واکاوی اجلاس کشور‌های همسایه عراق در بغداد

به گزارش راهبرد معاصر، عراق قرار است که اواخر ماه جاری میلادی میزبان کنفرانسی باشد که از آن به عنوان اجلاس کشورهای همسایه نام برده می‌شود اما گویا کشورهای دیگری هم در این نشست غیر از همسایگان عراق، حضور پیدا خواهند کرد.

در روزهای گذشته، نخست وزیر عراق وزیر برنامه‌ریزی را به کویت، وزیر امور خارجه را به ترکیه و عربستان و ایران، وزیر دارایی را به اردن، وزیر دفاع را به مصر فرستاد تا دعوت‌نامه‌های رسمی را به سران این کشورها ابلاغ کنند. موعد اولیه این نشست ۲۸ آگوست (۶ شهریور) خواهد بود.

یک مقام بلندپایه در وزارت امور خارجه عراق تأکید کرد که عربستان و ایران و ترکیه از مشارکت در این نشست استقبال کرده‌اند و افزود که عربستان منتظر اطلاع از سطح مشارکت ایران و ترکیه در این نشست است تا درباره مشارکت شخص ولیعهد، محمد بن سلمان، تصمیم بگیرد.

به گفته این مقام در مورد دیگر کشورها هم همین‌طور است و آنها هم ضمن استقبال از اصل ایده باید درباره سطح مشارکت تصمیم بگیرند. این مقام تأکید کرده که فرانسه نیز وارد میدان شده و در تماس با سران برخی کشورها آنها را به مشارکت در آن تشویق کرده است چنان‌که خود ماکرون نیز در آن شرکت خواهد کرد.

محورهای نشست

سخنگوی دولت عراق تأکید کرد که این اجلاس با حضور کشورهای مهم منطقه و در دو محور سیاسی و اقتصادی برگزار می‌شود.

«حسن ناظم» وزیر فرهنگ، گردشگری و میراث فرهنگی عراق، در گفتگو با خبرگزاری رسمی عراق تأکید کرد که در نشست بغداد که قرار است در پایان ماه جاری میلادی برگزار شود کشورهایی مهم و اساسی از منطقه و بیرون منطقه حضور خواهند داشت.

او با تأکید بر اینکه اولین محور این نشست محور دیپلماتیک است، مهم‌ترین هدف از این نشست را تحقق ثبات در عراق با تفاهم کشورهای منطقه دانست و گفت که وقتی کشورهای منطقه در پی کاهش اختلافات میان یکدیگر برآیند این وضعیت در عراق هم بازتاب خواهد یافت.

وزیر فرهنگ عراق تأکید کرد که محور دوم این نشست اقتصاد است به‌خصوص که عراق روابط گسترده‌ای در بخش‌های گوناگون با کشورهای منطقه دارد و افزود که این نشست با تصمیمات مهمی در عرصه اقتصادی و مبارزه با تغییرات زیست‌محیطی همراه خواهد بود.

غیاب سوریه در اجلاس بغداد

در حالی که دعوتنامه ها برای کشورهای همسایه عراق از جمله عربستان، ایران و ترکیه و اردن ارسال شده است اما هنوز دعوتی از دمشق برای شرکت در این نشست به عمل نیامده است و این در حالی است که عراق و سوریه پیوندهای عمیقی با یکدیگر دارند و عراق که هدفش از این نشست، دستاوردهای مثبت برای بغداد است بدون حضور و مشارکت سوریه نخواهد توانست به اهداف مورد نظر خود دست یابد.

بغداد از برگزاری این نشست به دنبال نزدیک کردن دیدگاه‌های کشورهای همسایه و منطقه است و اگر آنگونه که مقامات عراقی انتظار دارند این نشست پیش برود یعنی سطح مشارکت در سطح بالای خود باشد، می‌تواند ارمغان بسیاری برای کشورهای منطقه و خود عراق به دنبال داشته باشد
سوریه و عراق پیوند جغرافیایی با هم دارند و علاوه بر آن زبان مشترک و بسیاری دیگر از اشتراکات دارند. بسیاری از حوادث امنیتی عراق متأثر از سوریه است و از آن گذشته قرار است که در این نشست راجع به مشکلاتی که منطقه با آن دست و پنجه نرم می‌کند، گفتگو و رایزنی شود و چطور ممکن است که کشوری مهم مانند سوریه در این نشست مشارکت نداشته باشد.

چندی پیش شبکه المیادین گزارش داد که «فالح الفیاض» رئیس سازمان حشد شعبی در سفری به دمشق با بشار اسد دیدار و از وی برای شرکت در اجلاس بغداد، دعوت بعمل آورد. پس از انتشار این خبر، وزارت خارجه عراق بیانیه‌ای صادر و با اشاره به اینکه دعوتنامه‌های رسمی باید توسط دولت و به نام «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق صادر شود، هر گونه ارتباط دولت با دعوت از بشار اسد را رد کرد.

یک منبع عراقی اعلام کرد: «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه مانع دعوت از «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه برای حضور در اجلاس بغداد شد. بر اساس این گزارش، روسیا الیوم به نقل از منبع مذکور نوشت: اجلاس بغداد، ایده مشترک عراق و فرانسه است. یکی از شروط ماکرون برای موفقیت این اجلاس، عدم دعوت بشار اسد به اجلاس بود چرا که او با حضور در کنار اسد مخالف است.

