کنفرانس اقتصادی منامه؛ مرحله نخست معامله قرن

به گزارش راهبرد معاصر؛ کاخ سفید و پادشاهی بحرین روز یک‌شنبه ۲۹ اردیبهشت (۱۹ مه) در بیانیه مشترکی اعلام کردند که در روزهای۴ و ۵ تیر ماه (۲۵ و ۲۶ ژوئن) کنفرانس اقتصادی را در منامه برای جذب سرمایه‌گذاری در اراضی فلسطین در راستای مرحله نخست معامله قرن برگزار خواهند کرد. پیرامون معامله قرن یک مقام بلندپایه در کاخ سفید تأکید کرد که تیم طراح معامله قرن به ریاست «جرد کوشنر» مشاور ارشد «دونالد ترامپ» تصمیم گرفته که این طرح را در دو مرحله اجرا کند: مرحله اول: انتشار طرح تقویت اقتصاد فلسطین؛ و مرحله دوم: انتشار بخش سیاسی که به مسائل اساسی مثل مرزها و شهرک‌نشین‌ها و بیت المقدس و پناهجویان فلسطینی مربوط می شود. در حقیقت نشست منامه نخستین گام در اجرای مرحله اول است و در آن هیچ یک از مسائل اختلاف برانگیز سیاسی مطرح نخواهد شد و بخش سیاسی این طرح به بعد موکول خواهد شد.

پیرامون کنفرانس اقتصادی منامه پرسش‌های متعددی مطرح است. چرا منامه برای برگزاری نشست انتخاب شد؟ چه کسانی در بحرین حاضر می‌شوند؟ اهداف نشست منامه چیست؟ و در نهایت این نشست با چه چالش‌هایی مواجه است و چرا احتمال موفقیت آن کم است؟

چرا منامه برای برگزاری نشست انتخاب شد؟

انتخاب بحرین به عنوان میزبان این نشست بسیار هدفمند صورت گرفته است در حالی که می‌توانست در عربستان سعودی یا مصر تشکیل شود. لیکن این واقعیتی ثابت شده است که عربستان سعودی سیاست‌هایی که خود تمایلی به اعلام صریح و اجرای مستقیم آنها ندارد و برای امنیت داخلی خود ثبات‌زدا است را به وسیله بحرین پیگیری می کند. عربستان بارها در نشست‌های اتحادیه عرب با موضوع فلسطین و همچنین در دیدار با مقامات فلسطینی به دلیل ماهیت ضد فلسطینی آشکار طرح، علی‌رغم اقدامات پشت پرده در اجرای دستورات کاخ سفید، اما از عدم پذیرش معامله قرن یاد کرده است. با این حال دونالد ترامپ خواهان اعلام حمایت رسمی از سوی کشورهای شورای همکاری از طرح و تسریع روند عادی سازی می باشد. بنابراین برنامه‌ریزی برای اجرای کنفرانس مذکور در بحرین گامی در جهت پذیرش خواسته ترامپ است.

علاوه بر تبعیت بی چون و چرای آل خلیفه از آل سعود، نگاه اقتصادی منامه را نیز باید اضافه کرد. آل خلیفه با برگزاری نشست در کشور خود تلاش دارند تا از کمک های مالی کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس برخوردار شوند. به عنوان مثال اخیرا حکومت بحرین اعلام کرد که 2/3 میلیارد دلار کمک از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای رفع کسری بودجه در سال ۲۰۱۸ دریافت کرده و پیش بینی کرد که در سال ۲۰۱۹ نیز 2/28 میلیارد دلار به همین منظور دریافت کند.

عبدالباری عطوان، کارشناس جهان عرب پیرامون برگزاری نشست در منامه می نویسد: «موضوع دردناک این است که این کنفرانس در سرزمینی عربی برگزار می‌شود و دردناک‌تر این است که پول‌هایی که جذب خواهد شد برای از بین بردن قضیه فلسطین و محو کامل آن از دایره اهتمام عربی و بین‌المللی با شعار صلح اقتصادی کاذب است و پیشنهاد دهنده این سرمایه‌گذاری برای چنین پروژه حذف، کشورهای عربی خلیج‌فارس خواهد بود.»

چه کسانی در نشست منامه حاضر می‌شوند؟

ریاست هیئت آمریکایی در نشست بحرین را کوشنر و همچنین استیون منوچین، وزیر خزانه داری آمریکا بر عهده خواهد داشت. یک مقام ارشد دولت واشنگتن گفت که دعوت نامه ها برای حضور در کنفرانس به افرادی در ایالات متحده، اروپا، خلیج فارس، جهان عرب و برخی از رهبران تجاری فلسطین ارسال می‌شود.

