ائتلافی خود را تشکیل دهد. دلایلی که در خصوص ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید اسرائیل مطرح می‌شود، عبارتند از:
سهم‌خواهی احزاب راستگرا
پارلمان اسرائیل 120 کرسی دارد. هر حزبی که حایز اکثریت نسبی در انتخابات شود، میتواند برای تشکیل کابینه نامزد نخست وزیری معرفی کند، اما برای تشکیل کابینه باید 65 نماینده پارلمان با نخست وزیر منتخب همراهی کنند. از آنجایی که افراد در قالب احزاب وارد پارلمان اسرائیل میشوند، نخست وزیر منتخب نیز باید موافقت احزاب را برای همراهی به دست آورد، اما نتانیاهو نتوانست موافقت برخی از احزاب دست راستی را به دست آورد. مهمترین حزبی که نتانیاهو با آن دچار اختلاف شد، حزب «اسرائیل خانه ما» به رهبری آویگدور لیبرمن، وزیر جنگ کابینه سابق نتانیاهو بود. شواهد گویای این است که نتانیاهو و لیبرمن درباره دو مساله دچار اختلاف شدند. نخستین مساله مربوط به لایحه خدمت اجباری در ارتش است که طلاب مدارس تلمودی (یهودیان ارتدکس) را از سربازی معاف می‌کند. آویگدور لیبرمن شرکت در کابینه ائتلافی را به لغو همیشگی معافیت یهودیان ارتدکس از انجام خدمت سربازی مشروط کرده، اما نتانیاهو از حامیان معافیت یهودیان ارتدوکس از خدمت سربازی است. حزب «اسرائیل خانه ما» 5 کرسی در پارلمان اسرائیل داشت و نتانیاهو نیز برای تشکیل کابینه باید حمایت 65 عضو کنست را به دست می‌آورد، اما خواسته های لیبرمن سبب شد ائتلاف برای تشکیل کابینه جدید شکل نگیرد.
دومین مساله نیز مربوط به سهم‌خواهی لیبرمن از نتانیاهو در تشکیل کابینه بود؛ زیرا گزارشها حاکی از این است که لیبرمن بار دیگر خواستار در اختیار گرفتن پست وزارت جنگ و با اختیارات بیشتر بود، اما نتانیاهو با این خواسته لیبرمن مخالف بود. کابینه سابق نتانیاهو به علت استعفای لیبرمن از سمت وزارت جنگ عملاً دچار فروپاشی شده بود. نتانیاهو پس از ناکامی در تشکیل کابینه، آویگدور لیبرمن، رهبر حزب «اسرائیل خانه ما» را به این متهم کرد که در مذاکرات به دنبال توافق نبود. نتانیاهو گفت: «جاه‌طلبی یک نفر باعث شد که اسرائیلی‌ها مجبور شوند یک بار دیگر به پای صندوق‌های رای بروند.» به طور کلی، احزاب دست راستی اسرائیل با کشاندن ایجاد ائتلاف به روزهای پایانی سعی کردند از نتانیاهو امتیاز بگیرند و کرسی‌های مورد نظر وزارتی را کسب کنند، اما در نهایت کابینه جدید نتانیاهو تشکیل نشد.
تلاش نتانیاهو برای تضعیف دستگاه قضایی
یکی از مهمترین چالش‌هایی که نتانیاهو با آن مواجه است، پرونده‌های مربوط به فساد وی در دستگاه قضایی است. دستگاه قضایی اسرائیل پرونده‌های چهارگانه فساد را علیه نتانیاهو مطرح کرده است. نتانیاهو و همسرش سارا در پرونده موسوم به «1000» به دریافت هدایای گرانقیمت از جمله سیگارهای گرانقیمت متهم هستند. نتانیاهو در پرونده موسوم به «2000» نیز به مذاکره و توافق با «آرنون موزیس»، ناشر روزنامه «یدیعوت آحارونوت» برای پوشش اخباری جانبدارانه از وی در مقابل اعمال محدودیت علیه روزنامه «اسرائیل الیوم» که رقیب این روزنامه است، متهم شد. پرونده موسوم به «3000» نیز مربوط به خرید زیردریایی از آلمان در مقابل دریافت رشوه است و پرونده موسوم به «4000» نیز مربوط به تخلفاتی در وزارت ارتباطات و شرکت «بزک» است که در این دو پرونده نیز پای نخست وزیر رژیم صهیونیستی گیر است.