منبع مذکور همچنین گفت که دولت عراق نیز به دلیل آنکه سران دیگر کشورها نیز در مضیقه قرار نگیرند، با نظر ماکرون موافقت کرد. «عصام التکروری» استاد حقوق در دانشگاه دمشق می‌گوید: عدم دعوت از دمشق، مسأله‌ای است که به نظر می‌رسد به دلیل وتوی آمریکا باشد زیرا هیچیک از کشورهای دعوت شده به این اجلاس با حضور دمشق مخالفتی از خود نشان نداده‌اند با وجود آنکه، اغلب دعوت شدگان به این کنفرانس، آمادگی عادی‌سازی رابطه با دمشق در خارج از چتر آمریکا را ندارند. این امر خود، اعتراف ضمنی به نقش محوری است که ممکن است دمشق در حل مشکلات منطقه که برخی از کشورهای منطقه در تثبیت آن نقش دارند؛ ایفا کند.

وی افزود: عدم دعوت از دمشق در واقع نادیده گرفتن واقعیت جغرافیایی سوریه است که مهمترین کشور همسایه عراق به شمار می‌رود و دارای پرونده‌های موجودیتی مهم و مشترکی با بغداد است که مهمترینشان، حضور اشغالگران آمریکایی و گروه تروریستی داعش در هر دو کشور است. اگر شرکت کنندگان در این کنفرانس می‌خواستند به سرعت در کنفرانس خود به نتیجه مهمی دست یابند، ضروری بود که از دمشق به دلیل موقعیت جغرافیایی و نیز تهدیدهای وجودی مشترک بین دو کشور عراق و سوریه قبل از سایرین دعوت به عمل آید.

اهداف نشست

بغداد از برگزاری این نشست به دنبال نزدیک کردن دیدگاه‌های کشورهای همسایه و منطقه است و اگر آنگونه که مقامات عراقی انتظار دارند این نشست پیش برود یعنی سطح مشارکت در سطح بالای خود باشد، می‌تواند ارمغان بسیاری برای کشورهای منطقه و خود عراق به دنبال داشته باشد.

عراق علاوه بر اینکه می کوشد تا از رهگذر برگزاری این نشست ثبات امنیتی به ارمغان آورد به موضوعات سرمایه گذاری هم چشم دوخته است و از سویی به دنبال بازگشت به منطقه و ایفای نقش مهم در منطقه است.

دو نگاه متفاوت به این نشست

در حالی که برخی نگاه بدبینانه به این نشست دارند و معتقدند که نشست در سطح سران نخواهد بود و وزیران خارجه برخی کشورهای منطقه در آن مشارکت خواهند کرد، اما برخی دیگر نگاه متفاوتی است و بر این باورند که نشست در سطح عالی برگزار خواهد شد و سران کشورهای منطقه در بغداد حضور خواهند یافت به ویژه که ماکرون رئیس جمهوری فرانسه هم وارد میدان شده است و به عراق یاری می‌رساند که نشستی در سطح مهم برگزار شود.

بسیاری از تحلیلگران به این نشست نگاه خوبی دارند و حضور سران کشورهای همسایه و دیگر کشورها را عاملی برای حل مشکلات می‌دانند.

پرونده‌های حل نشده عراق با همسایگان

عراق همچنان مسائل بلاتکلیفی با کشورهای همسایه خود دارد که بسیاری از آنها به دوره رژیم منحل بعث مربوط می‌شود. از جمله این پرونده‌ها مسائل آبی با ترکیه و ایران، فعالیت‌های (پ ک ک)، تردد تروریست‌ها در مرزهای عراق و سوریه، بدهی‌های عراق به کویت و توافقات تجاری و نفتی با اردن است.

به هر حال باید منتظر ماند که سطح مشارکت در این نشست به چه نحوی است و از سویی ثمرات سیاسی و اقتصادی و امنیتی این نشست برای عراق و کشورهای منطقه چه خواهد بود و آیا تصمیمات آن تاثیرگذار خواهد بود یا خیر.

عراق از یکسو به دنبال این است که عرصه‌ای برای چالشهای منطقه نباشد و از سوی دیگر بتواند نقش سابق خود را در منطقه و جهان عرب احیا کند، اما اینکه تا چه اندازه بتواند اهدافش را محقق کند، در هاله‌ای از ابهام است زیرا روند تحولات منطقه از پیچیدگی خاصی برخوردار است؛ به طور مثال اگر بغداد بخواهد که میان ایران و عربستان نقش آفرینی کند کار بسیار دشواری خواهد داشت.

واکاوی اجلاس کشورهای همسایه عراق در بغداد

برخی بر این باور هستند که الکاظمی با این نشست‌ها درصدد ارتقا جایگاه و موقعیت منطقه‌ای عراق، حل پرونده‌هایی که با دیگر کشورها دارد و بهره‌گیری از آن برای کسب امتیازات اقتصادی است. در واقع، موافقان بر این باور هستند این نشست‌ها پیوند عراق با کشورهای منطقه را تقویت و از چالش‌های آن می‌کاهد.

اجلاس کشورهای همسایه عراق را می‌توان تلاشی برای آب کردن یخ روابط در منطقه دانست به هر حال گفتگو میان کشورهای منطقه برای حل مشکلات بسیار ضروری است و مانع از دخالت‌های بیگانگانی خواهد شد که همواره نفع خود را در کشمکش و هرج و مرج و درگیری میان کشورهای منطقه می‌بینند. ریشه مشکلات منطقه در حضور بیگانگان است به ویژه که آنها همواره سعی دارند وانمود کنند که کشورهای منطقه از بلوغ و قدرت کافی برای دفاع از منافع و منطقه خودشان برخوردار نیستند. از ثروت‌های منطقه باید برای شکوفایی آن به نفع مردم منطقه بهره برداری شود نه اینکه ثروت‌های منطقه از سوی بیگانگان به یغما برود. گفتگو همواره حلال مشکلات منطقه و رشد و رونق آن است./مهر