چرا آمریکا اصرار به مرگ برجام دارد؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ از نخستین باری که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا مدعی شد «برجام مرده است»، یک ماه می گذرد و ادعای وی چند بار دیگر نیز به وسیله مقام های آمریکایی تکرار شده است؛ گویی این نوع اظهار نظر در زمینه بازگشت به برجام در دستور کار دیپلماتیک مقام های کاخ سفید قرار گرفته و هماهنگ و از پیش تعیین شده آن را تکرار می‌کنند.

چنین موضعی از سوی آمریکا، با توجه به ماهیت پرونده هسته‌ای ایران و پیچیدگی‌های پیرامون آن، مقوله‌ای قابل تأمل است که قاعدتاً لایه‌های مختلف بیش از لایه ظاهری آن در خود دارد. به همین دلیل این سؤال پیش می‌آید چرا آمریکا می‌کوشد مذاکرات بازگشت به برجام را مرده جلوه دهد؟

حفظ موجودیت رژیم صهیونیستی

آمریکا همواره به رژیم صهیونیستی به عنوان متحد شماره یک خود در غرب آسیا نگریسته است و حفظ موجودیت و حمایت از آن از اصول تغییر ناپذیر سیاست خارجی واشنگتن به شمار می‌رود. اما بعضاً موضوع از اتحاد راهبردی متداول در روابط بین‌الملل فراتر می‌رود و آمریکا سیاست‌های منطقه ای خود را در غرب آسیا با نظر رژیم صهیونیستی هماهنگ می‌کند.

آمریکای دوره ترامپ می‌کوشید در سیاست ‌های منطقه ای خود مراقب رژیم صهیونیستی و آل سعود باشد

در زمان دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا سیاست واشنگتن ایجاد حس رضایتمندی میان صهیونیست ‌ها بود. او «پیمان ابراهیم» و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را به برخی کشورهای عربی تحمیل کرد و بعضی تابو‌ها مانند انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی را شکست.

آمریکای دوره ترامپ می‌کوشید در سیاست ‌های منطقه ای خود مراقب رژیم صهیونیستی و آل سعود باشد. لابی های قدرتمند مالی سعودی در آمریکا به اضافه قراردادهای سنگین تسلیحاتی موجب شد عربستان برای شخصیت سوداگری مانند ترامپ، متحدی پر منفعت و به تعبیر خودش «گاو شیرده» باشد.

در دوران بایدن همزمان با سردی روابط ریاض و واشنگتن، روابط حسنه با تل آویو به قوت خود باقی ماند و حتی عمق بیشتری یافت. بایدن که پیش تر خود را با افتخار صهیونیست معرفی کرده بود، در سفر به سرزمین‌های اشغالی کوشید به سران رژیم صهیونیستی اطمینان دهد اهداف امنیتی آنها را در منطقه دنبال خواهد کرد.

در سپتامبر 2022 وال‌استریت ژورنال به نقل از یک مقام صهیونیست خبر داده بود، دیوید بارنئا رئیس موساد در سفر به واشنگتن با قانون‌گذاران آمریکایی دیدار و برای امضا نکردن توافق نهایی با ایران لابی‌گری کرد.

بعد از استقرار کابینه جدید رژیم صهیونیستی، ایلی کوهن وزیر امور خارجه این رژیم پس  از نخستین گفت و گوی تلفنی با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد، واشنگتن احتمالاً به دنبال آن است برای افزایش تحریم‌ها علیه ایران، اتحادیه اروپا را با خود هم‌صدا کند.

آمریکا در کنار تحریم‌ها، جنگ روانی و اقتصادی را به تلاش برای گسترش نارضایتی در ایران افزوده است

همچنین در روزهای گذشته بلومبرگ گزارش کرده بود، نتانیاهو گفته است نه تنها در گفت‌وگو با سران کشورها پشت درهای بسته، بلکه قدرتمندانه و آشکارا در عرصه جهانی افکار عمومی با بازگشت به توافق هسته ای مخالفت می‌کند.

بنابراین رژیم صهیونسیتی از حداکثر توان لابی پر نفوذ خود در آمریکا و حتی اروپا بهره خواهد جست تا توافق جدیدی امضا نشود. هرچند آمریکا به ماهیت ماجراجویانه و بحران ساز رژیم صهیونیستی و اهداف غیرعقلانی و خطرناک نتانیاهو در منطقه واقف است، اما در برهه فعلی دست کم سعی می کنند دل صهیونیست‌ها را در زمینه برجام به دست آورند.

 
تبلیغات سیاسی-رسانه ای و اعمال فشار اقتصادی

زمانی که هشدار داده می‌شد نباید اقتصاد کشور را معطل برجام کرد، هدف جلوگیری از شرایط فعلی بود که آمریکا با ارسال سیگنال ‌های منفی مانند «مرگ برجام» نتواند تأثیر منفی بر اقتصاد ایران بگذارد. انتظار گشایش اقتصادی و کنترل نرخ ارز از برجام بدون اصلاحات زیرساختی در اقتصاد کشور باطل و آمریکا با علم به این نقطه ضعف، برجام را دستمایه افت اقتصادی ایران کرده است.

