آیا ناتو منهدم می‌شود؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ اگرچه این روزها اکثریت قریب به اتفاق رسانه‌های بین‌المللی، واشنگتن و دولت‌های دموکرات و جمهوری‌خواه در کاخ سفید را مقصر و نماد اصلی شکست در افغانستان قلمداد می‌کنند، اما در این معادله نمی‌توان به راحتی از کنار نام «ناتو» گذشت. آنچه در افغانستان رخ داد، نقطه آشکارساز منازعات بنیادین در میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی محسوب می‌شود. این منازعات سال‌هاست آغاز شده و در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در بین سال‌های 2017 تا ابتدای سال 2021 نیز به نقطه اوج خود رسید. برخی سیاستمداران اروپایی مانند آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه تصور می‌کردند که حضور بایدن در کاخ سفید، مولد ثباتی نسبی در ناتو محسوب می‌شود اما چنین فرضیه‌ای ابطال شده است!

مقامات آمریکایی در نحوه خروج از افغانستان، حتی دغدغه‌های شرکای ناتویی خود را در نظر نگرفتند. اکنون دولت‌های پاریس و برلین بیش از هر زمان دیگری از سوی شهروندانشان بابت «تحقیر استراتژیک در افغانستان» مورد عتاب قرار گرفته‌اند. در نتیجه، پس از خروج اشغالگران آمریکایی و ناتو از افغانستان، بار دیگر استقلال استراتژیک اتحادیه اروپا از آمریکا به دغدغه‌ای اساسی در میان اکثر اعضای اروپایی ناتو تبدیل شده است. آمریکا، کانادا، ترکیه به همراه 26 کشور اروپایی، اعضای پیمان آتلانتیک شمالی را تشکیل می‌دهند.

صورت مسئله این است که اکنون، آمریکا بر ناتو و تصمیماتش تسلط کامل دارد. در این منظومه امنیتی، واشنگتن نقش متغیر مستقل و دیگر اعضای پیمان آتلانتیک شمالی، نقش متغیر وابسته را دارند. همین مسئله سبب شده است تا در مواردی مانند آنچه در افغانستان رخ داد، اروپاییان در مقابل یک «کار انجام شده» قرار گیرند. اما سوال اصلی اینجاست که تاثیر این وضعیت، در آینده و سرنوشت ناتو چیست؟ نباید فراموش کرد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و سقوط کمونیسم، ناتو فلسفه وجودی خود را از دست داد زیرا دیگر تهاجم سرخی در قبال اروپا و آمریکا وجود نداشت. با همه این اوصاف، رئالیستها و نئورئالیست‌هایی که عرصه سیاست خارجی آمریکا و اروپا را به تسخیر خود در آورده بودند، معقتد به حفظ این ساختار و تبدیل آن به یک «ساختار مسلط امنیتی» در نظام بین‌الملل بودند.

امروز در سال 2021 میلادی،  نه تنها ناتو به یک ساختار مسلط در جهان تبدیل نشده است بلکه بیش از پیش شاهد قطع اتصالات و مناسبات تعریف شده امنیتی- نظامی در ذیل این سختار هستیم. بی‌دلیل نیست که بسیاری از تحلیلگران مسائل امنیتی در غرب، امکان انحلال ناتو در آینده‌ای نه چندان دور را دور از ذهن نمی‌دانند. حقارت و شکست اروپا در افغانستان، بر شدت این مطالبه‌گری عمومی در قاره سبز افزوده است. برخی مقامات از جمله جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، معتقدند اروپای واحد یک نیروی «واکنش سریع» با دست‌کم پنج هزار سرباز نیاز دارد .تشکیل این هسته اولیه نظامی در اتحادیه اروپا، می‌تواند مقدمه‌ای برای تشکیل ارتش واحد اروپایی و سپس انهدام رسمی پیمان آتلانتیک شمالی (متعاقب گسست نهایی میان آمریکا-اروپا) باشد.