به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از سقوط صدام تا سال 2017، طبق توافقات صورت گرفته میان اربیل و بغداد، سهم اقلیم از کل بودجه دولت عراق، سنتا 17% تعیین میشد. این در حالی است که به لحاظ رفاهی و زیرساختی وضعیت اقلیم نسبت به سایر مناطق عراق بهتر بوده زیرا این ناحیه پس از 1991، نه در معرض بمباران قرار گرفته و نه علیه آن تحریمهای فلج کنندهای اعمال شد. به همین دلیل، هرکس به عراق سفر میکند به وضوح تفاوت معیشتی میان مناطق تحت کنترل دولت مرکزی و اقلیم را درک میکند گویی اقلیم کردستان کشور دیگری است. بر این اساس، برخی از سیاسیون عراقی به سهم اقلیم اعتراض داشتند و آن را زیاد از حد میدانستند. ولی وضع به این قرار باقی نماند و سهم اقلیم از بودجه عراق در سالهای پس از 2017 دچار نوسان شد.
بودجه اقلیم پس از 2017
با وجود مخالفتهای شدید دولت مرکزی، اقلیم رفراندوم جدایی طلبانه را برگزار کرد. به دنبال این موضوع درگیریهای پراکنده نظامی میان دو طرف رخ داد که در نتیجه آن کنترل کرکوک از دست بارزانی ها خارج گردید و قافیه را باختند. در ادامه سیاست تنبیه اقلیم، دولت مرکزی تحت حمایت حشد الشعبی، بودجه اقلیم را به 12.67% کاهش داد. این امر اعتراض برخی از نمایندگان و احزاب کرد را برانگیخت. در همین راستا، دو.لت مرکزی را به شکایت در دادگاه فدرال و سازمان ملل و خروج از عرصه سیاسی تهدید کرده ولی نتوانستند راه به جایی ببرند. اما اوضاع بدین قرار باقی نماند و نتیجه انتخابات نه تنها حیدر العبادی را کنار زد بلکه ورق را در بازی بودجه بندی برگرداند.
پارلمان جدید؛ عرصه ای برای امتیازگیری اقلیم
در انتخابات 2018، اقلیم توانست 53 کرسی از مجموع 326 کرسی پارلمان را از آن خود کند. نکته قابل توجه آن است که حزب دموکرات، شهره به زیاده طلبی، سهمی نزدیک به 50% کرسیهای کردی را به خود اختصاص داد . این تعداد، از کرسیهای حزب قانون به ریاست نوری المالکی و حزب حکمت به ریاست عمار الحکیم نیز بیشتر است. در چنین بستری، پراکندگی کرسی میان احزاب شدید بود و طبیعتا هیچ بازیگری قادر نبود غلبه خود بر دیگران را اثبات کند، پس بازار ائتلاف بندیها داغ شد و هرحزبی سعی میکرد احزاب دیگر را به سمت خود بکشاند تا آن که دو فراکسیون بزرگ الاصلاح و البنا بدون مشارکت کردها بوجود آمدند. بدون این مشارکت، توازن قوا بین دو فراکسیون برقرار گردید؛ لذا برای اینکه هر یک از دو فراکسیون بتوانند حرف خود را به کرسی بنشاند به همراهی احزاب کردی نیاز داشتند پس تمایل آنها به بده بستان و چشمپوشی آنها از برخی اصول بالا میرفت.
بخشش بودجه به اربیل در دولت عبدالمهدی
با آمدن عبدالمهدی، نگاه مثبت بارزانیها به وی که او را صریحا دوست خود میخواندند، سفر زود هنگامش به اربیل و انتخاب فواد حسین نامزد ریاست جمهوری، معرفی شده از سوی پارت دموکرات بعنوان وزیر مالیه، انتظار میرفت که بودجه اقلیم نسبت به سال گذشته و بقیه ادوار بیشتر شود ولی عبدالمهدی لایحه بودجه 2019 را با سهم 13 درصدی اقلیم، به پارلمان فرستاد.
در همین راستا، ماجده التمیمی، عضو کمیسیون اقتصادی پارلمان هم از سهم 12.6% اقلیم در لایحه پیشنهادی دولت خبر داد. اما پس از پایان مذاکرات کمیسیون اقتصادی، پیرامون لایحه بودجه به ناگاه سهم اقلیم افزایش چشمگیری یافت. هدی سجاد از نمایندگان پارلمان در گفتگو با دجله از تخصیص 18% بودجه به اقلیم خبر داد. این در حالی است که برخی برآوردها مجموع سهم اقلیم از بودجه را (شامل مصارف نظامی و خدماتی) بیش از 26% دانستند. این امر، مخالفت برخی از نمایندگان را در پی داشت. مثلا کریم النوری گفت: «بودجه 2019 لباس را از تن بصره کند و برتن کردستان پوشاند». ولی در مقابل نچیروان بارزانی ضمن ابراز رضایت از سهم اقلیم در بودجه 2019، اظهار داشت :«قانون بودجه امسال نسبت به سالهای گذشته بهتر شده است». این یعنی وضعیت بودجه اقلیم حتی نسبت به سالهای پیش از 2017 نیز بهتر است. شاهد این مدعا را میتوات در افزایش حقوق کارمندان اقلیم در بودجه 2019 ، از 317 میلیارد دینار به 454 میلیارد دینار دید.
آنچه که باعث افزایش سهم بودجه اقلیم در کمیسیون اقتصادی شده میتواند منبعث از رقابت دو فراکسیون اصل پارلمان برای جذب بلوک کردی به سوی خود بوده باشد. به عبارت دیگر، الاصلاح یا البنا، حاضر شده اند به افزایش سهم اقلیم از بودجه رضایت دهند تا در عوض، بیت کردی را در برخی پروژه های سیاسی، دفاعی یا اقتصادی با خود همراه کنند.