نتانیاهو در جریان تشکیل کابینه تلاش کرد با اعمال نفوذ ضمن تضعیف دستگاه قضا، بر پرونده‌های مربوط به فساد خود تاثیر بگذارد و به نوعی این پرونده‌ها را با اعمال نفوذ خاتمه دهد. به نظر می‌رسد تصمیم دادستان کل اسرائیل برای به تعویق انداختن حکم فساد نتانیاهو تا اکتبر آینده نیز در همین راستا باشد. همین موضوع نیز یکی از دلایل شکلگیری تظاهرات مردمی در تل آویو در فرآیند تشکیل کابینه جدید اسرائیل بود. «تمار زاندبرگ»، رهبر حزب اپوزیسیون «مرتص» در این خصوص گفت: «نتانیاهو دادگاه عالی را در هم خواهد کوبید تا مانع از فعالیت دستگاه قضایی شود.»
2. پیامدهای انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات مجدد
در خصوص پیامدهای انحلال پارلمان اسرائیل میتوان به سه موضوع اشاره کرد:
انتخابات مجدد و جایگاه جریان راست و نتانیاهو
جریان راست و حزب لیکود به طور خاص به رهبری بنیامین نتانیاهو در انتخابات زودهنگام روز نهم آوریل شاهد رقابت سختی با ائتلاف «آبی و سفید» به رهبری ژنرال بنی گانتس بود و در نهایت نیز با یک کرسی بیشتر پیروز انتخابات شد. اگرچه حزب لیکود در مقایسه با انتخابات سال 2015 شاهد افزایش 6 کرسی خود در پارلمان بود، اما در عین حال، فاصله رقبا با این حزب نیز به تنها یک کرسی کاهش یافته بود. ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید و عدم همراهی آویگدور لیبرمن با نخست وزیر اسرائیل میتواند در انتخابات 17 سپتامبر از یک سو بر آراء احزاب راست‌گرای اسرائیلی و از سوی دیگر بر آراء نتانیاهو و حزب لیکود تأثیر منفی بگذارد.
نتانیاهو در اکتبر 2018 با اعلام انحلال کابینه خود، در تلاش بود با برگزاری انتخابات زودهنگام کابینهای جدید و منسجمتری را تشکیل دهد، اما اکنون عدم موفقیت در تشکیل کابینه جدید میتواند سبب بهرهگیری رقبا در انتخابات آتی علیه وی شود. با توجه به همین موضوع، شبکه 13 تلویزیون اسرائیل اعلام کرد بنیامین نتانیاهو به ائتلاف «آبی و سفید» نیز پیشنهاد پنج کرسی وزارتخانه در ازای پیوستن به دولت ائتلاف را داده بود اما این ائتلاف پیشنهاد نتانیاهو را نپذیرفت. یکی از دلایل عدم پذیرش این پیشنهاد نیز این بود که ائتلاف آبی و سفید درصدد بود شانس خود را یک بار دیگر و تنها 5 ماه پس از انتخابات روز نهم آوریل آزمایش کند. روزنامه الاخبار در یادداشتی تحت عنوان «لیبرمن، نتانیاهو را ساقط کرد»، نوشت: «حزب راست‌گرای اسرائیل از درون خود را می‌خورد و برای اولین بار در تاریخ رژیم اسرائیل است که کنست به علت ناتوانی حزب پیروز در تشکیل دولت، منحل می‌شود و کنست عمر بسیار کوتاهی داشت که قبلا بی‌سابقه بود.» پس از ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید، روزنامه صهیونیستی هاآرتص با اشاره به اینکه نتانیاهو به عنوان یک شخصیت سیاسی به پرونده‌های خطرناک فساد و مسائل جنایی متهم است، نوشت: «با ناکامی او در تشکیل کابینه جدید، دوران نتانیاهو دیگر به سر آمده است.» نکته دیگر این است که حتی اگر حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو در انتخابات سپتامبر آینده بار دیگر پیروز شود نیز ضمانتی وجود ندارد که نتانیاهو این بار بتواند کابینه جدید را تشکیل دهد، مگر اینکه با مطالبات و سهمخواهیهای افرادی نظیر لیبرمن موافقت کند.