به طور کلی به این نشست وزرای دارایی چند کشور دعوت شده اند و نه وزرای امور خارجه چون قرار است بخش اقتصادی طرح بررسی شود. مقامات بلندپایه چند شرکت بزرگ جهانی نیز به این نشست دعوت شده اند تا سرمایه‌گذاری‌های ممکن در کرانه باختری و نوار غزه را بررسی کنند. کوشنر چند هفته پیش در کنفرانسی در لس‌آنجلس با ۲۵ تن از مدیران عامل شرکت های اقتصادی دیدار کرده تا آنها را به پیوستن به این طرح تشویق کند.

رژیم صهیونیستی هم به نشست بحرین دعوت است و قرار است وزیر دارایی دولتی که در حال تشکیل است در آن حاضر شود. به احتمال زیاد این شخص «موشه کحلون»، وزیر دارایی دولت سابق خواهد بود.

اما فلسطینی‌ها به این نشست واکنش نشان داده و آن را تحریم کرده‌اند. در همین راستا «احمد مجلانی»، وزیر توسعه اجتماعی تشکیلات خودگران فلسطین اعلام کرد که این تشکیلات در کنفرانسی که قرار است آمریکا در بحرین به عنوان نخستین گام عملی معامله قرن برگزار کند، شرکت نخواهد کرد. وی افزود:«هر فلسطینی که در این کنفرانس حضور پیدا کند، مزدور آمریکا و اسرائیل است.» «نبیل ابوردینه»، سخنگوی رسمی رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین گفت: «هر طرحی که افق سیاسی در آن در نظر گرفته نشده باشد به صلح نخواهد انجامید.» «صائب عریقات»، دیپلمات باسابقه فلسطینی نیز گفت: «هر تلاشی برای اینکه مستکبر و مستضعف کنار هم زندگی کنند شکست می خورد، موضوع ما بهبود معیشت در سایه اشغالگری نیست بلکه می خواهیم با پایان اشغالگری اسرائیل به همه امکاناتمان دست یابیم.» «محمد اشتیه»، نخست وزیر فلسطین نیز گفت که برای برگزاری این نشست هیچ هماهنگی‌ای با فلسطین انجام نشده است، نه به لحاظ محتوا نه نتایج و نه زمان برگزاری آن.» پیش از این «ریاض المالکی» وزیر خارجه تشکیلات خودگردان فلسطین گفته بود: «هیچ فلسطینی را پیدا نمی‌کنید که طرحی که در آن قدس شرقی پایتخت کشور فلسطین نباشد را بپذیرد و اگر آمریکایی‌ها فکر می‌کنند که با موضوع اقتصادی می‌توانند فلسطینی‌ها را تطمیع کنند تا از قدس و کشور فلسطینی کوتاه بیایند، در اشتباه به سر می‌برند.»

از سوی دیگر، جنبش مقاومت اسلامی (حماس) در بیانیه مطبوعاتی خود نسبت به برگزاری این نشست اقتصادی که در ماه آتی در بحرین برگزار می‌شود، ابراز نگرانی کرد. حماس تاکید کرد، «این کارگاه اقتصادی که نخستین فعالیت آمریکا برای اجرای طرح صلح موسوم به معامله قرن است، با هدف نابودی پرونده فلسطین انجام می‌شود.»

اهداف نشست منامه چیست؟

پیرامون اهداف نشست منامه نیز باید گفت که این نشست دو هدف را دنبال می‌کند. نخست پیشبرد و عملیاتی کردن معامله قرن و دوم عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با اعراب. همانطور که از بیانیه کاخ سفید مشخص است مهمترین هدف این نشست زمینه سازی برای اعلام و عملیاتی کردن طرح معامله قرن می باشد. کوشنر مشاور و داماد دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا پیشتر اعلام کرده بود که پس از ماه رمضان از این طرح رونمایی رسمی خواهد شد که تقریباً مصادف با زمان برگزاری نشست منامه می‌باشد. واشنگتن‌پست نیز پیشتر اعلام کرده بود که طرح آمریکا شامل امتیازهای اقتصادی بزرگی برای فلسطینی‌هاست اما شامل تشکیل یک کشور دارای حاکمیت کامل برای آن‌ها نیست.

در حقیقت کنفرانس منامه به دنبال جلب کمک‌های بین المللی برای هموار کردن راه اجرای معامله قرن می باشد. از سوی دیگر اما تسریع بخشیدن به پروژه عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی یکی دیگر از اهداف بنیادین این نشست می باشد. برخی رسانه های عبری ادعا می کنند که یک هیئت صهیونیستی به رهبری وزیر دارایی، موشه کحلون، به این نشست دعوت شده است. حرکتی که گامی به سمت روابط عادی سازی روابط بین تل آویو و دولت های عربی خواهد بود. زیرا حضور هیئتی از رژیم صهیونیستی در بحرین و در کنار سایر مقامات عربی گام بزرگی در تسریع روند عادی سازی روابط خواهد بود.

