اهداف و دلایل احتمالی عملیات ''شمشیر فرات'' از سوی ترکیه

به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از آغاز جنگ در سوریه، رجب طیب اردوغان که درست چند ماه پیش از آن در مصاحبه تلویزیونی بشار اسد را رهبری محبوب توصیف کرده بود، علم ضدیت با دولت دمشق را برافراشت و از هیچ کمکی به معارضان سوری دریغ نورزید. دولت اردوغان در فازهای اولیه جنگ امیدوار بود که دولت سوریه کنار زده شود و یک دولت اخوانی جای آن را بگیرد ولی ادامه روندها، باعث شد که چنین ذهنیتی به واقعیت نپیوندد. با مشاهده برگشتن ورق جنگ در سوریه و قدرت گرفتن کردهای سوری، دولت اردوغان به این جمع بندی رسید که هدف اصلی (براندازی دولت قانونی سوریه) دست نیافتنی است در نتیجه بهتر است از بلند پروازی های پر هزینه دست کشید و به اهداف واقع بینانه تری فکر کرد. از جمله این اهداف واقع بینانه، رشد نفوذ در مناطق شمالی سوریه بود که ترکیه تلاش کرد از دو طریق به این هدف دست یابد:

 تقویت گروه های تروریستی در ادلب: گروه های تروریستی مختلف که احرار الشام در صدر آن ها قرار داشته، با پشتیبانی ترکیه توانستند در سال 2015، استان ادلب را به کلی اشغال کنند. با گذشت زمان، جبهة النصره در این استان قدرت برتر را در اختیار گرفته است.

 مداخله مستقیم نظامی: ارتش ترکیه، به بهانه مبارزه با داعش و برای مقابله با گروه YPG، که گروه مسلح اصلی کردهای سوری است، عملیات نظامی "سپر فرات" را انجام داد که در نتیجه آن، توانست شهر الباب در شمال سوریه را اشغال کند ولی نتوانست به هدف اصلی خود، شهر منبج دست یابد چراکه با مخالفت های امریکا و روسیه مواجه شد.

در نتیجه این سیاست ها، ترکیه توانست در شهر الباب مواضع خود را تثبیت کند و راه نفوذ خود در ادلب را هموار کند. اما به تازگی دولت ترکیه، از قصد خود برای انجام یک عملیات نظامی در عفرین خبر داده که می تواند باعث بسط نفوذ این کشور در شمال سوریه شود.

عملیات شمشیر فرات در عفرین

ترکیه در تیر ماه سال 1396، قصد داشت عملیاتی را در عفرین انجام دهد و این کانتون را اشغال کند ولی با مخالفت روسیه مواجه شد و در نتیجه انجام عملیات را متوقف کرد. مسکو برای ایجاد بازدارندگی در مقابل آنکارا، نیروی نظامی به عفرین گسیل داشت و همین امر باعث شد اردوغان از انجام عملیات منصرف شود. پیش از این هم ترکیه نشان داده بود که توان مقابله مستقیم با روسیه را ندارد. توضیح آن که پس از هدف قرار گرفتن جنگنده روسی توسط جنگنده ترک، اردوغان اعلام کرد این اقدام یک توطئه برای بر هم زدن رابطه میان مسکو و آنکارا بوده است (البته داوود اغلوو به تازگی فاش کرده که این اقدام به دستور مستقیم اردوغان انجام شده بود). ولی با گذشت زمان و توافق میان تهران-مسکو-آنکارا، مسکو احتمالا حاضر شده تا امتیازاتی به آنکارا بدهد.
از جمله این امتیازات سکوت در قبال استقرار نیروهای نظامی ترک در شمال استان ادلب (اعزاز) بوده و دیگری خارج کردن نیروهای روس از عفرین بوده است. حالا و پس از گذشت چند ماه از تعلیق عملیات اشغال عفرین، ترکیه با سوء استفاده از نبود سربازان روس در این کانتون، اعلام کرده که عملیات "شمشیر فرات" را برای اشغال این خطه از سوریه کلید خواهد زد. عملیاتی که احتمالا 10 هزار سرباز ترک به همراه ادوات زرهی در آن حاضر خواهند بود. دولت ترکیه به منظور توجیه این اقدام، آن را تلاشی برای مبارزه با تروریسم وابسته به PKK معرفی کرده حال آن که به اعتراف وبسایت خبری آناتولی، در طول 4 سالی که نیروهای کرد بر عفرین حکومت داشته اند، تنها 4 مورد حمله نظامی از سوی آن ها به پایگاه های ترکیه انجام شده و در این حملات تنها 2 نظامی ترک کشته شده اند. بنابراین باید گفت که حملات نظامی از سوی مسلحین کرد عفرین ، نگرانی چندان عمیقی برای دولت عدالت و توسعه ایجاد نکرده که بخواهند برای رفع آن، لشکر کشی نظامی بکنند و عفرین اشغال نمایند.
همچنین برخی معتقدند که لشکرکشی به عفرین برای جلوگیری از دست یابی نیروهای کرد به کریدور اربیل تا مدیترانه انجام گرفته است. اما این مسئله نمی تواند چندان با واقعیت ارتباط داشته باشد چراکه کردهای عفرین، که نزدیک ترین گروه کرد به دریا هستند، نزدیک به 130 کیلومتر با دریای مدیترانه فاصله دارند. به علاوه طلال سلو، عضو بلندپایه پیشین YPG هم تاکید کرده که مسئله دستیابی به دریا عملی نبوده و نیست.
بر این اساس، نمی توان تلاش ترکیه برای اشغال عفرین را در موارد بالا جست.

