دورنمای نزدیکی اعراب به سوریه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ پس از چندین سال رکود روابط اعراب با دمشق، هیئتی از رؤسای مجالس عربی پس از برگزاری نشست در بغداد، راهی سوریه شدند و با بشار اسد، رئیس‌جمهور این کشور دیدار کردند. ظاهراً زلزله سوریه بهانه‌ای بشر دوستانه به دست کشور‌های عربی داد تا باب مراوده را با سوریه باز کنند.

در سال‌های گذشته روابط دمشق با کشور‌های عربی به ویژه عربستان سعودی و متحدانش به‌دلیل جنگ سوریه تیره و تار شده بود؛ برنامه هولناک غرب و رژیم صهیونیستی برای سوریه، هدایت جنگ داخلی تا سقوط دولت بشار اسد بود تا به این وسیله ارتباط محور مقاومت با حزب الله لبنان قطع شود و مقاومت اسلامی درهم بشکند. در راهبردی بلندمدت، حمایت از گروه تروریستی داعش برای تصرف سوریه و عراق و سپس تسری جنگ به خاک ایران در دستور کار قرار داشت تا با درگیر کردن جمهوری اسلامی ایران با نبردی نامتقارن فرسایشی، محور مقاومت برای همیشه خنثی شود. 

اعراب، بی توجه به سرنوشت دو کشور عربی و اسلامی عراق و سوریه در این نقشه شوم مشارکت کردند. در واقع 6 کشور عربی تشکیل دهنده شورای همکاری خلیج فارس، هرگز عراق و سوریه را بخشی از خود نمی‌دانستند. برای آنها ایدئولوژی سعودی و وهابی نسبت به مسلمان و عرب بودن کشور‌های منطقه در اولویت قرار داشت و شاید همین موضوع باعث شد برای قربانی کردن عراق و سوریه، در زمین غرب و صهیونیسم بازی کنند.

برخی اقدامات مثبت میان دمشق و ریاض قبل از سفر بن زاید انجام شده بود که ازجمله آن سفر مدیر اطلاعات سوریه به ریاض و بیانیه کمیته پیگیری و گفت‌وگوی سیاسی عربستان و مصر بود

بعد از شکست داعش و برقراری  مجدد ثبات سیاسی در دمشق، به نظر می‌آید اعراب با وقوف به شکست سیاست‌های خود در قبال بشار اسد، به دنبال راهی برای برقراری ارتباط با دولتش بودند. نخستین نشانه ها بعد از رو به ضعف گذاشتن داعش بروز کرد؛ 29 سپتامبر ۲۰۱۸ و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک خالد بن احمد آل خلیفه، وزیر امور خارجه سابق بحرین به سوی ولید المعلم، وزیر امور خارجه وقت سوریه رفت تا با او دست دهد و روبوسی کند. صحنه ای که بحث های بسیاری برانگیخت، زیرا نخستین صحنه از این نوع از آغاز ناآرامی ها در سوریه بود.

از آن تاریخ تا به حال فعالیت های دیگری از طرف اعضای شورای همکاری خلیج فارس برای نزدیک شدن به سوریه انجام شده است که سفر وزیر امور خارجه امارات به دمشق از موارد مهم آن به شمار می رود. برخی اقدامات مثبت میان دمشق و ریاض قبل از سفر بن زاید انجام شده بود که ازجمله آن سفر مدیر اطلاعات سوریه به ریاض و بیانیه کمیته پیگیری و گفت‌وگوی سیاسی عربستان و مصر بود که دو کشور در ریاض بر حمایت از حل سیاسی بحران سوریه و مخالفت با هرگونه تهدید به عملیات نظامی در سوریه تأکید کرده بودند.

نزدیکی اعراب به سوریه را می‌توان محتاطانه نظاره کرد؛ در تحلیل مثبت از سیاست نوین درقبال سوریه، اعراب به این نتیجه دست یافته‌اند دیگر امکان انزوای سوریه وجود ندارد. آنها که پیش‌تر روابط با سوریه را فدای پیروی از منافع ملی غرب و متحدانش کرده بودند، می‌کوشند تا مانند موضع گیری درباره جنگ اوکراین و توسعه روابط با چین، موضع مستقل‌تری نسبت به سیاست‌های آمریکا اتخاذ کنند. 

علاوه بر این، موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران تاکنون مثبت بوده است؛ ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز سه‌شنبه در توییتی نوشت: گشایش‌های اخیر در روابط کشورهای عربی با سوریه ازجمله سفر هیئت مجالس عربی به دمشق برای اعلام همبستگی با سوریه پس از زلزله ویرانگر اخیر، علاوه بر واقع‌بینی، گامی مثبت در مسیر همبستگی اسلامی است. در صورت واقع نگری، اتخاذ رویکرد مستقل ملی و بی‌اعتنایی به خواست سلطه‌جویان بیگانه، کشورهای منطقه قادر خواهند بود مشکلات خود را با گفت‌وگو و ساز و کارهای منطقه‌ای حل کنند.

جنگ داعش برخلاف اهدافی که داشت، به واسطه نقش مؤثر جمهوری اسلامی ایران در شکست داعش و نجات مردم عراق و سوریه از وحشی‌گری‌ نیروهای تکفیری، به گسترش نفوذ ایران در این دو کشور انجامید.

عربستان مدت‌هاست سعی دارد با نفوذ میان مقام‌های عراق و جنگ روانی در این کشور، بغداد را به سمت خود بکشاند. پس دور از ذهن نیست، اگر سعودی‌ها درباره سوریه هم چنین نقشه‌ای داشته باشند. قابل توجه اینکه عربستان سعودی سال‌هاست با ایران در لبنان به رقابت بر سر حوزه نفوذ مشغول است و حتی در برهه‌ای، سعد حریری، نخست وزیر وقت را عملاً گروگان گرفته بود تا مجری سیاست ‌های ریاض در لبنان باشد.

با وجود این، می‌توان به درس گرفتن کشور‌های عربی از تحولات یک دهه گذشته غرب آسیا امیدوار بود؛ آنها دیده‌اند اجرای بی کم و کاست نقشه‌های غرب و صهیونیسم اثری به جز نا‌امنی، تخریب زیرساخت‌ها و اتلاف منابع مالی به‌دنبال نخواهد داشت. 

تعقل و واقع‌گرایی در برداشت عربستان سعودی و شرکای سیاسی او از نقش جمهوری اسلامی ایران در ثبات منطقه و اعتلای جهان اسلام که در گرو پیوند و همبستگی کشور‌های اسلامی است، می‌تواند حرکت بعدی اعراب را در راستای نزدیکی به ایران رقم بزند؛ موضوعی که البته با کارشکنی و اعمال نفوذ رژیم صهیونیستی و آمریکا مواجه خواهد شد و تحقق آن تنها در سایه عزم راسخ و تغییر در برداشت‌های خصمانه سال‌های اخیر حاصل خواهد شد.