تکاپوی عمان برای دسترسی به بازار آسیای مرکزی از مسیر ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ عمان یک اقتصاد با درآمد متوسط است که تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۱۹، ۷۶.۶ میلیارد دلار بوده است. دولت عمان در مواجهه با چشم انداز کاهش ذخایر نفت؛ برنامه اصلاحات اقتصادی را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود دنبال کرده است. یکی از ستون‌های کلیدی چشم انداز ۲۰۴۰ افزایش سهم بخش‌های غیرنفتی اقتصاد به ۹۰ درصد تولید ناخالص داخلی است. دولت عمان همچنین به دنبال جذب تجارت و سرمایه گذاری خارجی بیشتر است.

مسقط در همین راستا بالغ بر یک میلیارد دلار برای توسعه بنادر دریایی جدید و گسترش دروازه‌های موجود متعهد شده است. برای نمونه یک فرودگاه بین‌المللی جدید در مسقط در سال ۲۰۱۸ افتتاح شد که ظرفیت جابجایی ۱۲ میلیون مسافر در سال را دارد. توسعه منطقه ویژه اقتصادی در بندر دقم برای ایجاد یک هاب لجستیکی بزرگ برای این منطقه در نظر گرفته شده است.

عمان با خط ساحلی وسیع اقیانوس هند، موقعیت راهبردی به اقیانوس هند، جنوب آسیا و شرق آفریقادارد، بنابراین هدف عمان تبدیل شدن به دروازه‌ای برای تجارت بین المللی بین اروپا، خلیج فارس و جنوب آسیا است. البته همه گیری کووید-۱۹ تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد عمان داشته، به ویژه باعث کاهش ورود گردشگران و تاثیر گذاری منفی بر اقتصادی این کشور شده است.

ایجاد یکی از مراکز اصلی ذخیره‌سازی نفت جهان در عمان

عمان برای دستیابی به اهداف چشم انداز اقتصادی خود در راستای تنوع بخشیدن به منابع درآمد ملی، در حال تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی ذخیره سازی استراتژیک و تجاری نفت در جهان است. این کشور قصد دارد پروژه پایانه "راس مرکز" را برای ذخیره نفت خام در خارج از تنگه هرمز و در سه ماهه اول سال جاری میلادی راه‌اندازی کند، چون به دنبال جذب شرکت‌های نفتی بین‌المللی است.

مخزن نفتی راس مرکز می‌تواند جایگزینی برای صادرکنندگان انرژی که مایل به اجتناب از تنگه هرمز هستند را فراهم کند، به ویژه در رویدادهایی که شاهد درگیری هایی در خلیج فارس بودیم. از همین روی این پروژه برای سلطان نشین عمان و به طور کلی برای جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

عمان گسترش پایانه راس مرکز را با صدور فرمان پادشاه در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۶، آغاز کرد و مقرر شد که در منطقه ویژه اقتصادی دقم گنجانده شود. اداره منطقه ویژه اقتصادی دقم به شرکت نفتکش عمانی "OTTCO" برای استفاده از زمین را برای احداث ایستگاه ذخیره سازی نفت در "راس مرکز" اعطا کرد.

تلاش برای کاهش وابستگی واردات گاز

صالح بن علی الانبوری، مدیر اداره کل اکتشاف و تولید در وزارت انرژی و مواد معدنی عمان اعلام کرد که دولت کشورش با شل و شرکای آن توافقنامه‌ای برای توسعه و تولید گاز از بلوک ۱۰ برای مدت ۱۸ سال با هزینه سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلار امضا کرده است. بر همین اساس پیش بینی می‌شود تولید گاز عمان تا دو سال آینده به ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز برسد.

این توافقنامه گامی بزرگ برای همکاری راهبردی و بلندمدت به منظور تامین انرژی مورد نیاز عمان است، زیرا این پروژه پتانسیل‌های صنعت انرژی در سلطان نشین را افزایش می‌دهد و شکاف موجود بین عرضه گاز و نیاز مصرف کنندگان آن در آینده را پر کند. همچنین این قرارداد در راستای استراتژی مسقط برای فراهم کردن فرصت‌های رشد در همه حوزه‌های انرژی با توجه به اولویت‌های «چشم انداز ۲۰۴۰ عمان» است.

انتظار می‌رود این سرمایه‌گذاری‌ها به حفظ سطح تولید و افزایش ذخایر نفت و گاز کمک کند و با آغاز تولید از میدان مبروک شمالی در بلوک ۱۰، تولید گاز را به میزان ۱۵ میلیون مترمکعب در روز افزایش دهد.

داده های رسمی عمان نشان می‌دهد که تولید گاز طبیعی در این کشور از ژوئن ۲۰۲۱، ۱۲.۱ درصد افزایش یافته است. مجموع تولید داخلی گاز طبیعی عمان به اضافه واردات در نیمه اول سال به ۲۰۲۱ به ۲۴ میلیون و ۷۱۲ هزار مترمکعب رسید که این رقم در مدت مشابه سال ۲۰۲۰، ۲۲ میلیون و ۴۶ هزار مترمکعب بود.