آمریکا در کنار تحریم‌ها، جنگ روانی و اقتصادی را به تلاش برای گسترش نارضایتی در ایران افزوده است. تحلیل‌هایی در خارج و داخل ایران به سیاست آمریکا کمک می‌کند، به عنوان نمونه اسفندیار باتمانقلیج، بنیانگذار اتاق فکر اقتصادی «بورس و بازار» و الی گرانمایه، معاون مدیر برنامه غرب آسیا و شمال آفریقای شورای روابط خارجی اروپا در مقاله‌ای برای نشریه فارن‌پالیسی چنین نتیجه گرفتند، تنها چند هفته باقی مانده که در آن بازگرداندن معامله ممکن است. در این پنجره کوتاه، ایران همچنان می تواند مذاکرات رفع تحریم ها را از موضع قدرت نهایی کند. با توجه به خطرات اقتصادی و نظامی مرتبط با شکست مذاکرات، ممکن است در آینده نتواند این کار را انجام دهد.

این مقاله در تابستان منتشر شد و اکنون که در زمستان به سر می‌بریم، پیش بینی آن با عنوان «چند هفته آینده» درست از آب درنیامده است. آمریکا شیوه‌های جنگ اقتصادی علیه ایران را با هدف حفظ و افزایش فشار بر طبقات مختلف مردم و ایجاد نارضایتی‌های گسترده معیشتی متنوع کرده است و اینک در کنار تحریم، منع ورود سرمایه خارجی، جلوگیری از ورود توریست‌ها به ایران و نفوذ میان برخی شخصیت‌ها، تبلیغات سیاسی-رسانه ای را نیز به جنگ ترکیبی اقتصادی افزوده است.

 
ریاکاری و سیاست دوگانه

درحالی که بلینکن و بایدن مدعی مرگ برجام هستند، ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با یکی به نعل و یکی به میخ زدن گفت: با وجود اینکه برجام ماه‌ها در دستور کار نبوده، آنچه همچنان واقعاً پابرجاست، تعهد مطلق بایدن نسبت به این است که ایران هیچ‌گاه به سلاح هسته‌ای دست نیابد. ما همچنان بر این باوریم دیپلماسی بهترین راه تحقق این هدف است،‌ اما همیشه گفته‌ایم قصد نداریم گزینه‌ها را حذف کنیم و درباره تمامی گزینه‌ها با شرکایمان صحبت می‌کنیم.

علاوه بر این، رابرت مالی در مصاحبه ای با رسانه وابسته به سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) گفت: برجام نمرده است و آماده‌ایم دیپلماسی را با ایران ادامه دهیم. وظیفه من نوشتن آگهی ترحیم نیست، وظیفه ام محافظت از منافع آمریکا و تقویت آن است.
آنتونى بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز با تعدیل موضع خود عنوان کرد: همچنان معتقدیم دیپلماسی بهترین راه حل است.

پیامد نظرات ضد و نقیض مقام های آمریکایی، جوزف بورل، امانوئل مکرون و دیگر مقام های اروپایی اظهارات متناقضی درباره مرگ یا زنده ماندن برجام بیان کردند. این موارد باعث شد حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان با نقد سیاست دوگانه غرب بگوید: امیدوارم با توجه به رویکرد آمریکایی‌ها در سه ماه گذشته شاهد تغییر رویکرد و واقع‌بینانه رفتار کردن طرف آمریکایی باشیم. به آمریکایی‌ها به صراحت اعلام می‌کنم میان ریاکاری و درخواست برای دستیابی به توافق و بازگشت آمریکا به برجام باید یکی را انتخاب کنند.

با توجه به حفظ درصد بالای غنی سازی و همچنین ناکام ماندن تلاش‌های غرب در فروپاشی داخلی ایران، ادعای مرگ برجام بیشتر به بلوف هدفدار شبیه است. آمریکا در حالی مدعی است اولویتش برجام نیست و بر موضوعاتی مانند حقوق بشر و همکاری نظامی برخی طرف ها با روسیه در جنگ اوکراین متمرکز شده است که همچنان موضوع هسته‌ای را مهمترین موضوع در رابطه با ایران معرفی می‌کند.

 جنگ شناختی برای براندازی نظام اسلامی ایران جوابگو نبوده است و اگر گزینه نظامی نیز میسر بود، لحظه ای برای آن درنگ نمی‌کردند. در شرایط کنونی برخلاف آنچه در داخل و خارج سعی در بازنمایی آن دارند، مرگ برجام بیش از آنکه برای ایران نگران‌کننده باشد برای غرب ترسناک است.

در هر صورت با وجود همه مخاطرات در زمینه معطل ماندن برجام، باید این مهم را در نظر داشت در تاریخ معاصر ایران با تنگنا‌هایی به مراتب خطرناک تر از «مرگ برجام» مواجه بوده‌ایم و با همه سختی‌ها، هنوز این نظام پابرجاست و باثبات باقی خواهد ماند‌.