اهداف ترکیه از عملیات شمشیر فرات

 توسعه طلبی اردوغان: شکی نیست که ترکیه تحت تاثیر تفکرات اردوغان، خواهان تبدیل شدن به عثمانی سده 21 است. تحرکات سیاسی این دولت در دفاع از فلسطین، دخالت ها در سوریه و عراق، حضور در قطر و گام های اولیه برای حضور در آفریقا، همگی نشان می دهد که دولت اردوغان دولتی توسعه طلب است. برای درک این مطلب بهتر است به جریان پایگاه بعشقیه اشاره کنیم. با وجود آن که دولت عراق مخالفت شدید خود را با استقرار نیروهای نظامی ترک در این پایگاه (در شمال موصل) ابراز داشته و ترکیه هم تهدیدی از این ناحیه احساس نمی کند، ولی باز هم ارتش ترکیه در این پایگاه (و البته احتمالا 7 پایگاه نظامی دیگر در شمال عراق) حضور دارد. این امر نشان می دهد که بسیاری از اقدامات دولت ترکیه در کشورهای همسایه، متاثر از احساس تهدید نبوده بلکه ناشی از توسعه طلبی است. بر این اساس، می توان گفت که عملیات شمشیر فرات، همانند سپر فرات، منبعث از توسعه طلبی دولت اردوغان است.

 الحاق کمربند جنوبی به خاک ترکیه: محل استقرار نیروهای ترک در شمال عراق و سوریه نشان می دهد که آنکارا، احتمالا به دنبال اشغال یک کمربند سرزمینی در مرزهای جنوبی خود است تا در دراز مدت، آن کمربرند امنیتی را به خاک خود منضم کند. در این رابطه، چاووش اغلوو هم تاکید کرده که عملیات شمشیر فرات محدود به عفرین نخواهد ماند و به نواحی دیگر هم سرایت پیدا خواهد کرد. پس می توان انتظار داشت که نظامیان ترک گام به گام کمربند جنوبی را تکمیل کنند.

 نجات تروریست های ادلب: دور جدید بمباران خبری ترک ها برای توجیه عملیات نظامی اشغال عفرین پس از آن آغاز شده که محور مقاومت، پس از نزدیک به 3 سال، پیشرفت های شایان توجهی در استان ادلب داشته اند. با توجه به هزینه های سنگین آنکارا جهت اشغال این استان توسط تروریست ها، نمی توان انتظار داشت که اردوغان در مقابل روند پیشرفت های ارتش سوریه در این استان سکوت اختیار کند. در کنار احضار سفرای ایران و روسیه در ترکیه، اقدام به اشغال عفرین می تواند یکی از عکس العمل های دولت عدالت و توسعه در مقابل روند پیروزی های محور مقاومت در ادلب باشد. حتی ممکن است که اشغال عفرین اصالت نداشته باشد بلکه تنها برای در اختیار داشتن وجه المصالحه ای جهت تخلیه ادلب از سوی محور مقاومت باشد.

 رقابت با ایران: اکنون در سوریه، مسلما ایران یکی از طرف های پیروز است. ترکیه تحت رهبری اردوغان، در اثبات جایگاه خود به عنوان یک قدرت منطقه ای، با ایران رقابت سنگینی دارد. پیروزی محور نزدیک به ایران در جنگ سوریه، باعث می شود که ترکیه به تکاپو بیفتد تا پیش از پایان کامل جنگ، تا حد امکان امتیازات بیشتری بگیرد. از جمله این امتیازات می تواند اشغال بخش هایی از سوریه باشد که از عقب افتادن ترکیه از ایران در عرصه سوریه پیشگیری می کند.