به گزارش راهبرد معاصر؛ در حالی که کشورها درگیر مقابله با کووید 19 هستند، داعش دیگر در سرتیتر عناوین بین المللی قرار ندارد. اما در طی های ماه های گذشته حملات گسترده داعش به عراق نشانگر این است که این گروه همچنان می تواند تهدیدی برای نظام بین الملل باشد. فقدان فشار از سوی ایالات متحده آمریکا و دولت عراق و همچنین وجود پایگاه حمایت داخلی (متمایل به داعش) باعث افزایش فعالیت های شورشی و تروریستی این گروه در عراق شده است. این امر نه تنها زمینه بی ثباتی بیشتر عراق را فراهم می سازد بلکه باعث تقویت فعالیت های تروریستی سایر گروه های تروریستی در عرصه بین الملل خواهد شد.
داعش با بهره گیری از تجارب شکست های گذشته در وضعیت فعلی، از منابع مالی و انسانی لازم برای گسترش عملیات برخوردار است. این در حالی که نیروهای ائتلاف ضد داعش از عراق خارج شده اند یا توجهات آن ها به موضوعات دیگر تغییر پیدا کرده است. این گروه پس از واگذاری سرزمین های تصرف شده در مارس 2019 و مرگ ابوبکر البغدادی در اکتبر 2019، از زمان کافی و مناسب برای تجدید قوا برخوردار بوده است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، این گروه اکنون دارای 20 هزار شبه نظامی و مالک 100 میلیون دلار است و ماهانه این گروه تروریستی چهار میلیون دلار درآمد دارد.
پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، درگیری های نظامی مستقیم بین نیروهای آمریکا و شبه نظامیان همسو با ایران در عراق افزایش یافته است. درگیری مستقیم بین طرفین باعث شد تا فشار علیه داعش کاهش یابد. در ماه مارس 2020م ایالات متحده آمریکا دستور خروج نیروهایش از مناطق عملیاتی داعش در نزدیکی موصل، کرکوک، استان های الانبار و نینوا را صادر کرد و نیروهایش را به مناطق دیگر عراق جایی که داعش فعالیت کمتری دارد اعزام نمود.
اپیدمی کووید 19، کشورهای اروپایی را مجبور ساخت تا موقتا نیروهای اعزامی برای مقابله با تهدید داعش از عراق خارج نماید. بین 19-25 مارس؛ نیروهای نظامی جمهوری چک، فرانسه، هلند و اسرائیل از عراق خارج شدند اما آلمان و انگلیس تنها به کاهش نیروی نظامی اقدام کردند. این در حالی است که اگر چه این کشورها نسبت به آمریکا در مقابله با داعش از نیروی انسانی و منابع بسیار کمتری برخوردارند، اما همچنان در ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده علیه داعش نقش بازر و تعیین کننده ای را ایفا می کنند.
به دنبال سقوط دولت عراق در ماه دسامبر، بغداد با بحران های سیاسی، اقتصادی و بهداشتی گسترده ای روبرو شده است. این کشور سرانجام در ماه مه دولتی را تشکیل داد که تمرکز اصلی آن مدیریت جنبش اعتراضی و مهار بحران کووید 19 خواهد بود. ترس از پیامدهای گسترده شیوع کووید 19 باعث شد تا نیروهای امنیتی عراق مجبور شوند که در ماه های اخیر تحرکات خود را محدود کنند. داعش با توجه به این که ذهنیت و تمرکز دشمنان منطقه ای و غربی آن ها منحرف شده؛ اخیرا دامنه حملات، آدم ربایی و سایر عملیات های خود را در شمال و غرب عراق افزایش داده است. عملیات ارعاب مردم محلی، تضعیف نیروهای امنیتی، ایجاد بی ثباتی در تبلیغات و پروپاگاندای این گروه تروریستی نقش مهمی را ایفا می کند. فقط در دو ماه مارس و آوریل؛ میزان رویدادهای خشونت آمیز در عراق مرتبط با داعش 58 درصد افزایش یافته است. در هنگام مقایسه میزان حملات از آوریل سال گذشته ( 21 مورد) تا آوریل سال جاری ( 87 مورد) تعداد حملات بیش از 300 درصد افزایش یافته است.
