به گزارش راهبرد معاصر؛ رصد فعالیت های گروه ها و جریان های سیاسی در 40 ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نشان می دهد که شیب فعالیت های این گروه ها در سال منتهی به انتخابات به طور چشمگیری صعودی بوده است. بعد از انتخابات سال 88، نظام حزبی کشور دچار تغییر و تحولات جدی شد و جریانی که تا انتخابات مذکور با همه فراز و نشیبی که در عملکردش مشاهده شده بود، داخل نظام تعریف می شد بواسطه اتفاقات رخ داده و مواضعی که اتخاذ کرد، عملاً بخشی از نیروهای موثر خود را در صف نیروهای ضدانقلاب دید.
این تغییر در جانمایی جریان ها در جغرافیای سیاست ایران، موجب تغییر و تحولات مواضع آنها در رابطه با کنش های سیاسی در بزنگاه های حساس شد. به عبارت دیگر بخشی از جریان اصلاح طلب عملاً به جرگه ضدانقلاب پیوسته بودند و مواضعی را بیان کردند که تا پیش از این به عنوان یک تابوی سیاسی متصور می شد و از سوی دیگر بخش دیگر این جریان که هنوز از خطوط قرمز عبور نکرده بودند، با از دست دادن پایگاه اجتماعی خود و انقطاع پدید آمده میان کارگزاران و بدنه مردمی خود برای حضور در انتخابات ها به تردید افتادند.
بر همین اساس رئیس دولت اصلاحات در آذر ماه سال 90 و چند ماه مانده به انتخابات مجلس نهم شورای اسلامی در جمعی از حامیان خود گفته بود: "وقتی همه نشانه‌ها دلالت بر این دارد که نباید در انتخابات شرکت کنیم، شرکت در انتخابات معنایی ندارد." وی حتی برای حضور در آن انتخابات که در اسفند ماه همان سال برگزار می شد شروطی را اعلام کرد. این شروع عبارت بودند از تضمین سلامت انتخابات، رفع حصر از رهبران فتنه، آزادی زندانیان سیاسی و ایجاد فضای باز برای احزاب و مطبوعات.
به عبارت دیگر اولین انتخابات بعد از فتنه سال 88 برای اولین بار به عنوان ابزاری به منظور چانه زنی و پیگیری مطالبات یک جریان سیاسی مورد استفاده قرار گرفت. اما با کوتاه نیامدن نظام بر سر شروط جریان اصلاح طلب و برگزاری انتخابات مجلس نهم با مشارکت پرشور شهروندان، این حربه به سنگ خورد ولی جریان اصلاح طلب را از آزمودن آن در انتخابات های آتی نا امید نکرد!
بعد از آن انتخابات جریان اصلاح طلب فراز و شیب زیادی را به چشم دید. از حضور حداکثری در انتخابات ریاست جمهوری سال 92 تا پروژه تسخیر مجلس خبرگان رهبری همه نشان از تقلای جدی این جریان برای تصاحب جایگاه های کلیدی نظام داشت. البته با حضور تمام قد جریان اصلاحات پشت سر حسن روحانی در انتخابات های 92 و 96 و ذبح اعتبار این جریان خصوصاً در سال های اخیر، کمتر کسی تصور می کرد در انتخابات مجلس 98 باز شاهد گروکشی این جریان برای حضور در انتخابات باشیم.
در ماه های اخیر چهار سناریو برای مواجهه جریان اصلاح طلب با یازدهمین انتخابات مجلس یازدهم در میان سران احزاب مهم این جریان مطرح شد. سناریو های مشارکت حداکثری، مشارکت حداقلی، مشارکت مشروط و تحریم انتخابات. تجریه انتخابات های اخیر به وضوح نشان می دهد تحریم انتخابات در جمهوری اسلامی راه به جایی نخواهد برد، زیرا در طول 40 سال اخیر با وجود جنگ، تحریم و برخی منازعات سیاسی، انتخاباتی با مشارکت کمتر از نیمی از واجدین شرایط نداشته ایم. لذا این سناریو منتفی است. مشارکت حداکثری نیز با توجه عملکرد ضعیف این جریان در مجلس شورای اسلامی و شورای شهر و دلزدگی هوادارن آنها، به نظر نوعی خود زنی به حساب می آید. از میان مشارکت حداقلی و مشارکت مشروط به نظر می رسد این جریان برای ایجاد مسیر چانه زنی با حاکمیت، سناریو مشارکت مشروط را در پیش گرفته باشد تا بتواند برخی مطالبات خود را نیز در این زمینه به حاکمیت تحمیل کند.
بر همین اساس روزنامه اعتماد که مدیر مسئولش «الیاس حضرتی» به عنوان نماینده در مجلس یازدهم حضور دارد، در یادداشتی در 22 تیر ماه 98 به عدم تمایل مخاطبین جریان اصلاحات به حضور در انتخابات مجلس دوازدهم اشاره کرد. این روزنامه نوشت: "اصلاح‌طلبان معتقدند نظارت استصوابی شورای نگهبان اجازه حضور نمایندگان همه اقشار و سلیقه‌های سیاسی در عرصه رقابت انتخاباتی را نمی‌دهد. با این حساب اولین خواسته اصلاح‌طلبان این است که یک انتخابات نسبتا آزاد با حضور همه نامزدهای اصلاح‌طلب و دیگر جریان‌های سیاسی برگزار شود تا فاصله میان مردم و حکومت کاهش یابد و همکاری با نهادهای حکومتی و ارکان نظام از جمله شرکت در انتخابات، نزد مردم توجیه داشته باشد."
این روزنامه در ادامه می نویسد: "اگر حاکمیت مطمئن باشد که حتما شاهد حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات خواهیم بود، حتما از مواضع خود عدول نخواهد کرد و به همین دلیل باید مسوولان را مطمئن کرد که اگر نامزدهای اصلاح‌طلب ردصلاحیت شوند، قطعا ما در انتخابات شرکت نمی‌کنیم؛ ولو آنکه تحریم هم نکنیم. این کمترین شرطی است که اصلاح‌طلبان باید برای حاکمیت بگذارند، اگر قرار است در انتخابات شرکت کنند."
در خصوص این استراتژی باید توجه داشت که نیروهای معتدلی از این جریان همانند عبدالرضا هاشم زایی که هم اکنون به عنوان نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی حضور دارد نیز آن را ابراز می کند. وی در گفتگویی که اخیراً با خبرگزاری دولتی ایرنا داشته است می گوید: "به نظر من در صورتی که صلاحیت نامزدهای اصلی اصلاح‌طلبان احراز نشود، این عده نباید لیست انتخاباتی بدهند."
البته آگاهان سیاسی معتقدند بعد از انتخابات ریاست جمهوری 96 و حمایت تمام قد اصلاح طلبان از این حسن روحانی و با توجه به ناکارآمدی و انسداد ایجاد شده در فرآیند های اجرایی کشور، اقبال مردمی و سبد رأی این جریان به شدت کاهش یافته است. همین مسأله که از طریق نظر سنجی های نهاد های رسمی کشور به وضوح مشخص است و می تواند عامل مطرح کردن بحث های انحرافی در انتخابات باشد. لذا به نظر می رسد طرح موضوعاتی همچون مشارکت مشروط برای زمینه سازی چانه زنی با حاکمیت برای رسیدن به خواسته ها و تحقق برخی از مطالبات رهبران این جریان باشد و در صورتی که این امر محقق نشود، قصد ورود به زمین بازی که از هم اکنون نشانه های شکست در آن به وضوح مشهود است، حاضر نخواهند شد.