به گزارش راهبرد معاصر؛ خبری که خبری که ماه گذشته به سرعت در عرصه بین الملل منتشر شد، انهدام پهپاد آمریکایی در آسمان خلیج فارس بود. خبر به قدری بهت آور بود که حتی ترامپ رئیس جمهور آمریکا هم نمی توانست آن را باور کند و تصمیم شخصی یک فرد در نیروهای نظامی ایران را عامل حمله به پهپاد آمریکایی دانسته بود. اما علی رغم گمانه زنی های سیاسی و رسانه ای در سطح بین الملل، سپاه پاسداران رسماً اعلام کرد که شکار پهپاد MQ-4C در ارتفاع بیش از 50 هزار پایی توسط سامانه ضد هوایی «سوم خرداد» انجام شده است.
ولی این تنها خبری نبود که در یک ماه گذشته پای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به صدر اخبار رسانه های جهان باز کرد. شامگاه 28 تیر ماه نیز نفتکش انگلیسی که در آستانه ورود به تنگه هرمز بود توسط تکاوران نیروی دریایی سپاه توقیف شد. سوالی که در این چند روز در میان فعالان سیاسی مطرح شده، این است که اقدامات سپاه چه تأثیری در مواضع دولت در حوزه دیپلماتیک داشته و چه ظرفیت هایی برای نظام جمهوری اسلامی ایجاد کرده است؟
کارت های بازی بالقوه
برای تحلیل این مسأله باید توجه داشت که در مذاکرات بین المللی مهمترین مسأله تعداد «کارت های بازی بالقوه» طرفین برای چانه زنی و امتیاز گیری از طرف مقابل است. ایالات متحده پس از روی کار آمدن ترامپ تقریباً همه کارت های بازی خود را خرج کرده است و تنها کارتی که باقی مانده است، شروع یک درگیری نظامی با ایران است. البته روشن است این کارت بازی با توجه به هزینه های غیر قابل پیش بینی آن برای آمریکا، در شرایط فعلی امکان بالفعل شدن ندارد و در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال آینده، به طور کلی این گزینه را از میان گزینه ها خارج می کند.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی تا سه ماه پیش هیچ یک از کارت های بازی خود را استفاده نکرده بود. اولین اقدام کاهش تعهدات برجامی بود که در بازه های 60 روزه در حال جدی تر شدن است. این تصمیم که در سطح شورای عالی امنیت ملی اتخاذ شده است تا حدودی توانست موازنه را به نفع ایران تغییر دهد. واکنش شتابزده اروپایی ها برای تسریع در راه اندازی کانال مالی اینستکس شاهدی بر همین موضوع تلقی می شود.
اما کاهش تعهدات برجامی گزینه ای نبود که طرف مقابل را به طور جدی به چالش بکشد، زیرا بر طبق بند 26 برجام، هر یک از طرفین معاهده می توانند در صورت عدم اجرای کامل تعهدات طرف دیگر، برای رسیدن به موازنه از تعهدات خود بکاهد. لذا کاهش تعهدات برجامی ایران امری غیر قابل پیش بینی و شوکه کننده نبود. به عبارت دیگر این کارت بازی، ابزاری نبود که تغییر جدی در درک طرف مقابل از کارت های بازی ایران، ایجاد کند.
سپاه پاسداران و دیپلماسی نظامی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعد از برگزاری رزمایش های موشکی متعدد در سال های اخیر، در هشتم مهر ماه سال گذشته برای اولین بار با حمله موشکی مقر فرماندهی داعش در سوریه، یک هدف برون مرزی را مورد اصابت قرار داد و گوشه ای از توانایی های نیروی هوافضای خود را به رخ کشید. اما شاید کمتر تحلیل گری تصور می کرد که در شرایط فعلی پهپاد فوق پیشرفته MQ-4C هدف بعدی نیروی هوافضای سپاه پاسداران باشد.
به عبارت دیگر اگرچه قبل تر بارها نیروی دریایی سپاه با دستگیری چندین کشتی و قایق جنگی غربی که وارد حدود مرزهای آبی کشورمان شده بودند، مصمم بودن خود را برای حراست از تمامیت ارضی کشور را نشان داده بودند ولی شلیک موشک به پهپاد آمریکایی و انهدام آن، تهدیدی بالقوه را به بالفعل تغییر داد و معادلات ذهنی طرف مقابل را در خصوص حدود افزایش سطح تنش تغییر داد. طرف مقابل از امروز متوجه است که در صورت ورود به محدوده سرزمینی ایران، دیگر مثل گذشته با بازداشت موقت و آزادی نیروها و تجهیزات روبرو نخواهد بود.
توقیف نفتکش انگلیسی در محدوده آبهای بین المللی، برش دیگری از وارد کردن کارت های بازی جدید ایران به زمین بازی بود. از زمان جنگ تحمیلی و پس از شکل گیری جنگ نفتکش ها که ایران نفتکش های کشورهای حامی صدام حسین که از تنگه هرمز قصد عبور داشتند را مورد هدف قرار داده بود، تا امروز تهدید بستن تنگه هرمز در مواقع مختلف مطرح شده بود ولی هیچگاه جنبه عملی نیافته بود. حتی در اوج تحریم های غرب بر سر پرونده هسته ای در سال 1391 علی رغم صدا هایی که در داخل کشور برای عملی کردن این تهدید مطرح شده بود، این مسأله اجرایی نشد. ولی توقیف نفتکش انگلیسی در آبهای بین المللی توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران، نشان داد که عملی شدن این تهدید برای سپاه پاسداران به راحتی و در کوتاه ترین زمان ممکن انجام می شود.
بهره سخن
ایران نشان داد که به پایان خط صبر استراتژیک خود رسیده است و هر اقدامی در حوزه بین المللی با واکنشی برابر و همسطح پاسخ می دهد. همین مسأله است که توانسته موازنه تنش ها را به نفع ایران تغییر دهد و محاسبات کشور های غربی را دگرگون سازد. به طوریکه همچنان بعد از گذشت چند روز از توقیف کشتی انگلیسی، واکنش روشن و دقیقی از سوی طرف مقابل مشاهده نکرده ایم. حال باید دید دستگاه دیپلماسی دولت، از امتیازاتی که سپاه برای او به صورت میدانی و در عرصه عمل پدید آورده، در مذاکرات دیپلماتیک تا چه حد می تواند استفاده کند و با توجه به نقد شدن برخی از کارت های بازی بالقوه جمهوری اسلامی، چه امتیازاتی در مذاکرات با طرف غربی حاصل می شود.