کنفرانس بغداد به افزایش همگرایی منطقه‌ای می انجامد؟

به گزارش راهبرد معاصر، نشست امنیتی بغداد که در روز شنبه برگزار شد، در ادامه تحرکات دیپلماتیک عراق برای کاهش تنش‌ها و بحران‌های منطقه‌ای قابل ارزیابی است.  ضمن آنکه این کنفرانس به دنبال ایجاد فضایی برای افزایش تعامل میان ایران و عربستان است و همچنین خواستار تقویت همکاری‌های دو یا چند‌جانبه سیاسی - اقتصادی بین کشورهای پیرامونی عراق است. حسن دانایی‌فر، سفیر سابق ایران در عراق مهمترین هدف این نشست را بازیابی جایگاه عراق به‌عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای می‌داند و نسبت به اراده عربستان برای کاهش تنش‌ با ایران ابراز تردید می‌کند.

حسن دانایی‌فر کارشناس مسائل بین‌الملل و سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در عراق در خصوص اینکه کنفرانس‌های مشابه نشست بغداد در سال‌های اخیر به کرات برگزار شده است، گفت: نشست بغداد بعد از سقوط صدام اولین نشستی نیست که در هفده سال گذشته در عراق و در منطقه تشکیل شده است. طی سال‌های گذشته نشست‌های متنوعی برای گفت‌وگوهای منطقه‌ای مانند نشست شرم‌الشیخ در مصر و نشست‌هایی در استانبول، گردهمایی اعضای دائم سازمان ملل و کشورهای پیرامونی عراق و با مشارکت کشورهایی مثل امارات و قطر برگزار شده است.

وی  در خصوص اهداف نشست بغداد گفت: به‌نظر می رسد دولت عراق با برگزاری این کنفرانس در بغداد تلاش می‌کند به مخاطبین داخلی خود نشان دهد که عراق به حد قابل توجهی از امنیت رسیده که دولت عراق به عنوان یک کنشگر فعال و هوشمند، مسائل منطقه را رصد می‌کند و نقش خود را در مسائل منطقه ای ایفا می کند. ضمن اینکه عراق علاقه دارد تا جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی خود را بازیابی کند.

 وی در این باره خاطرنشان کرد: مهمترین هدف دولت عراق از برگزاری این کنفرانس، انتقال پیام قدرت و قوت خود به مخاطبان داخلی خود است. با توجه به اینکه دولت عراق در سال 2021 در آستانه برگزاری انتخابات است، طبیعتا برگزاری چنین کنفرانسی می تواند پالس مثبتی را نسبت به مدیریت فعلی دولت به مردم انتقال دهد و برای افزایش شانس رای آوری دولت فعلی در انتخابات پیش‌رو مفید است.

 دانایی فر در خصوص تاثیر خروج نیروهای آمریکا از افغانستان در نتایج کنفرانس بغداد گفت: با توجه به خروج نیروهای آمریکایی از کشورهای عراق و افغانستان و نمایش مفتضحانه افول آمریکا در منطقه، به نظر می رسد منطقه در آستانه تحول و تغییراتی اساسی است. موضوعی که خود را در خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و وضعیت کنونی این کشور به خوبی نشان داد. بنابراین کشورهای منطقه از جمله عراق به این موضوع مهم رسیده‌اند که ارتباطات بین کشورهای همسایه و منطقه باید به سمت همگرایی و دور کردن منطقه از تنش و واگرایی هدایت شود. در این چارچوب عراق به عنوان یکی از کشورهای منطقه مایل به نقش‌آفرینی فعال تری نسبت به قبل شده و تلاش می کند این جریان را رهبری و دنبال کند.

دانایی‌فر در خصوص موضع دولت جمهوری اسلامی در خصوص افزایش همکاریهای منطقه‌ای گفت: بی‌تردید برنامه‌های دولت رئیسی و همچنین طرح هرمز در دولت گذشته نشان میدهد که ایران از وحدت و همگرایی کشورهای منطقه استقبال می کند. به هر حال نباید موضوع فشار آمریکایی‌ها و به خصوص وزیر خارجه وقت آمریکا آقای پومپئو بر کشورهای منطقه از جمله سعودی ها برای عدم استقبال از طرح هرمز را فراموش کنیم. با توجه به اینکه رئیس دولت سیزدهم شعار همگرایی و تعامل با کشورهای پیرامونی و همسایه در بخش عربی و غیره عربی را مطرح کرده و در دستور کار وزارت خارجه قرار داده است، باید شاهد افزایش تعاملات منطقه‌ای باشیم. ضمن اینکه در چند ماه گذشته و با وساطت عراق، بین ایران و عربستان دیدارهایی شکل گفته است که نشست بغداد را تا حدودی می‌توان در راستای آن موضوع تحلیل کرد.

وی با طرح چند سوال مهم خاطر نشان کرد: موضوع مهمی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که آیا  نشست‌های این چنینی برای همگرایی تعاون و همکاری های کشورهای منطقه کافی است؟ آیا مکانیزم لازمی برای افزایش همکاری کشورهای منطقه در کنفرانس بغداد در نظر گرفته شده و این کنفرانس می تواند منجر به همکاری هر چه بیشتر کشورهای منطقه با هم شود؟ آیا بغداد و رهبران عراق از قدرت بالای اثرگذاری سیاسی، اقتصادی و فرهنگی لازم بر کشورهای حاضر در کنفرانس بغداد برخوردار هستند؟ آیا کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس بغداد اراده‌ای برای افزایش همکاری‌های بین منطقه‌ای دارند؟

وی درباره نوع نگاه سعودی‌ها برای ارتباط با ایران گفت: سعودی‌ها همچنان به دنبال برقراری ارتباط کامل، جامع و همه جانبه ای با جمهوری اسلامی ایران نیستند. چرا که در  خود هیات حاکمه عربستان برا ایجاد یک ارتباط پایدار با ایران اختلاف عمیقی وجود دارد و هنوز به یک یکپارچگی نرسیده‌اند. یک دیدگاه در داخل عربستان معتقد است که سعودی ها در ارتباط با ایران عایدی نخواهند داشت و دیدگاه دیگری معتقد به اهمیت برقراری رابطه با ایران است. بنابراین باید مشخص شود که آیا سعودی ها فقط به صورت مصداقی مثل موضوع یمن مایل به گفت‌وگو با ایران هستند و یا خواهان گسترش مناسبات در تمام وجوه هستند. اکنون این سوال مطرح است که آیا  بغداد ابزار مکانیزم اثر‌گذاری بر گفتمان داخلی سعودی‌ها را دارد؟ در مقابل در ایران یک اجماع وجود دارد که باید مسائل منطقه‌ای حل شود و به دنبال برقرار یک رابطه پایدار است.