چرا احتمال موفقیت نشست اقتصادی منامه کم است؟

فلسطینی ها از ابتدا با استناد به جانبداری آشکار دونالد ترامپ از رژیم صهیونیستی با وساطت آمریکا برای صلح مخالف‌اند. بسیاری از سران و مقامات فلسطین، کاخ سفید را به تلاش برای جلب رضایتشان با پرداخت پول و رشوه متهم می کنند و می گویند که معنای پیشنهاد آمریکا این است که فلسطینی ها وعده میلیاردها دلار سرمایه گذاری را که واشنگتن امیدوار است بتواند از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بگیرد دریافت کنند و در مقابل آمال ملی خود را واگذار کنند. پیش از این دیوید فریدمن، وکیل دعاوی سابق که اکنون سفیر آمریکا در رژیم صهیونیستی است گفته بود که ترامپ «بزرگ‌ترین متحد رژیم صهیونیستی است که تاکنون پا به کاخ سفید نهاده» فریدمن پیش از این نیز گفته بود که رژیم صهیونیستی باید ارتش دائمی داشته باشد که سرتاسر اراضی فلسطینی در سلطه اش باشد.

در شرایط مخالفت و تحریم کنفرانس منامه از سوی بسیاری از گروه های فلسطینی  و همچنین در غیاب حضور رهبران فلسطین، مقامات واشنگتن اغلب از جذب فلسطینی‌های حاضر در بخش خصوصی اقتصاد و گروه های جامعه مدنی صحبت می کنند. هنوز مشخص نیست که این مخاطبین چه کسانی هستند و چه کسانی را نمایندگی می کنند. با این حال این رویکرد نیز مطمئناً ثمری برای واشنگتن نخواهد داشت. به طور مثال بشار مصری تاجر و بنیانگذار شرکت روابی، در شبکه های اجتماعی با اعلام دعوت از او برای شرکت دراین نشست اعلام کرد که این دعوت را نپذیرفته است.

این امر موجب آشفتگی و سردرگمی مقامات کاخ سفید از نحوه پیشبرد طرح معامله قرن شده است. جرد کوشنر در به صورت شعارگونه در آخرین تلاش ها برای جلب توجه فلسطینیان با طرح عقیم و از پیش مرده معامله قرن اظهار داشت: «مردم فلسطین، همراه با همه مردم در خاورمیانه، شایستگی و شانس بهبود زندگی شان را دارند.» کوشنر گفت که «دلسرد کننده است که رهبران فلسطین تا قبل از رونمایی از طرح آن را مورد حمله قرار می‌دهند.»

بدون حتی یک پیام رسمی حمایت آمیز از طرف فلسطینی، مشخص نیست که چگونه کوشنر و ترامپ قرار است این طرح را عملیاتی کند. مضاف بر اینکه با مخالفت حماس طبیعتاً هیچ پروژه‌ای در نوار غزه اجرا نخواهد شد. از این رو میتوان گفت که نشست اقتصادی منامه با مخالفت گروه های فلسطینی محتوم به شکست است. لذا باید گفت راهبرد منطقه‌ای دونالد ترامپ به بن بست رسیده و تلاش‌های وی برای به نتیجه رساندن حداقل یک موضوع برای افزایش فرصت خود برای انتخاب مجدد و کسب بیشترین آراء در انتخابات 2020 بی نتیجه است.

نتیجه‌گیری

دولت آمریکا هفته گذشته اعلام کرد که ۲۵ و ۲۶ ژوئن کنفرانس اقتصادی را در بحرین با هدف جذب سرمایه‌گذاری در اراضی فلسطین در راستای مرحله نخست معامله قرن برگزار خواهد کرد، نشستی که بعد از اعلام تعویق بخش سیاسی معامله قرن قرار است برگزار شود و ظاهراً هدف آن، اعطای یک‌سری امتیازات اقتصادی به کرانه باختری و غزه برای فراهم کردن زمینه لازم برای علنی کردن بخش سیاسی معامله قرن است. در حقیقت معامله قرن سرسختانه با اصرار بر اجرای بخش اقتصادی پیش می‌رود و با پیشنهادات ترغیب کننده اقتصادی مقاصد پشت‌پرده را دنبال می‌کند. به طور یقین آمریکا می‌خواهد از طریق طرح‌های اقتصادی چراغ سبز کشورهای منطقه را برای بندهای سیاسی طرح مذکور هم بگیرد. به هر روی از نشست اقتصادی منامه می‌توان به عنوان تیرخلاص به آرمان فلسطین، تثبیت یهودی سازی مقدسات و حذف نام فلسطین از نقشه و تبدیل ملت فلسطین به عنوان برده صهیونیست‌ها نام برد. در واقع هدف این است که هویت ملی و قومی فلسطین نابود شود.