روابط رو به توسعه تهران-مسقط

سلطان نشین عمان نزدیک‌ترین کشور خلیج فارس به ایران است، دلایل زیادی در راستای حفظ روابط متمایز با تهران برای عمان وجود دارد. برجسته ترین آنها رفع ترس از جنگ در منطقه است، به ویژه اینکه عمان از آنچه در خلیج فارس رخ می‌دهد جدا نیست، این روابط ممکن است افق‌های جدیدی را برای همکاری اقتصادی بین عمان و آسیای مرکزی از طریق ایران بگشاید که برای اقتصاد عمان بسیار مهم است.

در همین راستا، هشتمین نشست کمیته رایزنی راهبردی عمان و ایران در تهران برگزار شد. در ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱، دو طرف در مورد جنبه‌های همکاری بین دو کشور به ویژه جنبه‌های اقتصادی، سرمایه گذاری و مبادلات تجاری گفتگو کردند. هفتمین نشست رایزنی راهبردی در ۲۳ آذر ۱۳۹۹ در مسقط پایتخت عمان و با حضور عباس عراقچی دستیار وزیر امور خارجه ایران برگزار شد. گفتنی است اولین نشست کمیته رایزنی راهبردی دو کشور در سال ۲۰۱۲ در مقر وزارت امور خارجه عمان برگزار و در آن بر تقویت روابط دوجانبه در همه زمینه ها توافق شد.

نشست‌هایی برای کاهش مشکلات

ناظران بر این باورند که دیدارهای دو کشور در این برهه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا همزمان با تلاش‌ها برای توقف جنگ یمن، مذاکرات بین‌المللی درباره موضوع هسته‌ای ایران ادامه دارد.

شیخ خلیفه الحارتی، معاون وزیر امور خارجه عمان، در این راستا با ابراز امیدواری برای حل و فصل بحران یمن در کوتاه ترین زمان ممکن، از روش‌های مسالمت آمیز و مذاکرات با هدف کاهش مشکلات کنونی در منطقه استقبال کرد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز در این دیدار تاکید کرد: بهبود و توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه از اولویت‌های سیاست خارجی دولت آیت‌الله رئیسی است. «عبداللهیان» در نشست گفت: «عمان در میان سایر همسایگان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.»

وی افزود: تهران متعهد به گفت‌وگو و توسل به روش‌های سیاسی برای حل مشکلات دوجانبه و منطقه‌ای است و آماده رایزنی با کشورهای منطقه برای ارتقای سطح روابط دوجانبه است. به گفته عبداللهیان، ایران همچنین مشتاق است تا تلاش‌های همه کشورهای منطقه به‌ویژه سلطان نشین عمان را با هدف فراهم کردن شرایط لازم برای حل بحران یمن فراهم کند.

نتایج جلسه مشترک

با گذشت ۱۰ سال از تشکیل کمیته مشورت‌های راهبردی بین عمان و ایران که شاهد برگزاری ۸ نشست عالی رتبه بود، سوالات زیادی در مورد اهمیت نتایج آن جلسات در سال‌های گذشته مطرح می‌‍شود.

در این ارتباط میثاق خیرالله القره غولی به خلیج آنلاین می‌گوید: «سیاست‌گذاران عمانی توانستند این کشور را از درگیری‌های منطقه‌ای به ویژه درگیری‌های جاری بین ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس (عربستان سعودی، امارات و بحرین) دور کنند. البته نتایج این کمیته مانند سایر کمیته‌های راهبردی که برخی کشورهای عربی با کشورهای منطقه یا جهان تشکیل می‌دهند، روشن و تأثیرگذار نبود.»

عمان و همکاری استراتژیک با کشورهای منطقه

سلطان نشین عمان سیاست خارجی معتدل و بی‌طرفی را در قبال درگیری‌های منطقه‌ای اتخاذ می‌کند، زیرا موقعیت جغرافیایی آن در تنگه هرمز، روابط ویژه‌ای را با ایران تحمیل می‌کند تا از مشکلات احتمالی ناشی از این کریدور استراتژیک جلوگیری کند.

روابط ایران و عمان تنها به سیاست ختم نمی‌شود، بلکه ابعاد نظامی و اقتصادی را نیز در بر گرفته است، چون عمان با ساخت خط لوله دریایی بین دو کشور به دنبال واردات گاز از ایران است و دو طرف در حال گفتگو در مورد توسعه میدان گاز مشترک «هنگام» در دریا هستند.

در زمینه نظامی نیز دو کشور شاهد امضای یادداشت‌های تفاهم‌های زیادی برای تقویت همکاری‌های نظامی بودنده‌اند که آخرین آن در سال ۲۰۱۹ و همچنین برپایی چندین مانور مشترک دریایی در تنگه هرمز بود که دو کشور با انجام گشت‌های مشترک با هدف تحکیم امنیت و ثبات شرکت می‌کنند.

دو طرف بارها تاکید می‌کنند که منافع مشترکی در آب‌های خلیج فارس دارند و به نفع یکی از طرف‌ها نیست که اوضاع را بدتر کند، زیرا پیامدهای منفی بر تجارت جهانی و امنیت ملی داخلی دارد. از این رو دو کشور در مدیریت تنگه هرمز مشارکت می‌کنند و برای حفظ امنیت آن گشت‌های امنیتی انجام می‌دهند.

در مقابل تهران برای حفظ این مشارکت راهبردی تلاش می‌کند برخی از موارد اختلاف خود با مسقط را نادیده بگیرد، به ویژه در خصوص توافق نظامی آمریکا با عمان که نیروهای آمریکایی را به مرز ایران نزدیک کرده است.