بر اساس گزارش موسسه خاورمیانه، این گروه اخیرا به حملات شبانه، تهاجم هماهنگ چندبرابر و بمب گذاری انتحاری اقدام کرده است. در 28 آوریل داعش حملاتی را علیه مقر اطلاعاتی در کرکوک ترتیب داد. چنین حملات مستقیم علیه ساختمان دولت ( از زمانی که این گروه بقایای قلمرو خود را در عراق از دست داده است ) یک اتفاقی نادر محسوب می شود.
دلایل توسعه مهارت های داعش
در صورت نبود فشارهای قابل ملاحظه از سوی دولت های اثرگذار در عراق، احتمالا در ماه های آینده میزان حملات داعش افزایش خواهد یافت. ایالات متحده آمریکا در توافق جدید با دولت عراق، نیروهای خود را به مناطقی که ( داعش در آن فعالیت شدید دارند) اعزام نخواهد کرد. در میانه تشدید تنش بین آمریکا و ایران، کاخ سفید احتمالا سعی می کند در مرکز و جنوب عراق به دنبال مهار و مقابله با حشدالشعبی برآید. به همین ترتیب، بعید است که مجددا کشورهای اروپایی نیروهای خود را به زودی به عراق اعزام کنند، زیرا معلوم نیست آیا آن ها پس از پایان اپیدمی کووید 19 تمایل و اراده سیاسی لازم برای انجام چنین کاری داشته باشند یا خیر.
دولت عراق به نوبه ی خود حداقل تا چند ماه آینده به مقابله با پیامدهای فوری اقتصادی و بهداشتی کووید 19 اقدام خواهد کرد. رکود سیاسی و ناآرامی های اجتماعی می تواند ثبات و امنیت بغداد را به خطر بیندازد. دولت جدید عراق گفت که تلاش های ضد تروریسم و مبارزه با داعش در اولویت برنامه دولت وی قرار دارد، اما عراق با وجود نزاع های سیاسی داخلی و بدون حمایت های بین المللی از توانایی لازم برای تحقق این هدف برخوردار نیست. برای آینده قابل پیش بینی، تنش های ایالات متحده آمریکا و ایران افزایش خواهد یافت و تشدید خطر تقابل نظامی بین نیروهای آمریکا و حشدالشعبی تحت حمایت ایران باعث شده که این دو بازیگر قدرتمند به جای مقابله با داعش، با یکدیگر درگیر باشند.
داعش همچنان از این توانایی برخوردار میباشد که با بازپس گیری قلمروی خود، « خلافت» که هدف نهایی این گروه است را پایه گذاری نماید. اما با تضعیف وضعیت اقتصادی و امنیتی شکننده عراق، چنین حملاتی می تواند تلاش برای بازسازی مناطقی را که مقامات عراق در سال 2016-2017 از داعش بازپس گرفته اند به خطر بیندازد.
علاوه بر این، همچنین این خطر وجود دارد که داعش بتواند از عراق به عنوان مکانی برای حملات به سایر کشورهای منطقه مانند اردن، ایران و لبنان استفاده کند. این گروه در گذشته از عراق به عنوان مکانی برای حملات به این مناطق استفاده کرده است و قصد انجام دوباره این کار را دارد. این گروه همچنین فعالیت شورشیان را در سوریه افزایش داده که می تواند از آن به عنوان بستری دیگر برای حملات به لبنان و اردن استفاده کند.
فعالیت های توسعه طلبانه داعش در عراق در تقویت مجدد شبه نظامیان سایر نقاط جهان نقش مهم و تعیین کننده ای را ایفا خواهد کرد. در حالی که هیچ معیار دقیق برای تعیین زمان و مکان حمله وجود ندارد. به احتمال زیاد این حملات در مناطقی مانند بلژیک، فرانسه، آلمان و انگلیس رخ خواهد داد. همچنین کشورهای خاورمیانه مانند اردن، لبنان، مراکش، عربستان سعودی و تونس بیشتر در تیرس حملات داعش قرار دارند.
از زمان آغاز احیای اولیه داعش در عراق (2011)، این گروه از یک مجموعه شورشی محلی به یک جنبش جهانی تبدیل شده که شعبه ها و شاخک های آن حملات گسترده ای را در مناطقی از غرب آفریقا تا افغانستان ترتیب داده اند. بنابراین بدون فشار مستمر و پایدار از سوی نیروهای مخالف از جمله ایالات متحده، ایران و عراق، داعش از موقعیت خوبی برخوردار است تا بتواند دوباره برای تهاجم گسترده به عراق اقدام کند و این امر می تواند پیامدهای بالقوه گسترده ای بر عرصه بین الملل داشته باشد.