هزینههای مادی انتخابات
سرزمین های اشغالی طی سال های اخیر بارها شاهد برگزاری انتخابات مردمی در اعتراض به وضعیت اقتصادی بود، به نحوی که حتی جنبش جلیقه زردها در سرزمین های اشغالی نیز به تبعیت از فرانسه شکل گرفت. در حین تلاش نتانیاهو برای تشکیل کابینه جدید نیز تلآویو شاهد برگزاری تظاهرات مردمی در اعتراض به وضعیت اقتصادی بود. یکی از دلایل افزایش مهاجرت معکوس از سرزمین های اشغالی به دیگر مناطق جهان نیز اعتراض به وضعیت اقتصادی است. در چنین شرایطی، برگزاری دو انتخابات پارلمانی طی تنها 5 ماه می تواند مشکلات اقتصادی را در سرزمین های اشغالی افزایش دهد. بنیامین نتانیاهو نیز به این موضوع توجه و اعلام کرد که برگزاری انتخابات مجدد هزینه های اقتصادی زیادی را بر کابینه اسرائیل تحمیل می کند.
تعویق معامله قرن
یکی از پیامدهای مهم انحلال پارلمان اسرائیل و ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید، در سطح منطقه ای خواهد بود. در حالی که قرار بود آمریکا در ماه ژوئن از طرح معامله قرن رونمایی کند، ناکامی نتانیاهو در تشکیل کابینه جدید و انحلال پارلمان اسرائیل موجب شد رونمایی از این طرح نژادپرستانه به تعویق افتد. در واقع، دولت آمریکا نمی تواند تا زمانی که کابینه جدید اسرائیل تشکیل نشده است از طرح معامله قرن که تماماً در راستای اهداف و منافع اسرائیل قرار دارد، رونمایی کند.
نتیجه‌گیری
بیست و دومین انتخابات پارلمانی اسرائیل باید در نوامبر 2019 برگزار می شد، اما پس از اینکه در اکتبر 2018 کابینه ائتلافی نتانیاهو با فروپاشی مواجه شد، وی دستور برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی در آوریل 2019 را صادر کرد. انتخابات زودهنگام، اما به خروج نتانیاهو از بن بست سیاسی منجر نشد زیرا اختلاف در درون ائتلاف جریان های راستگرا سبب شد کابینه ائتلافی جدید نتانیاهو تشکیل نشود و نمایندگان پارلمان با رای به انحلال آن به نوعی نتانیاهو را موقتاً نجات دادند زیرا اگر پارلمان منحل نمی شد رئیس رژیم صهیونیستی باید شخص دیگری را مامور به تشکیل کابینه جدید کند.
انتخابات سپتامبر آینده که بیست و سومین انتخابات پارلمانی اسرائیل و چهارمین انتخابات پارلمانی طی تنها 6 سال اخیر است، از این جهت اهمیت دارد که رقبای چپ گرای نتانیاهو آنرا فرصت مجددی برای کسب اکثریت کرسی های پارلمانی می دانند و از سوی دیگر رقبای راست‌گرای نتانیاهو نیز تلاش خواهند کرد در صورت پیروزی احتمالی حزب لیکود، مطالبات خود را با جدیت بیشتری پیگیری کرده و وزن خود را در کابینه آتی افزایش دهند زیرا نتانیاهو می داند که ناکامی مجدد در تشکیل کابینه جدید به منزله پایان حیات سیاسی وی خواهد بود.