به گزارش راهبرد معاصر؛ ایالات متحده آمریکا هم زمان با بازگشت دور دوم تحریم ها علیه ایران در آبان 97 به هشت خریدار عمده نفت خام ایران معافیت 6 ماهه ای واگذار کرده است. براساس معافیت ها این هشت کشور که مشتریان عمده نفت خام ایران را تشکیل می دهند، تا پایان ماه می (اردیبهشت 98) قادر به خرید نفت ایران خواهند بود. در شرایط فعلی، تحلیگران بازار انرژی به دنبال پاسخ این سوال هستند که آیا معافیت های ایران یک بار دیگر تمدید خواهد شد یا خیر؟
مهم ترین هدف آمریکا در تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد اختلال در صادرات نفت این کشور به بازارهای جهانی است که به عقیده کارشناسان و تحلیلگران بین المللی در خوش بینانه ترین شرایط آمریکا قادر به تحقق اهداف اولیه تحریمی نفتی خود علیه ایران نخواهد بود. گزارش های کارشناسان در رسانه های بین المللی حاکی از آن است که آمریکا برای به صفر رساندن خرید نفت خام ایران با چالش هایی مواجه است.
ادامه معافیت واردکنندگان عمده نفت
تحلیلگران بر این باورند که در پایان مهلت 6 ماهه معافیت از خرید نفت ایران در ماه می (14 اردیبهشت 98) از 8 کشور فعلی معافیت پنج کشور هند، چین، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه برای خرید نفت ایران تمدید می شود. این کشورها خریداران اصلی نفت خام ایران در آسیا هستند. با توجه به تلاش آمریکا برای حفظ ژست ابرقدرتی در جهان، عدم تمدید معافیت کشورهایی چون ایتالیا، یونان و تایوان به عنوان سه کشور دیگر تحریم شده از خریداری نفت ایران دور از ذهن نیست. براساس گزارش های موجود از مراکز بین المللی این سه کشور با وجود دریافت معافیت از آمریکا بعد از شروع تحریم ها محموله ای از ایران وارد نکرده اند.
رشد مصرف نفت مانعی در برابر تحریم های آمریکا
اگر چه میزان تولید و عرضه انرژی های غیر فسیلی در حال افزایش است اما این روند صعودی با افزایش میزان مصرف انرژی در جهان هم خوانی ندارد. از این رو به رغم افزایش تولید این انرژی (نفت) هر ساله میزان نیاز دنیا به تولید و مصرف انرژی های فسیلی در حال افزایش است و این مساله شکست سیاست های تحریمی نفتی آمریکا علیه ایران را به تصویر می کشد. هر چند که تحریم های نفتی ایران از منظر آمریکا اهرم فشاری بر ایران است تا بتواند خواسته های خود را به ایران تحمیل نماید. آنچه که آمریکا را در این مسیر قاطع تر کرده اقتصاد نفتی ایران است و قطعا وابستگی شدید بودجه دولت به درآمدهای نفتی از جمله موضوعاتی است که بهره برداری های سیاسی را از آن دو چندان کرده و امید آمریکا را به ایجاد فشار و تحمیل خواسته های خود با ابزار نفت به مسوولان و دولتمردان به شدت افزایش داده است.
فقدان جایگزین برای نفت ایران/ ترس آمریکا از افزایش قیمت نفت
از سوی دیگر با توجه به رشد اقتصادی کشورهایی مانند چین، هند و کره به عنوان مشتریان نفت در سال آینده کشورهای یاد شده برای قطع واردات نفت خود از ایران نیازمند پیدا کردن جایگزین های مناسبی هستند، لذا در شرایط فعلی چنین جایگزینی برای نفت ایران وجود ندارد. از طرفی با توجه به افزایش رکود اقتصادی در جهان و اینکه رشد اقتصادی کشورهایی مانند هند و چین نسبت به گذشته کاهش خواهد یافت، اما به هر حال هر گونه افزایش قیمت نفت می تواند رکود موجود در اقتصادهای عنوان شده را تشدید کند. قطعا علاوه بر ویژگی منحصر به فرد نفت خام ایران در مطابقت با پالایشگاه کشورهای مختلف، یکی از مهمترین مشکلات آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران, اثر این رویداد بر رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی است. کاهش صادرات نفت ایران برای دولت ترامپ که خواهان نفت ارزان است مخاطره جدی به شمار می رود. شاخص نفت خام برنت در ماهی که آمریکا معافیت های نفتی ایران را صادر کرد نسبت به اوج قیمت ها در اوایل اکتبر افتی 22 درصدی داشت. همین موضوع باعث شد اوپک به همراه متحدانش با کنار هم قرار دادن این میزان افت قیمت و معافیت های نفتی ایران با کاهش تولید 2/1 میلیون بشکه ای در 6 ماه نخست 2019 موافقت کند.
