چرا دولت‌های خاورمیانه در قبال اوکراین سیاست بی‌طرفی را دنبال می‌کنند؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ به جز سوریه که به طور علنی حمایت خود را از روس ها بیان کرده ، سایر دولت‌های منطقه خاورمیانه نسبت به بحران اوکراین سکوت کرده‌اند. به جز دمشق، همگی به قطعنامه نمادین مجمع عمومی سازمان ملل متحد که خواستار خروج روسیه از این کشور شده بود، رای ممتنع دادند. هیچ یک از این کشورها در تحریم آمریکا و اروپا علیه روسیه به بلوک غرب نپیوستند و این مسئله فقط مربوط به دشمنان واشنگتن مانند ایران نیست؛ بلکه شامل متحدان اصلی یعنی ترکیه، عربستان سعودی و امارات متحده عربی هم میشود. دو کشور اخیر حتی از افزایش تولید برای تثبیت قیمت نفت در بازار جهانی هم خودداری کرده‌اند.

چه چیزی سیاست بی طرفی کشورهای منطقه را توضیح می دهد؟ یکی از مهم‌ترین عوامل بی طرفی بازیگران منطقه نسبت به بحران اوکراین، مسئله ژئوپلیتیک است. در این راستا برخی استدلال کرده‌اند که علی رغم حمایت مسکو از دولت های خاورمیانه، هیچ کدام اقدام روسیه را تایید نکرده‌اند و این موضوع نشانگر رد سیاست مسکو است. اما در نقطه مقابل؛ ناتوانی واشنگتن در اقناع متحدان کلیدی برای تقابل و رویارویی با پوتین، نشانگر کاهش نفوذ غرب در منطقه است. البته هر دو استدلال بنا به دلایلی می‌تواند درست باشد؛ اما نباید در مورد آن بزرگنمایی کرد. اگرچه قدرت نسبی غرب در منطقه کاهش یافته؛ اما عقب‌نشینی و خروج کامل از این منطقه بعید است. 

کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همچنان استراتژی امنیتی خود را بر این فرض بنا می‌کنند که آمریکا برای آینده قابل پیش بینی در پایگاه های مختلف خود باقی خواهد ماند؛ حتی اگر انگیزه آن برای ماجراجویی و مداخلات نظامی کاهش یافته باشد. به همین ترتیب، احتمالا روسیه برای مدتی به عنوان بازیگر مهم در خاورمیانه خواهد بود.

سرمایه‌گذاری روسیه در منطقه به دلیل حضور آمریکا محدود به تعداد انگشت شماری پایگاه نظامی در سوریه و تقویت روابط دیپلماتیک با اسرائیل، مصر، ترکیه، ایران و کشورهای عربی خلیج فارس است که بسیار پایین می باشد. بنابراین منطقی نیست که این دولت ها با روسیه همکاری کنند یا به طور کامل از آن حمایت نمایند. اما نگرانی های ژئوپلیتیکی، تنها بخشی از واقعیت سیاست بی طرفی کشورهای منطقه را بیان می‌کند. دلیل دیگر می تواند مسائل منطقه ای باشد و در واقع دولت‌های منطقه، این بحران را به چشم فرصتی برای تامین منافع خود نگاه می‌بینند.

برای مثال ریاض انتظار دارد در جریان این بحران، جو بایدن از انتقادات خود نسبت به بن سلمان بکاهد و در ازای افزایش تولید نفت، حمایت از عربستان سعودی را در بحران یمن افزایش دهد. امارات متحده عربی هم افزایش تولید نفت را به وعده حمایت دفاعی بیشتر آمریکا در درگیری با حوثی‌ها مشروط کرده است

موضوع دیگری که می تواند سیاست بی‌طرفی دولت منطقه را توضیح دهد، مولفه ایدئولوژیک است. برخی از کشورها به دلیل ضد‌آمریکایی‌بودن، به همسویی با روسیه روی آورده‌اند. برخی بر این نظر هستند که دولت عربی منطقه به دلیل ساختار استبدادی حکومت‌های خود از پوتین حمایت کرده‌اند؛ زیرا رهبران غربی؛ جنگ اوکراین را به عنوان جنگ دموکراسی علیه استبداد به تصویر کشیده‌اند. در واقع دولت عربی منطقه فعالانه با گسترش دموکراسی در منطقه خود مخالفت می‌کنند.

روسیه و دولت های غربی از این قدرت برخوردار نیستند که اکثر دولت خاورمیانه را مجبور سازند تا از یکی از طرفین حمایت کنند و این باعث می شود که دول منطقه به سیاست بی طرفی خود ادامه دهند. البته طرفین می توانند از مسیرهای جدیدی برای متقاعد کردن آن ها استفاده کنند و آن ها را از بی طرفی خارج کنند؛ اما این اقدام پرریسک و پرهزینه خواهد بود.