به گزارش راهبرد معاصر؛ اگر احزاب را مجموعه‌اي داراي اصول و مرامنامه در نظر بگيريم، مجموعه چرخش‌ها ناشي از وضعيت و عملكرد افراد خواهد بود و البته ناشي از اقتضائات هر دوره تاريخي.
اصرار اصلاح طلبان به چرخش سیاسی روحانی با نزدیک شدن به فصل انتخابات مجلس 98، شاهد آن هستیم که دوباره اصلاح طلبان با تاکتیک های متفاوت خود، سعی دارند تا «حسن روحانی» و دولت منتخب سال های گذشتهیشان را تافته ای جدابافته از ائتلاف سال های 92 و 96 نشان بدهند. ابعاد مختلف این مسأله را عموماً می توان در کارنامه ناموفق دولت و همچنین ذائقهی استمرار طلبی سیاسی اصلاح طلبان یافت.
آغاز فصل چرخش ها
برخی رسانه های اصلاح طلب بر این باورند که «حسن روحانی» پس از انتخابات 1396 چرخش سیاسی 180 درجه ای به راست داشته است. این مسأله ابتدا به ساکن از اختلاف نظر عارف و روحانی پس از پیروزی در انتخابات 96 رخداده بود. طرح ادعای سهم خواهی توسط برخی فعلان فراکسیون امید و تقابل حزب کارگزاران با فراکسیون امید، نخستین نزاع درون گفتمانی بود که نشان داد حسن روحانی با آنکه سمت و سوی سیاست های شبه‌کارگزارانی که بر پایه لیبرالیسم و روش های محافظه کارانه است را در پیش گرفته اما بنا ندارد تا دولت را مملو از سیاسیون طیف‌های چپ تر کند. سخن پراکنی های تیم دولت در تابستان 96 بر علیه عارف نشان داد که اصولاً حسن روحانی رویه منفعا طلبانه ای نسبت به حامیان خود داشته و یا به زبان صریح تر اصلاح طلبان در قمار همراهی با حسن روحانی باختند.
اما در این میان نباید فراموش کرد که اصلاح طلبان حتی پس از نزاع رسانه ای حامیان دولت و جریان امید در تابستان 96، دست از حمایت از دولت منتخب خود برنداشته تا آن که موج «پشیمانم» قوت گرفته و سلبریتی های مدافع دولت به منتقدین اصلی تبدیل شدند. در یک اظهار نظر، مرداد ماه 97 هم صادق زيباكلام در روزنامه اعتماد نوشت: «رييس‌جمهوري پس از انتخابات ٩٦ در حوزه سياست داخلي نوعي چرخش به راست داشت؛ امروز بر اساس مواضعي كه در حوزه سياست خارجي اتخاذ كرد، مي‌توان گفت كه در اين حوزه نيز دچار چرخش به راست شده است.» پس از آن ارديبهشت ماه 98 در افطاري سياسي رييس‌جمهوري، تصوري از قاب مشترك بهزاد نبوي و احمد توكلي منتشر شد كه محمد قوچاني، روزنامه‌نگار عضو حزب كارگزاران سازندگي در روايت آن نوشت:«يكي از منتهي‌اليه چپ اسلامي و ديگري از منتهي‌اليه راست اسلامي» تصويري كه همان زمان به عنوان عكس نخست روزنامه «اعتماد» هم به طبع رسيده بود.
چرخش سیاسی روحانی تشکیلاتی است نه گفتمانی
شاید حسن روحانی از منظر تشکیلاتی از ابتدا متوجه شده بود که او مهمان امروز و فردای اصلاح طلبان بوده و خود دنبال ایجاد یک جبهه ناحد با اصولگرایان سنتی بوده است اما چیزی از بهانه تراشی های جریان اصلاح طلب فرو نمی گذارد. حال چندين و چند علت را مي‌توان به عنوان علل اين چرخش‌ها مطرح كرد. علت‌هايي كه گوياي آن هستند كه فضاي سياسي در برخي زمان‌ها دچار بي‌ثباتي است و به دليل آنكه شايسته‌سالاري كمرنگ شده، افرادي به عرصه سياسي ورود مي‌كنند كه عمدتا فاقد هويت سياسي بوده يا از مسير غير انتخابي به مناصب قدرت دست پيدا مي‌كنند. در اين وضعيت، برخي نيروهاي سنتي‌تر اصولگرايان به دلايلي به جريان اعتدال‌گرا نزديك مي‌شوند. ازجمله مهم‌ترين اين دلايل مي‌توان به استراتژی های انتخاباتی به خصوص در انتخابات مجلس 98 اشاره كرد كه در عمل به آن مي‌انجامد كه برخي چهره‌هاي منتسب به اين جريان از قافله جا مانده و معتدل يا حتي عضوي از اردوگاه رقيب به نظر برسند. همزمان البته بعضا اتفاق به نحوي يك‌سر متفاوت پيش مي‌رود. به اين ترتيب كه برخي افراد و چهره‌هاي منتسب به يك جناح سياسي چنان مرتكب تندروي و افراط مي‌شوند كه از كليت آن جريان جلو افتاده و در اين اوضاع بعيد نيست كه به اردوگاه رقيب بپيوندند.
البته كه نمي‌توان گروهي از چهره‌هاي عمدتا اصولگراي ديروز و اصلاح‌طلبان امروز را ناديده گرفت كه اگرچه عملا مرتكب تحول گفتماني نشده‌اند اما به دليل فعاليت اجرايي و انباشت تجربه سياسي‌شان به مصلحت اندیشی و به بیان ساده تر فرصت طلبی روی آورده اند. سياستمداراني از جنس حسن روحاني، مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و ناطق نوري و ديگراني از اين طيف هستند.
اهداف و رویکردهای تاکتیک گذار از دولت
با تمامی این تفاسیر، اصلاح طلبان برای تمرکز بیشتر بر پروژه «مشارکت مشروط» در انتخابات، فرافکنی اذهان عمومی نسبت به ایامی که همکاری تنگاتنگی با دولتیان داشتند و همچنین بازیابی گفتمانی خود هر از چندی آهنگ خروج از صف حامیان دولت را سر می دهند. اصرار اصلاح طلبان به این موضوع در رسانه های آنان مشخص است. تنها در یک نمونه جدیدتر روزنامه اعتماد نیز در یادداشتی که به در لفافه به وضعیت سیاسی دولت اشاره دارد آورده است که: «مضاعف بر اينكه فردي كه قصد تغيير و چرخش دارد به اين دليل كه در گذر ايام، به مناصبي همچون رياست‌جمهوري، وزارت و نمايندگي مجلس رسيده، ديگر نمي‌تواند ميان اين دو جايگاه كه يكي منافع حزبي و ديگري منافع كشور و آن نهادي كه به استخدام آن درآمده، يكي را انتخاب كند. در نتيجه او تبديل به موجودي محافظه‌كار مي‌شود تا بتواند اين دو شرايط را با يكديگر تطبيق دهد».
با این وجود می توان نتیجه گرفت که اصرار اصلاح طلبان بر چرخش «حسن روحانی» با وجود دنباله روی روحانی از سیاست های جناح چپ و فعالیت کارگزاران ِ اصلاح طلب در دولت وی دور از منطق است. با این وجود، ترفند اخیر اصلاح طلبان در خصوص بازی با مهره‌ی دولت معطوف با بازسازی پیکرهی خود و گذار از نقش پوزیسیونی به اپوزیسیونی است.