در عین حال وزرای نفت بزرگ ترین اعضای اوپک اعلام کرده اند اگر نیاز به کاهش تولید بیشتری باشد این سازمان آمادگی کاهش تولید بیشتر نفت را خواهد داشت. به نظر می رسد ارسال این سیگنال ها که پیام عدم همکاری نفتی اوپک با آمریکا را عنوان می کند، در تمدید مجدد معافیت های نفتی خریداران ایران بی اثر نباشد. قطعا کاهش تولید نفت جهانی و به صفر رساندن صادرات نفت ایران (به فرض محال) موجب افزایش سرسام آور نرخ نفت می شود و رئیس جمهور آمریکا خواهان جهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و تحمل تبعات آن نیست.
ترکش های آمریکا رو به اتمام است
دلایل بیان شده باعث می شود کشورهای یاد شده به صورت قانونی یا در پشت پرده با تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران همکاری نکنند این موضوع فارغ از اینکه ایران حتی در صورت اجماع جهانی برای تحریم نفت خود با تجربه سال های 90-91 می تواند تحریم های نفتی خود را دور زده و از طرق غیر مرسوم مبادرت به فروش نفت خود کند. مجموعه این عوامل و دلایل بیانگر آن است که تحریم های نفتی علیه ایران با شکست مواجه شده است و شرایط فعلی نهایت تلاش و توان آمریکا علیه ایران را به نمایش گذاشته است. در واقع شرایط فعلی حاکی از آن است که آمریکا از تمام ابزارهای اقتصادی خود برای قطع صادرات نفت ایران بهره برده اما در دستیابی به هدف ناکام مانده و تلاش می کند با عملیات روانی گسترده و القاء تشدید تحریم ها علیه مردم ایران زمینه های شکل گیری ثبات اقتصادی را از بین ببرد.
اعتراف ضمنی به شکست از سوی مسئولان آمریکایی
برایان هوک نماینده ویژه امور ایران در وزارت خارجه ایالات متحده هفته گذشته در مصاحبه با اس اند پی گلوبال پلتس ضمن تاکید براینکه معافیت های 6 ماهه تمدید نخواهد شد بر این موضوع تاکید کرده که آمریکا بازار را رصد می کند تا در صورت نیاز بازار معافیت ها برای برخی از کشورها یک بار دیگر تمدید شود. با توجه به اظهارات برایان هوک، به نظر می رسد تهدید آمریکا در به صفر رساندن صادرات نفت ایران تهدیدی یک جانبه است که بدون توجه به شرایط بازارهای جهانی، اقدامات ایران و سیاست های انرژی این کشور مطرح شده و شانس چندانی برای اجرایی شدن نخواهد داشت.
بهره سخن
ناتوانی آمریکا در صفر به رساندن صادرات نفت ایران آنقدر واضح و مبرهن است که رویترز در گزارش مفصلی به چرایی آن و تبعات ناشی از چنین تصمیمی بر بازارهای جهانی پرداخته است. طبق این گزارش اگرچه تعداد کشورهای معاف شده از تحریم های نفتی به 5 کشور می تواند فروش نفت ایران را محدود کند، اما با این حال تا خواسته آمریکا که صفر شدن صادرات نفت خام ایران است فاصله زیادی دارد. براساس آنچه تحلیلگران Eurasia Group به رویترز گفته اند دیگر اولویت های ژئوپلیتیک به خصوص در رابطه با چین و هند تمایل دولت آمریکا برای صفر کردن صادرت خام ایران را تعدیل کرده است. چین و هند به عنوان بزرگترین مشتریان نفت خام ایران در آسیا طی ماه های گذشته با وجود فشارهای آمریکا همچنان خریداران نفت ایران به شمار می روند و از ماه نوامبر به این سو نیز با استفاده کامل از معافیت های نفتی همچنان خریداران ثابت نفت ایران بوده اند. این در حالی است که ترکیه از دسامبر به این سو در زمره وارد کنندگان نفت ایران قرار گرفته است. کره جنوبی هم که برای چهار ماه خرید نفت از ایران را متوقف کرده بود به احتمال زیاد اواخر مارس نخستین محموله میعانات گازی را از ایران دریافت خواهد کرد.
واردات نفت به ژاپن نیز نیازمند شفاف سازی مساله نقل و انتقالات بانکی با ایران است. با تمام این تفاسیر نتیجه ای که از کنار هم قرار دادن اتفاقات رخ داده می توان گرفت، این است که آمریکا به احتمال زیاد قادر به توقف کامل صادرات نفت خام ایران نخواهد بود زیرا این اتفاق منجر به افزایش قیمت نفت خام و زلزله سیاسی در آمریکا و جهان خواهد شد که تاثیرات آن بر روند تصمیم گیری های رئیس جمهور آمریکا و بی اعتمادی مضاعف به وی بی تاثیر نباشد. از این رو می توان نتیجه گرفت سیاست های تحریم نفتی ایران در کوتاه مدت با شکست سنگینی مواجه می شود و یک بار دیگر دست آمریکا را از توطئه علیه ایران کوتاه خواهد کرد.